لزوم شناسنامه‌دارکردن گیاهان دارویی باکاشت انبوه دراستان

مهدی قلی پور
گروه اقتصادی : راه ‌‌اندازی مراکز صنایع بسته‌بندی و فرآوری موجب فراهم شدن بازار فروش برای تولیدکنندگان گیاهان دارویی می شود و زمینه توسعه و گسترش کشت و پرورش گیاهان دارویی را فراهم می‌کند.
گیاهان دارویی به صورت غلط و سنتی در بین جامعه توصیه شده است ولی اگر این گیاهان با کاشت انبوه شناسنامه‌دار باشند قطعا اطلاعات عمومی در اختیار شهروندان قرار می‌گیرد.
برپایه چند سال تحقیق و مطالعه این یافته‌ها امروز به مرحله اجرایی شدن در استان آذربایجان غربی در آمده است و امید می رود این رویکرد تنها منحصر بر این اقدام نشود و نتایج تحقیقات را در دیگر سطوح نیز مشاهده شود.
اهمیت گیاهان معطر در فضای سبز کتمان‌ناپذیر است و تلطیف هوا، اثرات بازدارندگی از ورود حشرات موذی به وسیله برخی گیاهان معطر و… از جمله مزایای این گیاهان است.این در حالی است که راه‌اندازی مرکز رشد فناوری فرآورده‌های گیاهان دارویی و مزرعه گیاهان دارویی در استان آذربایجان غربی، از فعالیت‌هایی است که می تواند در راستای توسعه و ترویج کشت و مصرف گیاهان دارویی در استان باشد.
باید با همکاری و مساعدت دستگاه‌های اجرایی استان گام‌های اساسی در زمینه شناسایی و معرفی گیاهان دارویی منطقه برداشته شود و با تاسیس مرکز رشد فناوری فرآورده‌های گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی استان آذربایجان غربی گشایش های زیادی روی خواهد داد و باید از طرح‌های پژوهشی واحدهای فناور و شرکت‌های دانش بنیان وابسته به جهاددانشگاهی حمایت شود تا در مسیر تجاری‌سازی قرار گیرند.
با توجه به اینکه استان آذربایجان غربی یکی از قطب‌های گیاهان دارویی کشور است، باید برای استفاده از این ظرفیت برنامه‌ریزی شود و تاسیس مرکز رشد فناوری فرآورده‌های گیاهان دارویی و مزرعه گیاهان دارویی می تواند در به فعلیت رساندن این مهم کمک شایانی بکند.
آذربایجان غربی با داشتن تنوع آب و هوایی، حدود ۸۰۰ هکتار زمین کشاورزی، بارش های مناسب و داشتن انواع گیاهان دارویی به منبع طب سنتی تبدیل شده است . در این میان کشت و پرورش گیاهان دارویی در آذربایجان غربی درکنار دیگر محصولات کشاورزی می‌تواند برای تولید‌کنندگان سودآور و برای کشور ارزآور باشد.
استان آذربایجان‌غربی از رتبه نخست تولید عرقیات گیاهی در کشور برخوردار بوده و با تولید بالغ بر ۱۰ میلیون لیتر در سال از جایگاه اقتصادی ویژه‌ای برخوردار است. عرقیات گیاهان بادرنجبویه، بیدمشک، نعناع و پونه و شوید و گلاب با اثرات خوب درمانی، از گیاهان بومی استان تهیه شده و از پرمصرف‌ترین عرقیات آذربایجان‌غربی هستند. طبق اعلام وزارت جهاد کشاورزی حدود هزار گونه گیاهی تاکنون در کشور شناسایی شده است که از این میزان ۴۶۰ گونه در آذربایجان غربی وجود دارد.
این گیاهان در طب سنتی برای درمان پرفشاری خون ، سرفه ، بیماریهای گوارشی ، بیماری های قلبی ، سرما خوردگی ، تسکین اعصاب ، رفع نفخ معده ، بیماری های پوستی و قندخون کاربرد دارند.
شماری از مردم آذربایجان غربی براساس یک سنت دیرینه گیاهان را جایگزین مواد پروتئینی می کنند و برخی نیز مصرف گیاهان خوراکی را شفابخش می دانند و طبق سفارش پزشکان سنتی برای درمان بیماری های خود از آنها استفاده می کنند.
میزان و تنوع این گیاهان در بازار فروش با توجه به فصول مختلف متغیر است و با گرم شدن تدریجی هوا تعداد بیشتری از گیاهان موجود در روزهای بهاری به بازار آذربایجان غربی می آید و غذایی غنی و سودمند برای خانواده ها فراهم می کند.
از سوی دیگر، در سال های اخیر به دنبال تحقیقات جدید در مورد خواص داروهای گیاهی ، استقبال عمومی به استفاده از این نوع داروها نیز افزایش یافته است و هم اکنون در جهان و نیز ایران ، شرکت های معظم دارو سازی با استفاده از عصاره گیاهان دارویی ، تولیدات متنوعی را در بطری های پاکیزه و بهداشتی روانه بازار کرده اند. بی دقتی در شیوه جمع آوری ، آلوده شدن گیاهان دارویی در انبارها و ترویج نکردند فرهنگ استفاده از این گیاهان از مواردی است که گیاهان دارویی استان را تهدید می کند.
از سوی دیگر سه چهارم گونه‌های گیاهی استان در مناطق کوهستانی رشد می‌کنند و به طور طبیعی برخی گیاهان دارویی کوهی در معرض انقراض قرار دارند که آویشن ، پیاز کوهی ، ثعلب ، موسیر ، انواع مریم گلی و جعفری کوهی از گیاهان در معرض خطر انقراض در استان آذربایجان غربی هستند.
کارشناسان مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان غربی می گویند که کنگر ، ریواس ،بابونه ، بیزه و گل ارونه از انواع دارویی هستند که تغییرات اقلیمی و استفاده بی رویه و غیر اصولی بهره برداران محلی موجب شده است که این گونه ها در معرض انقراض قرار گیرند.
برخی از این گونه ها هم مانند مریم گلی و کماذریون به سبب داشتن رویشگاه خاص و محدودیت شرایط اکولوژیکی و گونه های مهم دیگری همچون ثعلب به سبب کم بودن فرصت تولیدمثل در معرض خطر انقراض قرار گرفته اند.
به گفته کارشناسان علوم کشاورزی، بومی سازی گیاهان دارویی یکی از راهکارهای اساسی مقابله با خطر انقراض این گیاهان است.
با توجه به مطالعات کارشناسان در زمینه ارزش اقتصادی کشت و برداشت گیاهان دارویی با برنامه ریزی کارآمد برای استفاده بهینه از منابع طبیعی می‌توان آرزوی دیرینه رشد اقتصاد کشاورزی استان را به واقعیت تبدیل کرد.
راه ‌‌اندازی مراکز صنایع بسته‌بندی و فرآوری موجب فراهم شدن بازار فروش برای تولیدکنندگان گیاهان دارویی می شود و زمینه توسعه و گسترش کشت و پرورش گیاهان دارویی را فراهم می‌کند.
به گفته کارشناسان اقتصادی، با توجه به وفور گیاهان دارویی در استان ، سرمایه گذاری در این عرصه باید در اولویت های مهم استان قرار بگیرد چرا که میزان سودآوری یک هکتار از گیاهان دارویی ۲۰ برابر سودآوری محصولاتی مانند گندم است.