غم غریبی و محنت در شعر شهریار

دکتر غلامحسین بیگدلی
گروه فرهنگی: زندگینامه شهریار سید محمد حسین بهجت تبریزی متخلص به شهریار از شاعران بزرگ و معاصر ایران است . ایران زمین همواره مهد شعر و ادبیات بوده و با داشتن شاعرانی چون حافظ، سعدی، فردوسی، مولانا و صدها شاعر به نام دیگر جزء شاعر خیزترین نقاط جهان است و به جرعت میتوان گفت که کمتر کشوری را پیدا میکنید که این همه شاعر بزرگ را در خود جای داده باشد.
از میان این شاعران به نام، هر یک از ما با توجه به سلایقمان با اشعار یکی از این شاعران بیشتر ارتباط برقرار می کنیم. برخی با غزلیات حافظ و برخی با اشعار سعدی و مولانا. اما در این مطلب میخواهیم شما را با زندگینامه ی یکی از بزرگترین شاعران معاصر ایران زمین که از نظر بنده (نویسنده) بزرگترین شاعر معاصر ایران است، آشنا کنیم. کسی که غزلیاتش انسان را شیفته ی خود میکند و دیوان اشعار ترکی او و بخصوص شعر حیدر بابایه سلام، روح را از کالبد انسان خارج می سازد و به سفری در گذشته می برد. در این مطلب می خواهیم درباره ی زندگی استاد شهریار با شما صحبت کنیم.
*شرح مختصر احوال و زندگانی شاعرانه او
سید محمد حسین بهجت تبریزی فرزند حاج میر آقا خشکنابی مقارن انقلاب مشروطیت و بین سالهای ۱۲۸۳ ۱۲۸۵ شمسی در روستای خشکناب، نزدیک بخش قره چمن متولد گردید. پدرش در آغاز طلبه بود و بعد مجتهد و سپس از وکلای برجسته و وکیل اول آذربایجان، مردی بود فاضل،خوش نویس، کریم الطبع و با ایمان، در سال ۱۳۱۳ شمسی مرحوم و در قم مدفون شد.
محمد حسین تحصیل را در مکتب خانه ی قریه زادگاهش با گلستان سعدی ، قرآن و حافظ آغاز کرد و نخستین مربی او ابتدا والد ماجدش و بعد مرحوم امیر خیزی بود. تحصیلات ابتدایی را در مدرسه های متحده و فیوضات و متوسطه را در تبریز و دارالفنون تهران بپایان رساند. در سال ۱۳۰۳ شمسی وارد مدرسه طب (دانشکده پزشکی امروز) شد. تا آخرین سال پزشکی را با هر مشقتی که داشت سپری کرد و در بیمارستان مراتب انترنی را می گذارند که به سبب پیش آمدهای عاطفی و عشقی از ادامه ی تحصیل منصرف شد و کمی قبل از اخذ مدرک دکتری، پزشکی را رها کرد و به خدمات دولتی پرداخت. بقول خود شهریار، این شکست و ناکامی عشق، موهبت الهی بود بود که از عشق مجازی به عشق حقیقی و معنوی رسید.
در اوایل جوانی و آغاز شاعری بهجت و پس از سال ۱۳۰۰ که به تهران رفت شیوا تخلص می کرد. ولی به انگیزه ی ارادت قلبی وایمانی که از همان کودکی و نوجوانی به خواجه شیراز داشت، برای یافتن تخلص بهتری وضو گرفت، نیت کرد و دو بار از دیوان حافظ تفعل زد که هر دو بار کلمه ی شهریار آمد. و چه تناسبی داشت با غریبی او و نیت تقاضای تخلص او از خواجه:
غم غریبی و محنت چو بر نمی تابم روم به شهر خود و شهریار خود باشم
دوام عمر و ملک او بخواه از لطف حق حافظ که چرخ این سکه، دولت به نام شهریاران زد
هر چند خود نیتی درویشانه کرده و تخلصی خاکسارانه می خواست ولی به احترام حافظ تخلص شهریار را پذیرفت.
*ویژگی های شخصی او
شهریار شاعری مومن و مسلمان بود. عمق اعتقادات قلبی او از خلال بسیاری از اشعارش بخوبی پیداست. از دیگر خصوصیات بارز او رقت و حساسیت فوق العاده و فروتنی و درویشی همیشگی، مهمان دوستی و مهمان نوازی دائمی، اخلاص و صمیمیت ویژه با دوستان واقعی، علاقه ی مفرط به تمام هنرها بخصوص شعر، موسیقی و خوشنویسی بود. او خط نسخ و نستعلیق بویژه خط تحریر را خوب می نوشت. در جوانی سه تار میزد و آنطور نیکو مینواخت که اشک استاد ابوالحسن صبا را جاری می کرد. پس از مدتی سه تار را برای همیشه کنار گذاشت.
