سفرنامه‌های حج از ناصر خسرو تا جلال آل احمد
گروه فرهنگی: محفل ادبی هاتف آذربایجان غربی نشست تخصصی خود در صبح روز شنبه ۱۰ تیرماه ۱۴۰۲ را به بررسی سفرنامه‌های مهم حج که به نثر فاخر فارسی از ناصر خسرو تا زمان معاصر نگارش یافته، اختصاص داد.
به گزارش آراز آذربایجان، در این برنامه که با حضور جمعی از شعرا و نویسندگان جوان و پیشکسوت ارومیه تشکیل یافته بود، مصطفی قلیزاده علیار دبیر محفل، با مطرح کردن موضوع سفرنامهنویسی منظوم و منثور حج به قلم ادبا و شعرای سرشناس ایرانی در طول تاریخ هزار ساله تاریخ ادبیات فارسی، گفت: در کنار منظومه‌های فاخر و اشعار ماندگار مربوط به حج و سفر زیارتی بیت الله و کعبه؛ سفرنامهنویسی به نثر فارسی نز در قالب گزارش سفر عبادی و عرفانی و تاریخی حج نیز مرسوم بوده با محوریت حج‌گزاری، زیارت بیت‌الله‌الحرام، کعبه معظمه در مکه و زیارت مزار مطهر پیامبر (ص) و ائمه بقیع (ع) در مدینه.
وی خاطرنشان کرد: از میان سفرنامه‌های متعدد حج، سفرنامه ناصر خسرو از متقدمان و کتاب “خسی در میقات” به قلم جلال آل احمد از معاصران، جایگاه ویژه و منحصر به فردی دارند که علاوه بر داشتن نثر فاخر و روان، به لحاظ گزاره‌های تاریخی، دینی، اجتماعی، جغرافیایی، مردم‌شناسی، زبان‌شناسی و حتی سیاسی نیز دارا اهمیت والایی هستند.
قلیزاده علبار افزود: البته در دوره معاصر در دهه ۱۳۳۰ سفرنامه عالم مجاهد و مفسر قرآن مرحوم آیت الله سید محمود طالقانی (به سوی خدا می‌رویم) بسیار پرمحتوا و گزارشی اجتماعی و مصلحانه از آیین حج است؛ بعد از انقلاب اسلامی نیز، نویسندگان و شاعران مسلمان ایرانی و غیر ایرانی تحت تاثیر انقلاب اسلامی، نگاهی متفاوت به حج ابراهیمی داشته اند که در آثار مربوط حج‌شان تبلور یافته، از جمله سفرنامه‌های “کعبه در زنجیر” اثر محمدحسین زورق در دهه شصت، سفرنامه “پرستو در قاف” اثر شاعر انقلاب دکتر علیرضا قزوه در دهه هفتاد و در این اواخر سفرنامه “یار کجاست” به قلم نویسنده دفاع مقدس استاد رحیم مخدومی بسیار ممتاز هستند.
در ادامه این نشست، محمدعلی ضیایی دکترای ادبیات، نویسنده و استاد دانشگاه نیز به بررسی و معرفی نکات برجسته سفرنامه ناصر خسرو (قرن ? هجری) پرداخت و گفت: ناصر خسرو قبادیانی، شاعر زاهد، دانشمند برجسته و نویسنده متفکر ایرانی، اشعار و آثار منظوم و منثور ارزشمندی دارد که سفرنامه‌اش از شهرت جهانی برخوردار است، زیرا سفرنامه ناصر خسرو، به دلیل دانش و هنر و اندیشه‌های بلند مذهبی و اجتماعی، دارای اهمیت ویژه است.
ضیایی با بیان اینکه نثر محکم و شیوای فارسی ناصر خسرو یکی از رموز جاودانگی این سفرنامه بلندآوازه شده، افزود: ریزبینی و پرداختن به جزئیات حوادث سفر و گزارش دقیق از اماکن و ارائه تصاویر قلمی و نوشتاری از شهرهایی که در طول این سفر چند ساله مشاهده کرده، از ویژگی‌های قابل توجه سفرنامه ناصر خسرو است.
