پالایشگاه‌های فراسرزمینی، نقش‌آفرینی جهانی

گروه اقتصادی: رویای ده ساله ایران در استفاده از ظرفیت پالایشگاه‌های فراسرزمینی در دولت سیزدهم محقق شد و اکنون ایران می‌تواند ادعا کند که در این حوزه گام‌هایی را برداشته است. منابع نفتی کشور می‌تواند در پالایشگاه‌های فراسرزمینی بدون مشکلات تحریم در بازار جهانی به فروش برسد.
حداقل تأثیر این اقدام این بوده که نفت کشور در این پالایشگاه‌ها پالایش می‌شود و سپس فرآورده حاصله به فروش می‌رسد، چراکه فرآورده تحریم‌ناپذیر است.
از بازسازی پالایشگاه‌های فراسرزمینی باید به‌عنوان یک سیاست در خنثی‌سازی تحریم‌ها استقبال کرد تا بر اساس ثروت و ارزش افزوده‌ای که ایجاد می‌کند بخشی از مشکلات داخل کشور حل شود. در واقع با سرمایه‌گذاری در این پالایشگاه‌ها از طریق صادرات خدمات فنی و مهندسی، می‌توان افزون بر صادرات تضمینی نفت خام، در خروجی پالایشگاه نیز شریک شد و نفت خام را به بنزین و دیگر فرآورده‌ها تبدیل کرد.
بی‌شک ایجاد پالایشگاه فراسرزمینی، افزایش تولید و فروش نفت با وجود تشدید تحریم‌ها و صدور خدمات فنی و مهندسی از اقدام‌های مثبت وزارت نفت در دولت سیزدهم بوده، در همین راستا وزیر نفت اوایل اردیبهشت‌ماه امسال برای توسعه همکاری‌های بین‌المللی و گسترش مرزهای دیپلماسی عازم کشورهای آمریکای لاتین شد و در جریان این سفر قرارداد اولیه تکمیل ظرفیت پالایشگاه دولتی ۱۴۰ هزار بشکه‌ای «ال‌پالیتو» در ایالت کارابوبو به ارزش ۱۱۰ میلیون یورو با هدف تأمین تجهیزات پالایشگاهی و کمک به تعمیرات اساسی آن به امضا رسید. طبق قرارداد دو کشور، منابع مالی این پروژه از سوی شرکت نیکو و خوراک نفت خام این پالایشگاه با مشارکت شرکت ملی نفت ایران از طریق شرکت نیکو تأمین می‌شود. پالایشگاه »ال‌پالیتو« کوچک‌ترین پالایشگاه نفتی در ونزوئلاست که بیش از ۵۰ درصد ظرفیت آن خالی است.
استفاده از ظرفیت خالی پالایشگاه فراسرزمینی اما تنها به »ال‌پالیتو« ختم نمی‌شود. وزارت نفت برای تعمیر پالایشگاه «پاراگوانا»، بزرگ‌ترین پالایشگاه نفتی ونزوئلا با ظرفیت ۹۵۵ هزار بشکه در روز آماده شده‌ است. مجتمع پالایشگاه پاراگوانا مستقر در پونتو فیجو ونزوئلا است که به‌عنوان سومین پالایشگاه جهان شناخته می‌شود. این مجتمع پالایشی، از سه پالایشگاه به نام‌های پالایشگاه اوای، پالایشگاه کادون و پالایشگاه گرانده تشکیل شده است. این پالایشگاه پس از تحریم ونزوئلا و عدم تعمیرات اساسی، فرسوده و از کار افتاده شده است.
سومین پالایشگاهی که ایران برنامه استفاده از ظرفیت آن را دارد پالایشگاه ۱۰۰ هزار بشکه‌ای به نام «بولیوار سوپریم سوئنو» در نیکاراگوئه است. حجم سرمایه‌گذاری این پالایشگاه ? میلیارد دلار برآورد می‌شود، البته زمین و تأسیسات اساسی برای ایجاد این پالایشگاه ۱۰۰ هزار بشکه‌ای از سال‌ها پیش وجود دارد که به‌دلیل تحریم‌های آمریکا نیمه‌کاره رها شده است. چهارمین ‌و پنجمین پالایشگاه نیز دو پالایشگاه «بخارا« و »فرغانه« در ازبکستان است. این پالایشگاه‌ها با ۵۰ درصد ظرفیت کار می‌کنند و حالا با کمک خدمات فنی و مهندسی و دانش ایرانی، این ظرفیت کامل بازسازی خواهد شد و فرصتی برای پالایشگاه‌داری فراسرزمینی در اختیار ایران قرار خواهد داد.
