خودکفایی اقتصادی استان در گرو تولید آرتیمیا در حاشیه دریاچه ارومیه

مهدی قلی پور
گروه اقتصادی: در حال حاضر که تولید آرتیمیا در دریاچه ارومیه متوقف شده و نیاز صنعت آبزی‌پروری به این محصول استراتژیک سال به سال افزایش می‌یابد، ضرورت تولید آن در داخل کشور برای خودکفایی و قطع وابستگی به خارج بسیار مهم و برای توسعه این صنعت ارزآور بسیار حیاتی است.
آرتمیا اورمیانا یکی از هفت گونه آرتمیای شناخته‌شده در جهان است و در حالت طبیعی ۵۲ درصد پروتئین و ۴ درصد چربی دارد که می‌توان میزان چربی آن را در پرورش مصنوعی و غذادهی دستی به میزان ۱۴ درصد افزایش داد.
آرتمیا یا میگوی آب شور موجود ظریف و کوچکی است از رده سخت پوستان که به زندگی در آبهای شور و بسیار شور عادت کرده و بدلیل عدم وجود جانوران شکارچی و رقبای غذایی در چنین محیطهای با شرایط دشوار آنها سازش پیدا کرده است و بصورت جمعیتهای بسیار انبوه رشد و تکثیر نموده است.
توزیع جغرافیایی وسیع ، تنوع اکولوژیکی زیستگاههای مجزا و انعطاف پذیری ژنتیکی گونه های آرتمیا، باعث به وجود آمدن سویه ها یا نژادهای مختلف جغرافیایی گردیده است. این گروه های متنوع آرتمیا در دو گروه تحت عنوان آرتمیای دو جنسی و آرتمیای بکرزا شناخته شده اند .
از گروه های آرتمیاهای دوجنسی هشت گونه مهم در دنیا شناخته شده اند که آرتمیای دریاچه ارومیه یکی از آنها می باشد و تحت عنوان آرتمیا اورمیانا معروف است. بزرگترین زیستگاه آرتمیا در ایران و جهان دریاچه ارومیه می باشد و آرتمیای موجود در آن با توجه به ویژگی های خاص، بعنوان یک گونه مجزا نامگذاری شده است.
علاوه بر دریاچه ارومیه وجود آرتمیا در دریاچه های دیگر نیز گزارش شده است. آرتمیا موجود فوق‌العاده با ارزشی است و اگر حتی بخشی از دریاچه ارومیه احیا و تولید آرتمیا مجددا از سر گرفته شود صنعت آبزی‌پروری کشور خودکفا خواهد شد.
امروزه تولیدات تجاری سیست آرتمیا از آرژانتین، برزیل ،کلمبیا، چین، تایلند وارد بازار جهانی می شود. اما عرضه سیست های نا@مرغوب باعث آشکار شدن اختلافات ارزش غذایی گونه@ها و سویه های مختلف آرتمیا گشت.این در شرایطی است که یکی از انواع مهم سخت‌پوستان بوده که در آب‌های شور که میزان املاح آنها ممکن است تا چند برابر آب دریا باشد زندگی می‌کند و یکی از هفت گونه آرتمیای شناخته شده در جهان، آرتمیا اورمیانا بومی دریاچه ارومیه در ایران است.
با توجه به رشد روزافزون جمعیت کره زمین و نیاز این جمعیت به منابع پروتئینی و محدود بودن منابع فعلی برای بر طرف کردن این نیاز، پرداختن به امر آبزی‌پروری و بازسازی ذخایر آبزیان در محیط طبیعی یکی از مهم‌ترین اموری است که باید بیشتر بدان توجه کرد.