وی با نشان دادن نقشه راه سفر ناصر خسرو و قرائت سطوری از متن سفرنامه، گفت:
بیان سبک زندگی مردمان مناطق سر راهش در این سفر از جمله اهالی شهرهای ایران، مصر، حجاز، شامات و فلسطین، و … از بعد مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی و تاریخ مشرق زمین، هنوز هم برای مردمان دنیای معاصر شیرینی تحسین‌برانگیز است و سفرنامه او در طول هزار سال و حتی در دوره معاصر، الگوی نویسندگان حج‌گزار شده و سفرنامه‌هایی توسط نویسندگان معاصر ایران پدید آمده است.
در بخشی از این محفل ادبی هاتف، دکتر هوشنگ عطاپور، پزشک و نویسنده ارومیه، به معرفی و بررسی کتاب “خسی در میقات” پرداخت و گفت: جلال آل‌احمد نویسنده‌ای است روشنفکر اجتماعی و سیاسی آزاده و با خلاقیت ادبی و ذوقی و شجاعت و صراحت بیان.
عطاپور افزود: آل احمد علاوه بر چندین مجموعه داستان کوتاه و نمایشنامه و ترجمه از آثار اروپایی و سفرنامه های داخل ایران؛ چهار سفرنامه خارجی مهم و جذاب دارد: سفرنامه حج، سفر روس، سفر آمریکا و کتاب “در ولایت عزرائیل” که گزارشی از سفر او به سرزمین اشغالی فلسطین است، و مشهورترین آنها هم سفرنامه حج او (خسی در میقات، سال ۱۳۴۳) است با نثر شکسته ساده و جذاب و عامه‌فهم و با محتوایی غنی از گزاره های مشاهداتی عمیق نویسنده تیزبین و متفکر و بی تعارف.
وی در ادامه با خواندن بخشهایی از متن کتاب خسی در میقات، تاکید کرد: مرحوم جلال آل احمد که یک منتقد اجتماعی و طنزپرداز سیاسی بزرگ بود، در این کتاب علاوه بر اهل سیاست و کارگزاران حج عربستان سعودی در دهه چهل شمسی، اقشار مختلف مردم و اصناف متصدی امور جامعه را مورد نقد واقعی قرار می دهد، حتی خود را هم نقد می کند! و این یک شجاعت و بی ریایی فوق العاده می خواهد و از هر کسی ساخته نیست.
عطاپور گفت: آل احمد در این سفرنامه به لحاظ دیدگاه روحی و فکری خود، از جزء به کل حرکت می کند و خود را مثل خسی در میقات حج و کنگره عظیم مسلمانان در مکه می بیند، نه کسی در میعاد.
وی در پایان افزود: آل احمد در خسی در میقات با انتقاد از شیوه مدیریت ضعیف سعودیها بر مراسم جهانی حج، پیشنهاد کرده که این مرلسم بهتر است با مدیریت جمعی کشورهای اسلامی اداره شود.
همچنین او برای اولین بار پیشنهاد کرده که برای جلوگیری از هدر رفت گوشت میلیونها راس گوسفند قربانی در منا، بهتر است صدها تن گوشت رایگان قربانی حاجیان را به شیوه نمک‌سود کرده و نگهداری در یخچالهای جدید و بزرگ، به محرومان آفریقا و گرسنگان جاهای دیگر برسانند که سالی یک بار هم گوشت نمی‌خورند.
در این مراسم تنی چند از نویسندگان و شاعران از جمله دکتر جعفر رضازاده به ارائه آثار خود در ارتباط با حج پرداختند
Azazarbaiijan.farhangi@gmail.com
نوشته شده توسط admin در دوشنبه, ۱۲ تیر ۱۴۰۲ ساعت ۸:۱۶ ق.ظ