*خاطرات کودکی و نوجوانی شهریار
خاطرات وی بیشتر در منظومه های حیدربابا (شاهکار کم نظیر ترکی)، هدیان دل-مومیائی و افسانه ی شب مندرج است و با خواندن آنها می_توان دورنمای کودکی و نوجوانی او را کم و بیش مجسم کرد. تلخ ترین خاطره ی زندگی او مرگ مادر است که در تاریخ ۳۱ تیر ماه ۱۳۳۳ اتفاق افتاده و شاهکار خوب و ماندنی ای وای مادرم یادگار آن دوران است. مادرش نیز همچون پدرش در قم مدفون شد.از سال ۱۳۱۰ تا ۱۳۱۴ در اداره ثبت اسناد نیشابور و مشهد خدمت کرد. در نیشابور به خدمت نقاش بزرگ کمال الملک رسید و مثنوی معروف و زیبا را برای استاد سرود. در مشهد نیز همدم و معاشر استاد فرخ خراسانی- گلشن آزادی- نوید و دیگر شاعران گرانمایه آن خط پر برکت بود. در سال ۱۳۱۵ شمسی به تهران منتقل شد، مدتی در شهرداری و پیشه و هنر سپس در بانک کشاورزی به کار پرداخت چند سالی در عوالم درویشی سیر کرد و سر انجام به زادگاه اصلی خود تبریز بازگشت و تا زمان بازنشستگی در بانک کشاورزی تبریز خدمت کرد.
عاقبت پس از هشتاد و سه سال زندگی شاعرانه ی پر بار و افتخار، روح این شاعر بزرگ در ۲۷ شهریور ماه ۱۳۶۷ به ملکوت اعلی پیوست و جسمش در مقبره الشعرای تبریز که مدفن بسیاری از شعرا و هنرمندان آن دیار ارجمند است به خاک سپرده شد.
*استاد شهریار و امام زمان
به مناسبت اولین سالگرد در گذت او، وزارت پست و تلگراف با ابتکاری هنری در سری تمبرهای یادگاری خود با عنوان بزرگداشت استاد محمد حسین شهریار شاعر شهیر ایرانی، تصویر شهریار و مقبره الشعرای تبریز را به همراه شعر معروف : ? علی ای همای رحمت تو چه آیتی خدا را? به خط شکسته ی نستعلیق انتشار داد. همچنین کتاب یادنامه ی شهریار به خط خوشنویسان اصفهان به نام سوگنامه و یادواره ی فارسی و ترکی شهریار از سوی کتاب فروشی ارک تبریز منتشر گردید.
نظر برخی از شعرا ، فضلا و تذکره نویسان درباره استاد شهریار
شهریار، نه تنها افتخار ایران بلکه افتخار شرق است. ( ملک الشعرای بهار)
بر طبع این شاعر که مایه ی افتخار زبان فارسی است آفرین باد. (سید محمد علی جمال زاده)
*شهریار، افتخار ادب ایران است شهریار به تجدد و نو آوری گرایشی محسوس دارد. ذوق نوجوانی و نو اندیشی در بسیاری از شعرهای او منعکس است. تازگی مضمون، صور خیال و تعبیر حتی قالب شعر دیوان او را از بسیاری شاعران نسل وی متمایز کرده است. (دکتر غلامحسین یوسفی)این شاعر با اینکه سی سال بیشتر ندارد، اشعارش در کمال پختگی است و میتوان گفت فکر رسا،ظرافت الفاظ، لطافت معانی و نفوذی که یک شعر خوب باید داشته باشددر اشعار او هست. (محمد اسحاق، استاد زبان و تاریخ ادبیات دانشگاه کلکته)
شهریار سخن دکتر محمد حسین شهریار یکی از مشهورترین شعرای معاصر است که همه اهل ذوق و ادب، آثار وی را به جان مشتاقند. بسیاری از اشعار او در شمار شاهکارهای شعر معاصر است که از لحاظ روانی و رسائی، بی نظیر و مورد اعجاب سخن شناسان است. (سید عبدالحمید خلخالی)به گزارش آرازآذربایجان به نقل از ایرنا ، بیخود نیست که شهریار را حافظ معاصر، استاد غزل و شهریار شعر ایران می گویند. او یگانه شاعریست که در زمان حیات خود مشهور عالم خود گردیده است.