گشتی در موزه های ارومیه
علی رزم آرای
گروه فرهنگی: موزه‌ها فقط یاد بود نیستند بلکه کارنامه تاریخی عمر یک ملت و یا یک منطقه و سرزمین هستند. تبارشناسی، سکه و زیورآلات لباس و ادوات مختلف جنگی و شکاری و ازهمه مهمتر کتیبه‌ها و… از صورت‌های مختلف نشانه گذاری شده این کارنامه هستند.به طورخلاصه موزه‌ها چکیده تاریخ و فرهنگ تمدن انسان‌ها در ادوارمختلف ومکان‌های گوناگون به شمار می‌آیند. هر قدرغنا، تنوع و تعداد اشیاء موجود در موزه‌ها بیشتر باشد ارزش و اهمییت این موزه‌ها بیشتر می‌شود.
البته موزه در اصطلاح خود به حوزه تاریخ و باستان‌شناسی محدود نمی‌شود. بلکه هر حوزه ارزشمند و منحصر به فرد که دارای ویژگی‌های ملی و علمی باشد می‌تواند در شمایل یک موزه نیز نتیجه و ماحصل موجودیت خود را از بدو پیدایش تا هر زمان به نمایش بگذارد. مانند موزه طبیعی و حیات وحش، موزه عکس و عکاسی موزه جنگ و دفاع، موزه ماشین و …
موزه‌ها در قالبی مشخص بنا بر عملکرد درونی حوزه خویش با طبقه بندی های مختلف از زمان و مکان تا نوع و گونه، و از جنس و کارکرد تا انواع و اجزاء و … برخوردارهستند.موزه‌ها بنابر نیازها، قابلیت‌ها و توانایی‌های هر منطقه و سرزمین احداث شده و موجودیت می‌یابند. تاریخ و حوزه باستان شناختی، طبیعت و گونه‌های گیاهی و جانوری ، جنگ و یادمان مقاومت مردمی، دین و مذاهب رسمی و وقایع منتسب به آنها و… از جمله این توانایی‌ها و نیازها به شمار می‌آیند.موزه‌ها یکی از ابعاد مهم گردشگری و تقویت زمینه‌های مستقیم و غیرمستقیم این حوزه محسوب می‌شوند. همچنین شناسنامه جمعی یک کشور از جهات گوناگون دارا می‌باشند.
تا جایی که در سطح جهان و درعرصه بین المللی بعضی کشورها ، به طبع موزه‌های مختلف و معروف خود شناخته می‌شوند. یا حداقل یکی از علل نام آوری این کشورها در دارا بودن موزه_های مهم و معیار در عرصه های مختلف خلاصه می‌شود. مانند موزه لور پاریس، موزه آلبرت ویکتوریای لندن، موزه آرمیتاژ در مسکو و… از تابلوهای نقاشی تا مجمسه های مشهور و از کتاب‌های نفیس و عتیق تا اشیاء شناخته شده باستانی و تاریخی و … در این موزه ها نگهداری می‌شوند.در دنیای امروز نام داری و نام آوری درعرصه فرهنگ و تمدن در جلوه‌های گوناگون و پاس‌داشت این جلوه‌ها از افتخارات هرجامعه انسانی محسوب می‌شود. موزه‌ها همیشه در یک جهت با تاریخ و زمان مرتبط بوده و از جهتی دیگر با حوزه تخصصی موضوع و زمینه موجودیت خود ارتباط دارند.موزه‌ها بهترین عیار برای نشان دادن گذر زمان و تکامل انسان درطول آن به شمار می‌آیند.
تطور و تنوع در زندگی بشر همیشه افق‌های جدیدی پیش روی او گشوده و او را به سمت وسویی خاص رهنمون کرده است.
در واقع ورود انسان به عرصه‌های گوناگون و کشف حوزه‌های مختلف و از سویی مواجهه او با رویداد‌های سازنده و یا مخرب ، او را نسبت به موجودیت و هویت خود دچار تغییر می‌کند. ثبت این رویدادها و یا نگهداری ازجلوه‌های گوناگون این حوزه‌ها و افق‌ها او را نسبت به آینده خود مطمئن‌تر کرده و عبوراز گذشته و اشکال مختلف آن و آثار گوناگون آن را به او گوشزد می‌کند. این ثبت و نگهداری در حکم تجربیات او هستند؛ و دایر کردن موزه‌ها درعین محافظت و مطالعه این تجربیات، در حکم تقسیم و ارائه آنها با دیگران به شمار می‌آیند.
ریشه واژه موزه :ریشه واژه موزه از لغت یونانی موزین Mouse inبه معنای مقر زندگی و موز Mouse الهه هنر و صنایع در اساطیر یونان اقتباس شده است.
