ضرورت بازتعریف مفاهیم در فضای مجازی نقش پلتفرمهای داخلی چیست
گروه فرهنگی:چالشی که این روزها نه تنها مسئولان کشور ما بلکه مدیران کشورهای دیگر با آن مواجهاند، فضای مجازی، مفاهیم و مسائلی است که از آن فضا سرچشمه میگیرد. فضایی که به گفته برخی مسئولان و کارشناسان سبب شده بعضی مفاهیم به بازتعریف نیاز داشته باشند.
تاثیرگذاری فضای مجازی و بستری مانند اینترنت بر زندگی ما به اندازهای است که میتواند سبک و نوع نگاه ما را به همه ابعاد زندگیمان تغییر دهد. فضایی که حتی آموختههای ما را از همان دوران کودکی تا بزرگسالی میتواند دچار چالش کند. در همین زمینه چندی پیش دبیر شورای عالی و رئیس مرکز ملی فضای مجازی در نشستی با اعلام اینکه »دنیای امروز نیاز به بازتعریف مفاهیم دارد«، گفت: »در صورتی که بخواهیم با مفاهیم پیشین در فضای بسط یافته امروز زیست کنیم با چالش روبرو خواهیم شد.«
فیروزآبادی با بیان این نکته که»بازتعریف مفاهیمی که در بستر تمدنی، ایدئولوژیکی و دینی ساخته شدهاند دشوار است«، اظهار داشت:»سرعت تحولات و بسط یافتگی بسیار زیاد است و مفاهیم همچون آزادی، حریم خصوصی، آموزش و نظام رسانه نیاز به بازتعریف دارد.«
در این نشست، مباحث متفاوتی از فضای مجازی مطرح شد که علاوه بر جهانی شدن و از بین رفتن مرزها، به موضوع پلتفرمها هم پرداخته شد. دبیر شورای عالی فضای مجازی در اینزمینه تاکید کرد:»جهانی در حال شکلگیری است که توسعه خدمات آن متکی بر پلتفرمهاست. در این پلتفرمهای جهانی، ما در معرض سلطه شرکتهای انحصاری بزرگ در دنیا هستیم که خدماتی با کیفیت کمیت مناسب و ارزان عرضه می کنند و در واقع نه تنها ما بلکه دنیا با سیطره و سرمایهداری سکوها با رویکرد تضعیف دولتها روبروست.«در این نشست، از ضرورت بازطراحی نظام تربیتی هم گفته و تاکید شد: »باید با استفاده از فرصت زبان و اعتماد به رسانههای ملی در جامعه، رسانهای از جنس دانشآموزان شکل گیرد و خود دانشآموزان تولیدکننده محتوا باشند.«بهراستی این بازتعریفها باید چگونه صورت گیرد که کارکردی و اثرگذار باشند و مورد قبول مرم قرار گیرند؟ پلتفرمها در عرصه بینالمللی بهراحتی و با هزینه اندک، محتواهای خود را همهجا آشکار میسازند. در چنین شرایطی، نظام تربیتی ما باید چگونه بازطراحی شود؟این پرسشها را از لیلا وصالی پژوهشگر و مدرس سواد رسانهای و همچنین امیرعبدالرضا سپنجی پژوهشگر رسانه و مدرس دانشگاه پرسیدیم.
ضرورت فهم دقیق مخاطب از بازتعریف مفاهیم
وصالی درباره ضرورت بازتعریف برخی مفاهیم و کارکرد و اثرگذاری آنها به خبرنگار ایرناپلاس گفت: این مفاهیم در این سالها بازتعریف پیدا کردهاند؛ یعنی به شکل ناخودآگاهی در آنها تغییر معنا ایجاد شده است. به همین دلیل مجبور به تغییر رویکرد این مفاهیم هستیم و برای اینکه بتوانیم خود را با آنها و معنای جدیدی که پیدا کردهاند متناسبسازی کنیم، لازم است رویکرد متناسبی با آنها داشته باشیم.وی ادامه داد: در واقع باید با هر بازتعریفی که در فضای مجازی صورت میگیرد، یک بازتعریف دیگر در نوع مواجه با کنشها و واکنشها داشته باشیم. برای نمونه، در فضای مجازی بحث حریم خصوصی تعریف جدیدی پیدا کرده است؛ تعریف حریم خصوصی و مشخص کردن چارچوبهایی که حریم افراد را مشخص میکند، در سالهای اخیر مورد مناقشه بوده است.