اما ششمین پالایشگاه، پالایشگاه الفروقلس سوریه است. مطالعات ساخت این پالایشگاه ۱۴۰ هزار بشکه‌ای در سوریه پایان یافته است و پس از آماده شدن دیگر شرایط، با سرمایه‌گذاری مشترک وارد مرحله جدید خواهد شد.
تامین منافع ملی با پالایشگاه فراسرزمینی
مرتضی بهروزی فر، کارشناس ارشد حوزه انرژی در این رابطه گفت: مساله پالایش فراسرزمینی بار اول نیست که اتفاق می‌افتد، در گذشته نیز این موضوع مطرح بوده و اکنون نیز مطرح است، اما در نظر داشته باشید، اینکه تصور کنیم با داشتن پالایشگاه فراسرزمینی می‌توانیم تحریم‌ها را دور بزنیم عملا امکان پذیر نیست. اما در شرایطی که همه چیز درست باشد و مشکل تحریم و تعامل وجود نداشته باشد قطعا وجود سیستم پالایشی فراسرزمینی و حتی سیستم توزیع فرآورده‌های نفتی و داشتن یک شبکه پالایشی در یک کشور خارجی و یا در اتحادیه اروپا می‌تواند تامین کننده منافع ملی ایران باشد.
وی افزود نباید گمان شود که از این طریق می‌توانیم تحریم‌ها را دور بزنیم برآورد اشتباهی است، مگر در کشورهایی که تحریم هستند و تعاملی با دنیا ندارند، بی‌شک در این کشورها می‌توان اقداماتی را انجام داد که منافعی نیز برای کشور به دنبال دارد.
این کارشناس ارشد حوزه انرژی با اشاره به ایجاد پالایشگاه فراسرزمینی در روسیه و چین، گفت: باتوجه به اینکه روسیه صادرکننده فراورده نفتی است و مصرف کننده نیست امکان انجام این کار در این کشور وجود ندارد، اگر روسیه تنها صادرکننده گاز بود و نفت نداشت می‌توانستیم با ایجاد پالایشگاه و شبکه توزیع منفعت بدست آوریم اما درنظر داشته باشید که روسیه یکی از بزرگترین صادرکنندگان فراورده‌های نفتی دنیا شناخته شده و اگر تحریم باشد آنچه در این کشور تولید می‌شود نیز تحریم است و این تصور که می‌توان در آنجا پالایشگاه داشت و به اروپا صادرات داشته باشیم بی‌منطق است.
بهروزی‌فر ادامه داد: در چین نیز تا زمانی که تحت تحریم هستیم امکان انجام چنین کاری را نخواهیم داشت، عملا در کشورهایی که مصرف کنننده بزرگ انرژی هستند امکان حضور نداریم، اینکه گمان شود مجوزی از کشور چین دریافت و بتوانیم در آنجا پالایشگاه احداث کنیم، در صورت امکان، شرایط انتقال نفت به این کشور و پالایش آن وجود نخواهد داشت و قطعا با مشکلات متعددی مواجه خواهیم شد.
به گفته وی، چند دهه قبل در آفریقای جنوبی پالایشگاه داشتیم، اما به دلیل تحریم‌های شورای امنیت، ایران نتوانست نفت خود را منتقل کند و در نهایت مجبور به فروش پالایشگاه شدیم، الزام اینکه پالایشگاهی در تملک ایران است حتما نفت ما نیز در آنجا پالایش شود وجود ندارد. اکنون یک پالایشگاه در هند وجود دارد که بخشی از سهام آن مربوط به ایران است اما یک قطره نفت ایران در آنجا پالایش نشده است.
این کارشناس ارشد حوزه انرژی با تاکید بر اینکه در مجموع گام نهادن در مسیر دیپلماسی انرژی و فعال شدن پالایشگاه فراسرزمینی می‌تواند اقدام مثبتی برای ایران باشد، گفت: نگاه واقع‌بینانه در این بخش می‌تواند کمک رسان باشد، در صورت فراهم شدن زیرساخت‌های لازم می‌توانیم در این بخش گام‌های بیشتری را برداریم.
