دیل و توپلوم
نونهال بایار
اویغونلاشدیران: خلیل قربانی
آنادیلیمیز: تئرمین‌لر، یابانجی دیللرده‌کی کلمه‌لرین دیلیمیزه گؤمروکسوز گیریش قاپیسی اولموشدور. تئکنیک و بیلیمین ایره‌لی‌لمه‌سی‌له اورتایا چیخان یئنی قاوراملارین، یئنی آلت‌لرین عربجه و فارسجا اولدوقلاری اوچون دیل‌دن آتیلان کلمه‌لرین یئرلری بوش قالمایاجاغیندان بوگون یئنی تئرمین‌لرین یارادیلما‌سی بیر ضرورت‌دیر.
هر یابانجی کلمه و یا تئرمینه اولان قارشیلیقلار باشاریلی اولمایابیلر. یابانجی کلمه‌لرین تورکجه قارشیلیقلاری یئرینه اوریژینال شکل‌لری قوللانیلیر و دیلیمیزه یئرلشیر. بو دوروم بئله بیر گئرچگی اورتایا چیخارماقدادیر: یابانجی کلمه و تئرمین‌لره قارشیلیقلار تؤره‌دیرکن سرعتلی داورانمانین یانیندا، تورکجه’نین آهنگینه قورال‌لارینا اویغون عینی زمان‌دا خلقین ده راحت منیمسه‌یه‌بیله‌جگی کلمه‌لر تؤره‌دیلمه‌لی‌دیر. دیل‌ده بیرلیک قاورامی اصلا اونودولمامالی‌دیر. عکس تقدیرده بیر تئرمین مرکّب‌لیگی قاچینیلماز اولور.
یئنی کلمه و تئرمین‌لر تؤرتمه‌ده اوزرینده دورولماسی گرکن بیر دیگر خصوص دا؛ دیل‌ده اؤزلشدیرمه چالیشمالاری آدی آلتیندا تورکجه’دن آتیلان عربجه و فارسجا کلمه‌لره قارشیلیق تاپما چالیشمالاری‌دیر. بو ائله بیر دؤنَم‌دیر کی گنج‌لرله بؤیوکلری آراسیندا اوچوروملار یاراتمیش، کولتوروموزو آیاقدا توتان داها چوخ کلمه دیلیمیزدن آتیلمیش بیرنئچه کلمه خارجینده، ایستر قورولوش ایستر آنلام باخیمیندان یانلیش، حتی اویدورما داها چوخ کلمه تؤره‌دیله‌رک دیلیمیزه سوخولموشدور. داها سونرا بو یانلیش‌دان دؤنولموش لاکن تورکجه بؤیوک بیر یارا آلمیشدیر.
ساده‌جه عربجه و یا فارسجا اولدوقلاری اوچون؛ »روح« کلمه‌‌سی وارکن »تین«، »کلمه« وارکن تیلجیک، »اجل« وارکن »سونقو«، »عدالت« وارکن »توزه«، »عقل« وارکن »اوُس«، »بلدیه« وارکن »اورای«، »جلوه« وارکن »کیریتما«، »اداری« وارکن »یؤنَتسل«، »افاده« وارکن دئیه‌م کیمی قارشیلیقلار تؤرَتمک، بونلاری قوللانماغا مجبور ائتمک دیل‌ده و دوشونجه دونیامیزدا بؤیوک حصارلارا سبب اولموشدور. بونون یانیندا عینی دؤنَم‌ده تورکجه’یه اویغون دوغرو تؤرَتمه‌لر ده ائدیلمیش آنجاق بونلارین سایی آزینلیق‌دا قالمیشدیر.
*یابانجی دیل اؤیرتیمی ایله یابانجی دیل‌ده اؤیرتیمین قاریشدیریلماسی
اؤلکه‌میزده گؤرولن بؤیوک یانلیشلاردان بیری یابانجی دیل اؤیرتیمی ایله یابانجی دیل‌له اؤیرتیمین بیر-بیرینه قاریشدیریلماسی‌دیر. گونوموز دونیاسیندا یابانجی دیلین و یابانجی دیل اؤیرنمه‌نین اؤنَمی البته کی دارتیشیلابیلمز. هر نوع مناسبت، علاقه و گلیشمه اوچون یابانجی دیل شبهه‌سیز چوخ گرکلی‌دیر. بو نقطه‌ده ائدیلن ان بؤیوک یانلیش؛ یابانجی دیلین آراج دگیل آماج اولاراق گؤرولمه‌سی‌دیر. حال‌بوکی یابانجی دیل آماج دگیل آراج‌دیر.
