تپش های رو به نابودی
لیلا پاشایی گلمرز
گروه اجتماعی : سالها پیش وقتی مردم خسته از روزگار می شدند، بار و بندیل را بسته و راه را بسوی دریاچه کج می کردند و کیلومترها می@پیمودند تا خود را به آب شفابخش آن برسانند، جسم و روح خود را در آن بشویند و غمها را از دل بزدایند و غروب، هنگامی که خورشید خود را در پشت کوههای اطراف دریاچه پنهان می کرد، با کوله باری از آرامش بسوی منزل براه می افتادند. اما اکنون کسی حاضر نیست نگاهش به بستر شوریده و سینه ترک خورده آن بیفتد و اگر هر از گاهی گذرمان به شوره زار پر درد خطه آذربایجان بیفتد، غم در دلهایمان لانه می کند. احساسمان از مشاهده کیلومتر ها خشکی و بی آبی و سکوت، حس مادری است که کودکش در حال نابودی است ولی چاره ای نمی یابد. پنج هزار کیلومتر مربع از مساحت دریاچه کاملا خشکیده و فقط لایه های نمک و ماسه برجای مانده است که این تهدید بزرگی برای اکو سیستم منطقه ماست. زنگ خطی است که باید ما را از خواب غفلت بیدار سازد.
با خشک شدن حجم بالایی از آب دریاچه، ذرات نمک، شن و ماسه در بستر خشکیده آن انباشته شده است که می تواند با بادهای معمول منطقه، حجم بالایی از ریز گردهای نمک غیر قابل مشاهده در منطقه پراکنده شود.
دریاچه ای که روزی مردم از اثرات شفا بخش و درمانی آن بهره مند می شدند، امروز دیگر نه تنها نمی تواند مانند قبل نباشد، ممکن است مشکلات فراوانی نیز برای مردمانش به بار آورد. با بروز این پدیده بیماری های تنفسی مهمترین مشکلی است که مردم منطقه به آن دچار می شوند. نفوذ این ریزگردها در بافت های مختلف بدن موجب بیماری های متعدد در اندام های مختلف می شود که می توان از ابتلا به انواع سرطان، آب مروارید، فشار خون در انسان و سقط جنین احشام نام برد.
از عوامل مهمی که ایجاد و تشدید پدیده خشک شدن دریاچه ارومیه و به تبع آن تغییرات اکولوژیک منطقه را تسریع می کند ، می توان به کاهش ۱۸ درصدی نزولات آسمانی در چند سال اخیر اشاره کرد، اما این دلیل به تنهایی نمی تواند فاجعه ای به این بزرگی را در طبیعت رقم بزند و مطمئنا عوامل بسیار مهم تر دیگری در این امر سهیم هستند که یکی از مهمترین این عوامل احداث چاه های غیر مجاز و افزایش برداشت ها از آب های سطحی و زیرزمینی می باشد که ضربه سنگینی به منابع آبی قابل ذخیره منطقه وارد آورده است. خروج آب از سفره های زیرزمینی یک طرف مسئله و راندمان پایین آبیاری و هدر رفت بخش عظیمی از این آب در طی آبیاری طرف دیگر مسئله می باشد که خود موضوعی مهم و قابل تامل است. همچنین تغییر الگوهای کشت و تبدیل مراتع به باغات و احداث سدهای غیر ضروری در استان از جمله عوامل دیگر موثر در کاهش سطح آب دریاچه می باشند.
تقریبا ۸۹ تا ۹۲ درصد از منابع آبی کشور صرف فعالیت های متعدد کشاورزی می شود. بخشی از این آب در حوضه های زراعی و باغی و بخشی در حوضه دامداری به مصرف می رسد که حدودا ۶۰ درصد این مقدار آب در مراحل مختلف فعالیت های کشاورزی هدر می رود و این هدر رفت شامل حجم زیادی از آب منطقه می باشد که دیگر قابل بازگشت نخواهد بود. آبیاری تحت فشار راندمان بسیار بالایی دارد،که از مزایای آن می توان به صرفه جویی در مصرف آب،سهولت آبیاری،کاهش رشد علفهای هرز،امکان تزریق کودهای محلول به شبکه آبیاری،کاهش آفات و بیماریها،کاهش مصرف سموم و کودها،اشاره کرد.
این سیستم آبیاری به دو صورت در مزارع و باغات قابل اجراست، یکی از این روشها آبیاری بارانی ست که در زمینهای زراعی بیشتر استفاده میشود و دیگری آبیاری موضعی ست که در باغات کاربرد زیادتری دارد.تغییر سیستمهای آبیاری به روشهای مختلف توسط کشاورزان قابل اجراست که آبیاری تحت فشار یکی از این روشهاست.
بنابراین با تغییر سیستمهای آبیاری توسط کشاورزان می توان بخش عظیمی از آب را از هدر رفت حفظ کرد وقطعا سهم کشاورزان در التیام قلب شوریده این دریاچه قابل چشم پوشی نخواهد بود . علاوه بر تغییر در سیستمهای آبیاری می توان راهکارهای موثر دیگری نیز در حفظ منابع آبی استان بکار بست.
یکی از این راهکارها کشت و کار گیاهان مقاوم به خشکی و با نیاز آبی کم، نظیر گندم پیشگام و زعفران می باشد.راهکار بعدی اجرای برنامه کم آبیاری در مزارع و باغات است، این راهکار اغلب در محصولات غیر حساس به کم آبیاری کاربرد دارد، بطوریکه در زمانهای غیر حساس این گیاهان می توان میزان آبیاری را از حد معمول کمتر کرد که آسیبی به محصول وارد نمی شود و فقط میزان عملکرد در هکتار اندکی کاهش می@یابد که این کاهش عملکرد در قبال مقدار آب ذخیره شده قابل چشم پوشی خواهد بود.از سایر راهکارها می توان به حذف درختان غیر مثمر و علفهای هرز از مزرعه،سله شکنی بعد از هر آبیاری و ایجاد مالچ خاکی نیز اشاره کرد.
علاوه بر مصرف و هدر رفت بیش از اندازه آب در بخش کشاورزی یکی از عوامل بسیار مهم در خشک شدن آب دریاچه، ایجاد بیش از ۴۰ هزار حلقه چاه غیرمجاز در استان می باشد که این چاهها توسط کشاورزان منطقه بصورت کاملا غیرقانونی احداث شده و آب های ذخیره شده در دل زمین را به آسانی بر سر مزارع خویش آورده اند، غافل از اینکه ۷۰ درصد آبی که از چاه برای آبیاری زمین های زراعی و باغی استخراج می@شود تبخیر شده و از چرخه مصرف کشاورزان خارج می شود.
آگاهی سازی کشاورزان یکی از مهمترین فعالیت های ستاد احیای دریاچه ارومیه می باشد که هم اکنون در سطح روستاهای استان اجرا می شود. کشاورزان می توانند با آگاهی از روش های مناسب آبیاری و همچنین اصلاح الگوهای کشت، کمک بزرگی برای بهبود وضعیت فعلی دریاچه بکنند. به امید روزی که بتوانیم با لطف خدای متعال و همت مسئولین و یاری مردم عزیز قلب زیبای طبیعت آذربایجان را دوباره به تپش درآوریم.
نوشته شده توسط admin در شنبه, ۰۷ شهریور ۱۳۹۴ ساعت ۷:۳۲ ق.ظ
