چرا زيارت حضرت عبدالعظيم (ع) هم‌سنگ کربلاست

 در روزگاري که بسياري از الگوهاي ديني و اخلاقي در پس‌زمينه‌ي هياهوي رسانه‌ها کم‌رنگ شده‌اند، بازشناسي چهره‌هاي برجسته‌اي چون حضرت عبدالعظيم حسني (ع) ضرورتي دوچندان دارد. شخصيتي که نه‌تنها از نسل نوراني امام حسن مجتبي (ع) است، بلکه با بهره‌گيري از تربيت خانوادگي اصيل و شاگردي سه امام معصوم (ع)، به مقام رفيع علمي، اعتقادي و اجتماعي رسيد.
شناخت ابعاد شخصيتي ايشان، نه فقط يک کنجکاوي تاريخي، بلکه راهي براي پيوند معنوي با سيره اهل‌بيت (ع) و آشنايي با الگويي عيني از پيروي حقيقي است. امام هادي (ع) در توصيف او فرمودند: »أنت ولينا حقاً«؛ اين تأييد از سوي امام معصوم، نشان از عمق ارتباط معنوي حضرت عبدالعظيم (ع) با پيشوايان دين دارد. حديث »عرض دين« و انتصاب ايشان به‌عنوان مرجع ديني مردم ري، از جايگاه بي‌نظير او در ميان علما و مؤمنان حکايت دارد. شناخت زندگي و مهاجرت او به شهر ري، ما را با يکي از زواياي کمتر شناخته‌شده تاريخ شيعه و مفهوم »هجرت علمي - ولايي« آشنا مي‌کند. بي‌جهت نيست که زيارت او هم‌سنگ زيارت سيدالشهدا (ع) دانسته شده است.حجت الاسلام علي اميري، کارشناس مسائل ديني، به بررسي زوايايي از زندگي و شخصيت علمي و معنوي حضرت عبدالعظيم حسني (ع) پرداخته است.
چرا شناخت شخصيت و زندگي حضرت عبدالعظيم حسني (عليه‌السلام) براي ما اهميت دارد؟
شناخت شخصيت افراد و زندگي آن‌ها، نقش کليدي در نوع تعامل و ارتباط ما با آن‌ها دارد. در علم روان‌شناسي، شکل‌گيري شخصيت انسان تحت تأثير دو عامل اصلي دانسته شده است: وراثت و محيط. بنابراين، براي درک مقام معنوي و علمي حضرت عبدالعظيم حسني (ع)، بايد به تاريخچه زندگي ايشان و شخصيت ايشان توجه کرد؛ چرا که اين دو عامل نقش مهمي در رسيدن ايشان به آن مقامات ايفا کرده‌اند.
حضرت عبدالعظيم حسني (عليه‌السلام) در چه زماني به دنيا آمد و نسب ايشان به کدام امام معصوم برمي‌گردد؟
تاريخ دقيق تولد حضرت عبدالعظيم به‌صورت قطعي نقل نشده، اما بر اساس برخي منابع تاريخي، تولد ايشان در حدود دهه‌هاي هشتم يا نهم قرن دوم هجري بوده است. برخي از مورخين با توجه به قرائن تاريخي، چهارم ربيع‌الثاني سال 173 هجري قمري را به عنوان تاريخ ولادت ايشان نقل کرده‌اند.نسب ايشان از طريق چهار واسطه به امام حسن مجتبي (ع) مي‌رسد، به همين دليل ايشان را سيد حسني مي‌دانند و در کنيه و نام رسمي ايشان نيز از عنوان «الحسني» استفاده مي‌شود. کنيه حضرت، ابوالقاسم بوده و محل تولد ايشان نيز شهر مدينه منوره گزارش شده است.ايشان حدود هشت برادر دارد. حضرت عبدالعظيم با دختر عموي خود، خديجه بنت قاسم بن الحسن ازدواج کرد. لازم به ذکر است که قاسم بن الحسن، از نوادگان امام حسن مجتبي (ع) و يکي از امامزادگاني است که مزار او در شمال تهران، در منطقه دربند، واقع شده است.ثمره اين ازدواج، دو فرزند بود: يک پسر به نام محمد و يک دختر به نام خديجه که به ام‌سلمه نيز شهرت داشت. پسر ايشان، محمد، در سنين جواني از دنيا رفت و بنابراين نسل حضرت عبدالعظيم (ع) از طريق فرزند دخترشان، ام‌سلمه، ادامه پيدا کرد.