به گفته او، بسیاری تصورشان بر این بود که حریم خصوصی آنها، چارچوب گوشی تلفن همراهشان است اما در واقع، حریم خصوصی را به نوعی حریم فردی معنا کردهاند بدون اینکه به این موضوع توجه کنند کسانی که از رفتارها و کردار آنها تاثیر میپذیرند در این حریم خصوصی شریک هستند و شما نمیتوانید نسبت به کسانی که رفتار شما روی زندگی آنها تاثیر مثبتی ایجاد میکند، حریم شخصیتری برای خود داشته باشید. بنابراین بعضی از مفاهیم نیازمند بازتعریف هستند.وی افزود: پیش از این، حریم خصوصی، خانواده بود. اکنون حریم خصوصی همچنان خانواده است اما در فضای مجازی باید این موضوع بازتعریف شود. یعنی چارچوب و مقرراتی برای آنها مشخص شود و بدانیم در چه مواردی لازم است خانواده در جریان قرار گیرد و اینکه مانعی برای وجود و حضور آنها نداشته باشیم.
اعتمادسازی به پلتفرمهای داخلی
پلتفرمها در عرصه بینالمللی بهراحتی و با هزینه اندک، محتواهای خود را همهجا آشکار میسازند؛ محتواهای مختلفی که ممکن است برای هر قشر یا فرهنگی مناسب نباشد. به همین دلیل این پرسش مطرح میشود در چنین شرایطی نظام تربیتی باید چگونه بازطراحی شود؟وصالی در اینزمینه گفت: در این میان دو موضوع مطرح است؛ نخست بحث اعتمادسازی به پلتفرمهای داخلی؛ یعنی ابتدا لازم است درباره ضرورت شبکه ملی اطلاعات با مردم شفاف صحبت کنیم و اینکه بدانند دقیقا چه اتفاقی میافتد. به طور حتم کسانی که سازنده پلتفرمهای اصلی هستند برای اینکه پلتفرم خود را مطمئنترین مرجع و قابل استفادهترین معرفی کنند _ این اتفاق میتواند درآمدزایی خیلی خوبی برای آنها داشته باشد_ از هیچ اقدامی از جمله تخریب گروههای رقیب یا اعتمادزدایی از پلتفرمهای رقیب فروگذار نمیکنند. بنابراین یک بحث اصلی، تبیین دقیق کاربریهای این پلتفرمهاست. اینکه بدانیم هر یک از آنها چه ویژگی و کاربریهایی برای ما داشته باشند.به گفته او، آنچه به اعتمادزایی کمک میکند اینکه بدانیم اطلاعاتی که نگران آن هستیم ممکن است دست چه کسانی قرار بگیرد. البته قرار گرفتن اطلاعات ما در دست کسانی که بومی کشور ما نیستند و حتی اگر نگوییم از دشمنان کشور بلکه از کشورهای رقیب محسوب میشوند، این قدرت را به آنها میدهد که ما را در سالهای پیشرو، برنامهریزی، مدیریت و هدایت کنند. ما به عنوان سرباز باید در این فضا حرکت کنیم.
نمیتوان از دنیا جدا شد
امیرعبدالرضا سپنجی نیز درباره بازتعریف مفاهیمی چون آزادی، حریم خصوصی و آموزش رسانهای در فضای مجازی و تغییراتی که در حوزه انسانها ایجاد شده، به ایرناپلاس گفت: در حوزه انسان تغییر وارد نشده، بلکه فضای سایبری که به اشتباه به آن فضای مجازی میگویند، تغییراتی در حوزههای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ایجاد کرده است. یکی از نمودهای جهانیشدن و شاید هم یکی از توانمندیهای فضای سایبری، اینترنت است که سبب شده با سرعت بیشتری جهانیشدن را به پیش ببرد و یکی از پیشرانهای آن باشد. موضوع آزادی، حریم خصوصی، سواد آموزش رسانهای و به هر حال، بحث آموزشهای آنلاین نکات مهمی هستند.وی افزود: به طور معمول نمیتوانیم جدا از دنیا به این سمتوسوها برویم و دور خود دیوار بکشیم و بگوییم آزادی آن چیزی است که یک فرد، یک تیم یا دولت تعیین میکند. در واقع اینها معیارهایی هستند که تقریبا بعد از دوران رنسانس در دنیا با شیوههای مردمسالارانه و فعالیت احزاب سیاسی شکل گرفته و فیلسوفان و متفکران بزرگی همچون »جان لاک« و »هابز« به این عرصه جامعه مدنی، شکل دادهاند.