ایشین ان دوشوندوروجو جهتی، یابانجی دیل‌له اؤیرتیم آپاران قوروملاردا اوخویان تورک اوشاقلاری‌نین تورکجه’نی اهمال ائتمه‌لری اؤزللیکله یازیلی و سؤزلو آنلاتیم یئترسیزلیکلری ایچینه دوشمه‌لری و اؤز دیللرینی کیچیک سانیب خور گؤرمه‌لری‌دیر. دئمک ان بؤیوک تهلکه ده بورادادیر. آنا دیلی‌نین یئترسیز اولدوغو اینانجی ایله یئتیشدیریلن بیر گنج، اؤز دیلینه و کولتورونه اصلا سایقی دویماز.ائدیلمه‌سی گرکن شئی یابانجی دیل اؤیرتیمی ایله یابانجی دیل‌له اؤیرتیمی بیر-بیرینه قاریشدیرماماق‌دیر. چاغیمیزدا چوخ گرکلی اولان یابانجی دیل اؤیرتیمی، اوخول‌لاریمیزدا ان یاخشی شکل‌ده گئرچکلشدیریلمه‌لی‌دیر. بونون ان ائتکیلی یوللاری دا آرانمالی‌دیر. آنجاق مملکتیمیزین گله‌جگی و کولتورو آچی‌سیندان بؤیوک تهلکه‌لر داشییان یابانجی دیل‌له اؤیرتیم دوزاغینا دوشولمه‌مه‌لی‌دیر. بونون اوچون ده هر شئی‌دن اؤنجه آنا دیلی دویغوسو، دویارلی‌لیغی و دیل شعورو ایشلنمه‌‌لی‌دیر. بیزلر ساغلام نسل‌لر یئتیشدیرمک ایستیرسک، باشقالاری‌نین دیلی‌له دگیل، اؤز دیلیمیزله دولاییسی‌لا اؤز کولتوروموزله یئتیشدیرمه‌لی‌ییک. انسان، دونیانی ان ساغلام بیچیمده آنجاق اؤز دیلی‌له آلقیلایابیلیر و افاده ائتمک ایسته‌دیگینی ده ان گؤزل اؤز دیلی‌له سؤیله‌یه‌بیلر.
توپلوملار آنا دیللری‌له نه قدَر ائتکیلی اوخوجو، یازار، دانیشیرلارسا سوسیال، بیلیمسل سیاسی، اقتصادی ساحه‌لرده ده او درجه باشاریلی اولورلار. آنجاق آنا دیلینی یاخشی قوللانان توپلوملار کلاسیک اثرلره، کیفیت‌‌لی بیلیم آداملارینا صاحب اولورلار. اؤز دیلینی کولتورونو دیشلایان بیر توپلوم، یوخ اولماغا باشقا توپلوملاری‌نین سؤمورگه‌سی اولماغا محکوم‌دور.
*تورکجه اؤیرتیمینده‌کی یئترسیزلیک
اوخول‌لاریمیزدا، دئمک هر پئشه‌ده، گونده‌لیک حیاتیمیزدا تورکجه’نین یانلیش قوللانیملاری‌لا ایله نه یازیق کی تئز-تئز قارشیلاشیریق. دیل ائییتیمینده تمل آماج، شخص‌لرین دوشونمه و اُنسیّت باجاریقلاری‌نین گلیشدیریلمه‌سی‌دیر. دیل‌له اُنسیّتین بیر یؤنونو افاده، آیری یؤنونو آنلاما اولوشدورور. بو ندن‌له بوتون اؤلکه‌لرین ائییتیم سیستئم‌لرینده، دیل ائییتیمینه، اؤزللیکله و اؤنجه‌لیکله آنا دیلی ائییتیمینه بؤیوک اؤنَم وئریلیر. یئتیشمکده اولانلارا دیلین چوخ گؤزل بیر شکل‌ده اؤیره‌دیلمه‌سی اوچون چالیشیلیر. چون‌کی دیل، کولتورون تمل اؤگه‌سی‌دیر و انسانلاری بیر-بیرینه یاناشدیران ان گ?جلو آراج‌دیر. دیل ائییتیمینده اصل هدف؛ دؤرد تمل باجاریق اولان دینلمه، دانیشما، اوخوما، یازما باجاریقلاری‌نین هدف کوتله‌یه قازاندیریلماسی و گلیشدیریلمه‌سی‌دیر.
دیل ائییتیمینده ان اؤنَملی شخص ائییتیمجی‌دیر، اؤیرتمن‌دیر. دولاییسی‌لا ایلک اؤنجه بو انسانلارین چوخ یاخشی بیر دیل شعورونا، دیل سئوگی‌سینه، دیل کولتورونه و بیلگی‌سینه صاحب اولمالاری گرکیر. نئجه بیر پئشه‌نی اجرا ائتمک اوچون او پئشه‌نی چوخ یاخشی بیلمک و ساحه‌ده اوزمانلاشماق گرکلی‌ایسه، اؤیرتمن‌لریمیزین ده آنادیلی موضوعسوندا اوزمانلاشمالاری، چوخ یاخشی بیر ائییتیم آلمیش اولمالاری شرط‌دیر. اؤیرتمن‌لریمیز حال و حرکتلری، ساحه‌لرینده‌کی بیلگی‌لری‌نین آرا-سیرا تورکجه’نی دوغرو و دوزگون دانیشمالاری‌لا دا یئنی یئتیشن نسل‌لره اؤرنک اولمالی‌دیر. چوخ محدود سایی‌دا کلمه‌ا‌یله دانیشان، وورغوسو، تلفظو پوزوق اولان، اؤزونو دوزگون افاده ائده‌بیلمه‌ین ائییتیمجی‌لریمیزین یئتیشدیردیگی نسل‌لردن تورکجه آدینا بیر شئی‌لر گؤزله‌مک سهولی اولور.
نوشته شده توسط admin در دوشنبه, ۰۱ دی ۱۳۹۹ ساعت ۱۱:۵۲ ق.ظ
