پرسه ای در فضای ویدئو چیدمان پرسه زن
علی رزم آرای
گروه فرهنگی: در هفته گذشته شاهد فعالیت مجموعه ویدئو چیدمانی از حمید بهجت از هنرمندان فعال شهر ارومیه و استان در محل نگارخانه ارومیه¬ی حوزه هنری استان بودیم. این مجموعه¬ی هرچند کوچک و خلاصه از ۲ دیماه تا ۱۰ دیماه جاری در محل نگارخانه ارومیه برقرار و دایر بود.
نوشتار زیر در تلاش است از زوایه دیدی مستند به این مجموعه نظرافکنده و به احتمالاتی از حیث برداشت و یا قرائتی از ترکیب ویدئو و چیدمان آن برسد! پیش از طرح هرگونه برداشت و قرائت احتمالی از این مجموعه، ارائه نمایی ازچهارعنصر و کلید واژه مربوط به فرم و قالب و نیزعنوان و معرفی این مجموعه در کاتالوگ آن می¬پردازیم. ابتدا قالب و فرم این مجموعه که متشکل از دو اصطلاح چیدمان و ویدئو آرت است. اگرچه در صفحه چهارم کاتالوگ مربوط به این مجموعه نه از جهت شناخت بلکه از جهت جایگاه ویدئو آرت و زمینه¬های مربوط به حضور و کارکرد آن در حوزه هنر معاصر و مدرن در جهان و نه در ایران، نوشتار کوتاهی درج شده¬است، نویسنده این نوشتار ناگزیر از بازشناخت این فرم روایی دیجیتال و نیز قالب چیدمان در کنار آن خواهد بود.
چیدمان: هنر چیدمان یا Installation art استفاده کردن از عناصر مختلف است برای بیان تجربه هنرمند از فضایی مشخص. موادی که در چیدمان استفاده می¬شوند، شامل طیف وسیعی هستند: ازمواد و اشیای زندگی روزمره و طبیعت تا رسانه¬های جدید نظیر ویدیو، صدا، پرفورمانس(هنر اجرا)، کامپیوتر و حتی اینترنت. هنر چیدمان لزوما در گالری¬های هنری اجرا نمی¬شود، بلکه ممکن است درهر فضای عمومی یا شخصی اجرا شود. بعض از چیدمان¬ها فقط برای فضای خاصی طراحی شده¬اند. سبک¬های استفاده شده در هنر چیدمان بسیارمتنوع هستند؛ از انتزاعی (آبستره) گرفته تا روایی، از سیاسی تا صرفا نظری، اثری موقتی یا ماندگار. هنر چیدمان در آثار هنرمندانی که می¬خواستند فراتر از قراردادهای مرسوم هنرنقاشی و مجسمه سازی بروند دیده می¬شود. این افراد معتقد بودند هنرهای زیبا باید با معماری (داخلی و بیرونی اثر) در آمیخته شود. ( به نقل از هفته نامه چلچراغ – خانه امن گرافیک)
ویدئو آرت: ویدئو آرت یا هنر ویدیویی شامل داده‌های صوتی وتصویری است که ذخیره سازی و پخش projection و باز خورد اطلاعات در آن بسیار گوناگون است. این داده‌ها در بسیاری از موارد در زمان متوقف شده، تسریع شده یا به عقب برگردانده شده زمان واقعی بی‌درنگ یا زمانی مجهول معنا می‌یابند. مکان و محیط ارائه اثر و نیز گاه عمل تماشاگر -در حقیقت شرکت‌کننده- و بازخورد داده‌های حاصل ازاین تقابل نیز وجوه دیگر آثار ویدیویی هستند. ویدئو آرت قواعد سینما حتی سینمای تجربی را نیز به رسمیت نمی‌شناسد. چرا که ممکن است آشکارا فاقد روایت، دیالوگ و طرح باشد. در دایره? تنگ برنامه سازی‌های تلویزیونی هم نمی‌گنجد. هر چند از رسانه? تلویزیون امکانات ایستگاه‌های تلویزیونی و حتی جعبه? تلویزیون به مثابه یک حجم استفاده می‌کند. ( ویکی پدیا- خانه امن گرافیک)
پرسه زن: پرسه زن یا فلانور مفهومی است که از زبان فرانسه به عاریه گرفته شده است که به معنای قدم زنی است . شارل بودلر، شاعر و نویسنده¬ی فرانسوی مفهومی دیگر از آن مشتق کرد که به معنای فردی است که در شهر قدم می¬زند تا آن را شخصاً تجربه کند.به علت استفاده_ی بودلر و دیگر اندیشمندان در حوزه¬های مختلف اقتصادی، فرهنگی و ادبی، پرسه زن مفهومی مهم در پدیده¬های شهری و مدرنیته شد. پرسه¬زنی تنها به قدم زنی در خیابان¬های شهر محدود نمی‌شود بلکه می¬تواند شیوه¬ای از تفکر فلسفی و زندگی باشد. بودلر پرسه زنی را یک قدم زن با شخصیت در خیابان¬های شهر توصیف می¬کند که نقشی اساسی در درک و ترسیم فضای شهر دارد. مفهوم پرسه زن در بحث پدیده ی مدرنیته در محافل دانشگاهی مفهوم مهمی است. همچنین این مفهوم دریچه¬ای از تفکر در زمینه¬های معماری و شهرسازی را باز کرده است. والتر بنیامین فیلسوف و زیبایی شناس مارکسیست آلمانی، این مفهوم را ابزاری برای تحلیل و همچنین شیوه¬ای از زندگی می¬داند. از دیدگاه مارکسیستی او، پرسه زنی مولود زندگی مدرن و انقلاب صنعتی است. وی خود به نمونه¬ای از پرسه زن تبدیل شد که خیابان¬های پاریس را مشاهده می¬کرد و به مطالعات اجتماعی و زیبایی شناختی می¬پرداخت.( ویکی پدیا)