با گسترش صنعت آبزی‌پروری و اهمیت آن به خصوص در میزان و توسعه روزافزون پرورش انواع میگو و ماهی در کشور، آرتمیا به دلیل ارزش غذایی بالا، قابلیت هضم زیاد، تنوع اندازه، روش تولید سهل و آسان و قدرت تحمل شوری‌های متنوع یکی از فاکتورهای مهم در امر پرورش و تغذیه آبزیان است.با توجه به اینکه ارزش آرتمیا و قیمت آن در بازارهای جهانی رو به افزایش است می‌توان با شکوفایی آرتمیا در بخشی از دریاچه ارومیه و یا پرورش مصنوعی و با بهره‌برداری اصولی و علمی از این موجود علاوه بر تامین احتیاجات داخلی با صادرات آن برای کشور ارزآوری قابل توجهی کرد.
آرتمیای دریاچه ارومیه نیز برای اولین بار در سال ۱۸۹۹ توسط گونتر گزارش شده و در سال ۱۹۷۶ توسط کلارک و باون تحت گونه جداگانه ای بنام آرتمیا اورمیانا شناخته و نامگذاری گردید. البته این گونه، بومی دریاچه ارومیه بوده و بر اساس ویژگی های منحصر به فردی که نسبت به سایر گونه ها در جهان دارد تحت گونه جداگانه نامگذاری شده است.
اما مشکل این جاست که در حال حاضر این آبزی ارزشمند بر اثر مشکلات ایجاد شده برای دریاچه ارومیه در معرض انقراض قرار گرفته است و به گفته مسئولان مربوطه خشکسالی و کمبود آب بیش از ۹۰ درصد آرتمیاهای دریاچه ارومیه را در معرض نابودی قرار داده است.
پرورش آبزیان در استخرها و دریاچه‌های مصنوعی به عنوان یک صنعت بسیار اشتغالزا و ارزآور مطرح است و هر واحد یک هزار هکتاری مزرعه آبزیان می‌تواند برای ۵۰ نفر به طور مستقیم اشتغال و سالانه حدود یک میلیون دلار درآمد ارزی ایجاد کند.
این در حالی است که ایجاد بازارچه‌های محصولات آبزیان در شهرها ضروری است، چراکه یکی از چالش‌های اصلی جامعه بشری امنیت غذایی است و جامعه‌ای که بخواهد سالم، پویا و خلاق باشد باید مواد غذایی مفید مانند ماهی را در سبد غذایی خود جای دهد.
بالاترین نرخ رشد مصرف غذا در کشورهای مختلف جهان از آن آبزیان است و توسعه این بخش و توجه ویژه به ترویج مصرف محصولات آبزی‌پروری، نقش مهمی را در امنیت غذایی جامعه ایفا خواهد کرد.
این در حالی است آموزش تغذیه سالم باید از دوران کودکی توسط مربیان و خانواده‌ها انجام گیرد و املاح، مواد معدنی و وجود سرشار از امگا ۳، ارزش محصولات آبزی‌پروری را به نسبت سایر محصولات پروتئینی در جایگاه بالاتری قرار می‌دهد.
باید افزایش تقاضا برای مصرف محصولات آبزی‌پروری در جهان، سهم آبزیان در تأمین مواد پروتئینی جوامع را روز به روز افزایش می‌دهد و در سال اخیر آبزی‌پروری در دنیا از رشد چشمگیر و فزاینده‌ای برخوردار بوده است.آرتمیا در تغذیه لارو بسیاری از آبزیان پرورشی بویژه میگو، ماهیان دریایی، ماهیان خاویاری و ماهیان زینتی دارای نقش زیربنایی است، گفت: با توجه به نقش اسیدهای چرب بلند زنجیره غیر اشباع و ویتامین C بر بهبودی کیفی لارو آبزیان پرورشی و افزایش درصد بقا، میزان رشد و مقاومت در برابر شرایط سخت محیطی، غنی سازی ناپلی آرتمیا با اسیدهای چرب و ویتامین C قبل از تغذیه توسط لارو آبزیان از جایگاه ویژه ای برخوردار است.