پالایشگاه‌های فراسرزمینی؛ یک فرصت
عباس کاظمی، مدیرعامل سابق شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران در خصوص مزایای پالایشگاه فراسرزمینی گفت: هرگونه سرمایه‌گذاری در کشور مطلوب بوده، کشوری توسعه یافته است که بتواند در داخل سرمایه‌گذاری کند و یا اینکه سازوکاری را برای جذب سرمایه‌ خارجی به کار بگیرد و یا حتی در خارج سرمایه‌گذاری کند.
وی با بیان اینکه در پالایشگاه‌های فراسرزمینی پیشتر تجربه داشته ایم، به‌طوری که در دهه ۴۰ سه پالایشگاه در خارج از کشور ساختیم و در آن‌ها سرمایه‌گذاری کردیم که امری مطلوب بود، گفت: اگر ایران بتواند در خارج از کشور سرمایه‌گذاری کرده و یا سرمایه جذب کند هر دو مطلوب بوده و به طور کلی باید گفت که سرمایه گذاری به هر شکلی مقبول است.
مدیرعامل سابق شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران با اشاره به پتانسیل ایران برای ایجاد پالایشگاه‌های فراسرزمینی در کشورهای دیگر، گفت: در همه جای دنیا این پتانسیل وجود دارد، ایران می‌تواند در مالزی و اندونزی نیز اقدام به این کار کند، در کل با هر کشوری به توافق برسیم امکان سرمایه گذاری وجود دارد.
کاظمی افزود: در حال حاضر بیشتر سرمایه‌گذاری ها در خاورمیانه و چین انجام می‌شود، در حوزه پالایش نیز استارت کار در ونزوئلا زده شده که اقدامی مثبت است و این موضوع می‌تواند در دیگر کشورها نیز توسعه یابد.
فرصتی برای یافتن بازارهای جدید
همچنین شهاب الدین متاجی، مدیر سابق برنامه ریزی تلفیقی شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی نیز در همین رابطه گفت: اقدام دولت برای راه‌اندازی پالایشگاه فراسرزمینی در ونزوئلا اقدام مناسبی بوده، این پالایشگاه بازاری برای نفت خام ایران خواهد بود و از نظر صادرات خدمات مهندسی، دانش فنی و تجهیزاتی که می‌توانیم بسازیم نیز یک اقدام مثبت است.
وی ادامه داد: اگر بتوانیم در ونزوئلا و یا کشورهای آفریقایی و آمریکای جنوبی بازارهای جدیدی پیدا کنیم برای توسعه بازار نفت ایران بسیار موثر است مشروط بر اینکه از نظر مالی نیز بررسی کافی انجام شود ودر نهایت منجر به این شود که هزینه هایی که ایران انجام می‌دهد بازگشت خوبی داشته باشد و درآمد خوبی برای کشور حاصل شود.
مدیر سابق برنامه ریزی تلفیقی شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی با بیان اینکه از نظر صادرات فنی و مهندسی این اقدام خوب خواهد بود اما باید اطمینان حاصل شود که محل‌هایی که در آن سرمایه‌گذاری صورت می‌گیرد به موقع بازپرداخت شود و منجر به این نشود که تنها متحمل هزینه شویم.
متاجی با اشاره به پتانسیل ایران برای راه‌اندازی پالایشگاه در دیگر کشورها گفت: این پتانسیل در کشورهای آفریقایی، آمریکای جنوبی همچون برزیل و بولیوی برای ایران وجود دارد و به نظر می‌رسد که برنامه‌ریزی‌های مناسبی نیز در این بخش صورت گرفته است.
به گزارش آراز آذربایجان به نقل از ایسنا، در مجموع به نظر می‌رسد وزارت نفت دولت سیزدهم نگاه متفاوت‌تری نسبت به بازار نفت و تحولات آن نسبت به دولت گذشته دارد و سعی می‌کند با بازارسازی برای فروش نفت ایران، در رقم فروش نفت کشور ثبات ایجاد کرده و آن را از تحولات بازار ایمن کند.