این واژه در زبان انگلیسی میوزیم Museum در زبان فرانسه موزهMoose تلفظ می‌شود.در حدود دهه ۱۲۹۰ هـ.ق تلفظ فرانسه موزه به زبان فارسی راه یافت. پیشینه آن به سفرهای ناصرالدین شاه قاجار به اروپا و دیدن موزه های آن دیار و تصمیم او به ایجاد مشابه آن در ارگ سلطنتی تهران باز می گردد.تعریف موزه: براساس نظر شورای بین المللی موزه ها (ایکوم) وابسته به سازمان فرهنگی، علمی و تربیتی سازمان ملل متحد (یونسکو) در بند ۳ و۴ اساسنامه آن جامع_ترین تعریف موزه چنین است: موزه مؤسسه‌ای است دائمی و بدون هدف مادی که درهای آن به روی همگان گشوده است و در خدمت جامعه و برای پیشرفت آن فعالیت می_کند.در ایران به فراخور مناطق گوناگون و زمینه‌های طبیعی، تاریخی و سنتی این مناطق موزه‌های گوناگونی دایر شده و به فعالیت مشغولند. در تهران ۲۰ نوع موزه و تماشاگه و همچنین کاخ موزه وجود دارد که در موضوعات مختلف از ایران باستان تا طلا و جواهرات و از نظام تا هنر و… را شامل می‌شوند.
در شهر تبریز نیز بیش از ۱۰ موزه در موضوعات تاریخی و باستانی، مذهبی و قرآنی کتابت و خوشنویسی، فرش و هنرهای دستی و… وجود دارد.در شهر ارومیه نیز می‌توان به سه موزه اشاره کرد. موزه ارومیه، موزه تاریخ طبیعی .
موزه ارومیه : موزه ارومیه با زیر بنای ۷۵۰ متر مربع درمحوطه‌ای به وسعت ۲۰۰۰ متر مربع واقع درخیابان شهید بهشتی (دانشکده سابق) در سال ۱۳۴۶ بنا شده است. بعدها به منظور حفظ و نگهداری آثار و اشیای منحصر به فرد و در راستای گسترش موزه، دو فضای نسبتا بزرگ و یک گنجینه زیرزمینی به آن افزوده شد. موزه ارومیه دو تالار دارد که یکی بزرگتر از دیگری است. در تالار بزرگ نسخ خطی و آثار متعلق به دوره‌های ما قبل تاریخ و تاریخی و نیز آثار بازیافته از مرزها و معاملات قاچاق در غرفه‌های مستقل و جداگانه به معرض نمایش درآمده است.جام طلایی به دست آمده از تپه حسنلوی شهرستان نقده نیز در دوره‌ای به همت سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری آذربایجان‌غربی در قسمتی از موزه ارومیه به مدت ۱۵ روز در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفته است. در بخش مردم شناسی که در تالار کوچک موزه دایر شده‌است پوشاک و زیورآلات مناطق مختلف ایران و به ویژه طوایف و تیره های ساکن آذربایجان غربی همراه با دیگر آثار زندگی مردم منطقه به نمایش درآمده است.این موزه وابسته به سازمان میراث فرهنگی کشور است و نوع این موزه عمومی است و نوع آثارموجود در آن عبارتند: از باستانی، مردم شناختی ، هنری و کتاب‌های خطی.
موزه طبیعی ارومیه: امروزه حفظ محیط زیست از محورهای مهم توسعه پایدار است و تنوع گیاهی و جانوری سرزمین ایران خصوصاً آذربایجان از اهمیت ویژه ای برخوردار‌است. موزه تاریخ طبیعی ارومیه که سابقا در اول بزرگراه شهید باهنر قرار داشت، امروزه در محل جدید خود واقع در انتهای خیابان والفجر و در قسمت انتهایی پارک بزرگ ائللرباغی ارومیه ( فلکه سابق آذربایجان) قرار دارد. این موز از چند طبقه تشکیل شده‌است. که در آن نمونه هایی از پستانداران زیستگاه های مختلف استان و دیگر نقاط کشور به نمایش گذاشته شده‌است و نیز پرندگان تاکسیدرمی شده و … قراردارند. این موزه زیبا و دیدنی که به موجب تلاش کارمندان حفاظت محیط زیست به وجود آمده، همه ساله شاهد بازدید هزاران نفر از دانشجویان، دانش آموزان و پرنده شناسان و عاشقان طبیعت و محیط زیست است.
موزه انسان شناسی ارومیه: درسال¬های اخیر واقع در میدان انقلاب ارومیه و در محل عمرات شهربانی و فرماندهی سابق نیروی انتظامی دایر شده است. شامل پوشاک، لوازم زندگی، کار و تولیدات دامی کشاورزی و شغل¬های قدیمی و …. قومیت های مختلف استان و کلانشهرارومیه است.شایان توجه است که شهرارومیه با غنا فرهنگی و اجتماعی خود دارای بسترهای مساعدی برای دایر ساختن دیگر موزها در موضوعات مختلف است.
نوشته شده توسط admin در شنبه, ۲۶ دی ۱۳۹۴ ساعت ۱۱:۳۳ ق.ظ