آموزش به جای بازتعریف مفاهیم
این استاد دانشگاه درباره بازتعریف برخی مفاهیم افزود: اینکه بگوییم آزادی و حریم خصوصی بازتعریف شود تا حدودی عجیب است. به اعتقاد من باید این موارد آموزش داده شود و از سنین دبستان و پیش از دبستان به همه افراد، خانوادهها و فرزندانشان این مباحث را آموزش داد و برای اینکه تاثیرگذار باشد در آموزشوپرورش، درسهای اجتماعی و جامعه مدنی نهادینه شوند.
مهمترین اصلِ صیانتی، حفاظت از کودکان و افرادی است که هنوز رشد سنی، جسمی و عقلی کافی نداشتند. (البته منظور سطح سنی است.) بسیاری از پلتفرمها و شبکههای اجتماعی این محدودیتها را اعمال میکنند و به آنها باور دارند و طبعا از جانب همه این پلتفرمها و فعالان فضای سایبری مورد پذیرش است. اگر هم جایی اتفاق میافتد دولتها باید از حقوق کاربران، مصرفکنندگان و فعالان این عرصه حمایت کنند.سپنجی درباره چگونگی بازطراحی مفاهیم تربیتی گفت: متخصصان تعلیم و تربیت سالهاست هشدار دادهاند که نظام آموزشی ما به ویژه آموزشوپرورش، مدارس و دانشگاهها، انسان را برای یک زندگی متعادل و نرمال آماده نمیکنند. بسیاری از محتواهای مورد نیازِ افراد برای مهارتهای زندگیِ ارتباطی که امروزه بحث سواد رسانهای، آنلاین و تربیت رسانهای در آن مطرح میشود، در نظام آموزشوپرورش ما جایی ندارد؛ حتی در دانشگاهها هم دیده نمیشود. برای نمونه مهارتهای زندگی، ارتباط با جنس مخالف برای زندگی مشترک، موسیقی و … آموزشهایی هستند که در دنیا به شدت به آنها توجه میشود. در حالی که در نظام آموزشی ما وجود ندارند.
وی تاکید کرد: البته نمیگویم همه موضوعها منفی است. در بسیاری از مواقع اگر با کشورهای دیگر مقایسه کنید متوجه میشوید دانشآموزان ایرانی، برخی از دانشها مانند ریاضی، علوم یا فیزیک را در مدارس و دبیرستانها بیشتر از کشورهای همتراز خود یاد میگیرند اما در بسیاری از موقعیتها، ارتباط خوبی نمیگیرند و نمیتوانند مشکلاتشان را حلوفصل کنند.
این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه یادگیری این موارد برعهده آموزشوپرورش و نظام آموزشی است، افزود: متاسفانه مباحث جدی اقتصادی، سیاسی و فرهنگی، کشور را دچار چالش کرده؛ به طور معمول در نظام تربیتیآموزشی ما، خانواده، آموزش غیررسمی و رسمی کشور و آموزش عالی نیز این اتفاق ادامه پیدا کرده است. اینها دردهای دیرپایی است که هنوز حل نشده و حتی گاهی هم شناخته نشدهاند. متخصصان تعلیم و تربیت و حوزههای دیگر بر این موارد تاکید بسیار داشتند اما چون کسی توجهی نکرد، بسیاری از آنها ناامید شدند و سکوت کردند که این دردآور است.
به گزارش آراز آذربایجان به نقل ایرناپلاس، از وی افزود: اگر بخواهیم ضعفهای خود را با فیلترینگ، مسدود کردن و کاهش سرعت اینترنت برطرف کنیم، به بیراهه رفتهایم. پلتفرمهای داخلی خوباند اما باید حضورمان را در پلتفرمهای خارجی بهروز کنیم و ظهور جدی داشته باشیم. فرهنگ غنی ایرانزمین، فرهنگ اسلام و پیامهایی که تمدن تاریخی ایران برای دنیا دارد باید در بسترهای جهانی اتفاق بیفتد. باید به این نکته توجه کرد که پلتفرمهای داخلی توانشان را بالا ببرند و رقابت کنند.
Arazazarbaiijan.farhangi@gmail.com
نوشته شده توسط admin در دوشنبه, ۲۲ آذر ۱۴۰۰ ساعت ۵:۰۲ ب.ظ