وفات يا شهادت حضرت عبدالعظيم (ع) چگونه رخ داد و نظر منابع تاريخي درباره آن چيست؟
محل وفات حضرت عبدالعظيم (ع) شهر ري بوده است، اما در مورد چگونگي وفات يا شهادت ايشان، ديدگاه‌هاي مختلفي وجود دارد. منابع کهن همچون رجال نجاشي و کتاب الفهرست اثر شيخ طوسي، بر اين باورند که حضرت بر اثر بيماري و به‌صورت طبيعي از دنيا رفت.در مقابل، برخي منابع متأخر مانند شجره المبارکه و منتخب‌التواريخ عباراتي دارند که به نوعي اشاره به شهادت دارند، مانند "مات مسموماً" يا "دُفِنَ حيّاً"، که القاي مفهوم شهادت را مي‌کنند.
با توجه به تشبيه زيارت حضرت عبدالعظيم (ع) به زيارت امام حسين (ع) در برخي منابع، برخي معتقدند مي‌توان عنوان «شهيد» را براي ايشان نيز به‌کار برد. با اين حال، نظر مشهور و مستندتر اين است که ايشان به مرگ طبيعي وفات يافت.
حضرت عبدالعظيم (ع) در زمان حيات خود با کدام امامان معصوم (ع) هم‌عصر بودند و نزد کدام امامان تلمذ کردند؟
حضرت عبدالعظيم (ع) هم‌عصر با پنج امام معصوم بودند، از امام موسي کاظم (ع) تا امام حسن عسکري (ع). با اين حال، ايشان محضر علمي و معنوي سه امام بزرگوار را به‌صورت مستقيم درک کردند: امام رضا (ع)، امام جواد (ع) و امام هادي (ع). ايشان نزد اين بزرگان تلمذ کرد، احاديث نقل کرده و مورد توجه ويژه آنان قرار گرفت.
چه عواملي باعث عظمت شخصيت حضرت عبدالعظيم (ع) نزد ائمه اطهار (ع) شده است؟
عظمت حضرت عبدالعظيم (ع) ريشه در چند عامل مهم دارد. از يک طرف نسب شريف ايشان مهم است که از ذريه پيامبر اکرم (ص) و امام حسن مجتبي (ع) بود، جايگاه ويژه‌اي به ايشان بخشيد.همچنين شاگردي نزد سه امام بزرگوار، همان‌طور که امام صادق (ع) فرمودند: »ميزان علاقه ما به شيعيان‌مان را با توجه به فهم و روايت آن‌ها از ما بسنجيد.« حضرت عبدالعظيم (ع) با حضور پيوسته در محضر امامان، به مراتب بالاي معرفت و روايت رسيد.اعتماد علمي امامان به ايشان هم بسيار مهم است. امام هادي (ع) به يکي از راويان به نام ابوحماد رازي فرمودند: »إذا أشکل عليک شيء من أمر دينک بناحيتک فسل عبدالعظيم الحسني.« يعني هرگاه در امور ديني‌ات دچار مشکل شدي، در همان ناحيه، به عبدالعظيم حسني رجوع کن.اين بيان حاکي از آن است که امام هادي (ع)، حضرت عبدالعظيم را به‌عنوان وکيل علمي خود در منطقه ري معرفي مي‌فرمايند.
حديث »عرض دين« حضرت عبدالعظيم (ع) چيست و چه جايگاهي در منابع دارد؟
يکي از احاديث مشهور درباره حضرت عبدالعظيم، حديث عرض دين است. در اين روايت، حضرت عبدالعظيم (ع) عقايد ديني خود را خدمت امام هادي (ع) عرضه مي‌دارد، و امام در پاسخ مي‌فرمايند: »يا أبا القاسم، هذا والله دين الله الذي ارتضاه لعباده... ثبتک الله بالقول الثابت في الحياة الدنيا و في الآخرة.« اين بيان به معناي تأييد کامل عقيده ايشان از سوي امام است و حاکي از جايگاه ممتاز علمي و اعتقادي حضرت عبدالعظيم نزد امام هادي (ع) مي‌باشد.البته روايات ديگري نيز درباره شخصيت حضرت عبدالعظيم (ع) از ديگر امامان وجود دارد. درواقع روايات متعددي از امامان معصوم درباره مقام والاي حضرت عبدالعظيم (ع) نقل شده است. از جمله، هنگامي که ايشان از مدينه به سامرا رسيدند، امام هادي (ع) در استقبال از ايشان فرمودند: »مرحباً بک يا أبا القاسم، أنت ولينا حقاً.« يعني »خوش آمدي اي ابوالقاسم! تو به‌راستي از دوستان حقيقي ما هستي.« به گزارش آرازآذربايجان به نقل از تسنيم،اين نوع تکريم امام معصوم (ع) نسبت به يک فرد، نشان‌دهنده‌ي عظمت روحي، معنوي و علمي ايشان در نزد اهل‌بيت (ع) است.
.Arazazarbaiijan.farhangi@gmail.com