پالیمسست: در فرهنگ وبستر چنین تعریف شده است: لوحه‌ای که متن یا طرح روی آن به منظور استفاده مجدد پاک شود، با این حال اثری از متن یا طرح قبلی بر آن باقی بماند. شئی، مکان یا نقشه‌ای که قابلیت ارجاع به تاریخ را داشته¬باشد.این تعریف‌ها، هرچند که معانی پالیمسست را نشان می‌دهند اما تعاریفی صرفا فرهنگ‌نامه‌ای هستند و دلالت‌های مجازی این اصطلاح را منعکس نمی‌کنند. اگر بخواهیم مفاهیم تازه‌تری برای پالیمسست درنظر بگیریم باید به نظریه‌های روانشناسانه زیگموند فروید توجه کنیم و تعریفی که او از لایه ناخودآگاه ذهن به دست می‌دهد. پالیمسستی که فروید از آن سخن می‌گوید، لوحه¬ایست که در واقع لایه ناخودآگاه ذهن انسان را به نمایش می‌گذارد. همین ایده را می‌توان در نظریه واسازی ژاک دریدا ( بینامتنیت همراه با ژولیا کریستوا) و معماری پیتر آیزنمن هم تعقیب کرد. (فصل نامه معماری و ساختمان)
نکته اول: پالمیسست در کاتالوگ مجموعه پرسه زن با تلفظ پالامسست درج شده است. نکته دوم: هر دو اصطلاح پرسه زن و پالیمسست در معماری پسامدرن مطرح بوده و از جهان ادبیات و فلسفه به عاریت گرفته شده¬اند که در کاتالوگ مربوطه اشاره¬ای به منشاء تخصصی این دو واژه حداقل در حوزه معماری! و به ویژه معماری پسامدرن نشده¬است. نکته سوم: طرح قالب و فرم مجموعه با عنوان ویدئو چیدمان از حیث تخصصی مورد اشکال است چرا که عنصر مهم ویدئو درهنرمعاصر ومدرن در چهارچوب هنر چیدمان ویا اینستالیشن مستور وهمواره از اجزای درون آن است: ویدئو، صدا، تصویر و غیره. در نتیجه نیازی به طرح هنر ویدئوآرت (که خود ساحت هنری مستقل و ویژه دارد) در کنار اصطلاح چیدمان در قالب و فرم این مجموعه نبوده و بی¬مورد است.
نکته چهارم: پرسه زنی همانطور که در شرح آن نیز آمده فقط ناظر بر دید و نگاه مخاطب است که در کاتالوگ این مجموعه تعبیری نارسا به نقل قول از داریوش شایگان، ذیل شرح و تعریف آن درج شده است. شخص پرسه زن ابتدا به ساکن حاضر و ناظر است در ابعاد کلان و خرد اثر هنری(قدم زدن) مثلا در یک سازه معماری؛ در یک پاساژ و یا همراه پاساژ در هنر شهرسازی شهر! و نیز پالیمسست که ناظر است بر جهان نامکشوف و عمیق و بی نهایت که در پس پرده هر فرایندی اعم از هنری، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، جنسی، روانی و غیره! نگره فرویدی در شرح اصطلاحی این واژه عمیق در روان¬کاوی بس مهم و روشن است. تاریخ ناخودآگاه بشر از ازل تا ابد که مدفون پس پشت روان اوست و با مطالعات روان کاوانه در ساحات مختلف قابل کشف است.هر دوره از این ناخودآگاه یک لایه محسوب می¬شود که در پس لایه دیگر است. در ادبیات ومتن¬شناسی فرایند پالیمسست در اصطلاح بزرگ بینامتنیت خلاصه می¬شود. متن مقاله حاضر برآیند گفتمان متون گذشته تا حال در زبان فارسی و حتی از لحاظ الفبایی عربی و ترکی و کردی است. یعنی همه این متون در پس پشت متن این مقاله حاضر و ناظر هستند و از خلال سطور آن در صورت دقت و کنکاش قابل رویت هستند هرچند بسیار بسیار رقیق یا غلیظ! این مجموعه چیدمان در تلاش است تا نگاهی گذرا و مفهومی به تاثیر گذشت زمان و آثار بجا مانده از این سفر را در زمان حال برای مخاطب در دسترس قرار دهد. در نهایت آیا استفاده و هماهنگی موارد فوق در چهارچوب مجموعه ویدئو چیدمان پرسه زن؟!؟ از حیث مفهومی هم در ارتباط با هنر چیدمان یا اینستالیشن و هم هنر ویدئو موفق بوده است یا نه؟ چرا که هنرهای مفهومی به دور از ساحت هرمنوتیکی هنر(برداشت) عمل می¬کنند و بیشتر به دنبال خلق معنای آنی بوده و از برداشت¬های آنچنانی بدورند. به شکل خلاصه چیدمان اجرای مفهومی ازعناصر غیرهنری است که قرار است هنری شوند.
نوشته شده توسط admin در شنبه, ۱۲ دی ۱۳۹۴ ساعت ۸:۱۴ ق.ظ
