معاون سازمان حفاظت محيط ‌زيست کشور:

باید از محل فروش نمک برای احیای دریاچه ارومیه درآمدزآیی شود

گروه خبر: معاون محیط ‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور گفت : همچنین می توان از محل ۲۵درصد فروش نمک دریاچه به عنوان بهره مالکانه ۱۲۰۰میلیارد تومان برای احیای دریاچه ارومیه درآمدزآیی کرد.
به گزارش آرازآذربایجان ، طبق آمار اعلامی از سوی مسعود تجریشی، معاون سازمان محیط زیست ۶۵ درصد خشکی دریاچه ارومیه متاثر از عوامل انسانی و تنها ۳۵ درصد مرتبط با عوامل طبیعی از قبیل کاهش بارش ها و روان آب ها و نیز افزایش دما بوده است این آمار نشان از عمق فاجعه ای است که متاسفانه نادیده گرفته میشود و درست زمانی که با بحران مواجه می شویم به فکر راهکار هستیم غافل از اینکه پیشگیری همواره بهتر از درمان است.
متاسفانه در کشور همواره با چنین بی مهری ها با محیط زیست به عنوان ضامل حیات آینده خود و فرزندان خود مواجه هستیم و اکنون نمود عینی آن را در ارتباط با وضعیت دریاچه ارومیه شاهد هستیم اگر به جای عادت همیشه که توپ را در زمین دیگری میندازیم اینبار از خود شروع کنیم و صیانت از محیط زیست را از خانواده آغاز کنیم و تک تک ما به اندازه سهمی کوچک اما تاثیر گذار در راستای بهبود وضعیت گامی برداریم مطمئنا اثرات مخرب فعالیت های انسانی بر محیط زیست به حداقل میزان خود خواهد رسید و دیگر شاهد بحران های همچون خشکی دریاچه ارومیه از مهم ترین و با ارزش ترین اکوسیستم های ایران به دلیل ویژگی های طبیعی و اکولوژیکی منحصر بفرد نخواهیم بود.
روند نزولی افت سطح آب دریاچه ارومیه پس از دوران پرآبی آن در سال ۱۳۷۴، شروع گردیده و طی بیست سال، تراز دریاچه ارومیه بیش از ۸ متر افت کرده است. در واقع با توجه به ارقام ثبت شده، به طور متوسط دریاچه ارومیه در این بیست سال اخیر سالیانه با افت ۴۰ سانتی متری مواجه بوده است. با توجه به عمق کم این دریاچه، این میزان افت تراز منجر به خشکی درصد قابل ملاحظه ای از سطح دریاچه گردیده و بیش از ۳۰ میلیارد مترمکعب از حجم آب آن در اثر تبخیر و عدم ورود منابع کافی به آن از بین رفته است. همزمان با شروع افت تراز دریاچه، سطح دریاچه نیز پس روی قابل ملاحظه ای داشته و میزان خشکی دریاچه در شهریور ماه سال ۱۳۹۳ به حدی رسید که قسمت جنوبی دریاچه با خشکی کامل مواجه گردید.
برداشت بیش از حد مجاز از منابع تجدیدپذیر حوضه، توسعه نامتوازن بخش کشاورزی در حوضه، تغییرات اقلیمی و استمرار خشک سالی ها، تغییر الگوی کشت کم مصرف آبی به الگوی کشت پرمصرف همانند افزایش سطح زیر کشت چغندرقند و سیب در سطح حوضه آبریز دریاچه ارومیه، افزایش سطح زیرکشت باغی در سطح حوضه، تولید بیش از نیاز برخی از محصولات در سطح حوضه و صادرات آن به خارج از حوضه و آبیاری بیش از نیاز آبی گیاه در بخشی از مناطق حوضه و زه دار شدن اراضی از عوامل موثر بر بروز بحران خشک شدن دریاچه ارومیه به شمار می رود.با توجه به اینکه عمده آب استان در بخش کشاورزی مصرف می شود کاهش ۴۰ درصدی مصرف آب در بخش کشاورزی بدون تأثیر در معیشت کشاورزان امکان پذیر است و در این راستا اقداماتی از قبیل مطالعه و اجرای سیستم های نوین آبیاری تحت فشار، مطالعه و اجرای خطوط انتقال آب با لوله، مطالعه و اجرای شبکه های فرعی آبیاری و زهکشی، مطالعه و تهیه نقشه کاداستراراضی کشاورزی، اجرای طرح زراعت جامع در حوضه آبریز دریاچه ارومیه و اجرای طرج جامع ترویج کشاورزی مدنظر قرار دارد.
پایین بودن میزان بهره‌وری آب، تعداد زیاد بهره‌وران، بی سواد یا کم سواد بودن بیشتر کشاورزان، بی‌نظمی حاکم بر مدیریت مصرف آب، نبود نظام‌های جمعی در بهره‌برداری از آب، پایین بوده بهره‌وری اقتصادی آب، احساس نکردن اثرات بحرانی دریاچه در نزد کشاورزان و… از جمله چالش های پیش رو می باشد که با جلب مشارکت مردم در مدیریت آب در قالب سازمان‌های کشاورزان، افزایش درآمد مردم در شرایط اجرای طرح‌ها و پروژه‌ها، ارتقاء سطح توانمندی کشاورزان، اتخاذ رهیافت یادگیری به جای رهیافت های مرسوم و کاهش مصرف آب می توان گام های موثری جهت صرفه جویی آب بخش کشاورزی برداشت تا از این طریق به احیای دریاچه ارومیه نیز کمک شود.
* تحقق تراز اکولوژیک دریاچه ارومیه در گرو کاهش ۴۰ درصدی مصرف آب کشاورزی و تامین حق آبه زیست محیطی
معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست، مسعود تجریشی در نشست خبری اخیر با خبرنگاران آغاز روند خشکی دریاچه ارومیه را از سال ۸۵ عنوان کرد و یادآور شد: تراز آب دریاچه ارومیه در سال ۹۳ حدود ۱۲۷۰٫۵۶ متر بوده که این رقم در سال ۹۷ به ۱۲۷۰٫۹متر رسیده که می تواند نقطه امیدی برای احیای دریاچه ارومیه باشد.
وی با تاکید بر اینکه تحقق تراز اکولوژیک دریاچه ارومیه در گرو کاهش ۴۰ درصدی مصرف آب کشاورزی و تامین حق آبه زیست محیطی ۲۹۰۰میلیون مترمکعب دریاچه ارومیه می باشد، ادامه داد: صرفه‌جویی ۴۰ درصدی در بخش کشاورزی به صورت جدی در حال پیگیری است و موضوع تغییر الگوی گشت و کاشت گیاهان دارویی و محصولات کم آب بر و دارای توجیه اقتصادی در راستای کاهش مصرف آب و افزایش درآمد کشاورزان اجرایی می شود.وی در ارتباط با امکان پذیری کاهش ۴۰درصدی آب مصرفی کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه متذکر شد: براساس گزارش مرکز تحقیقات سنجش دانشگاه شریف کاهش مصرف آب بخش کشاورزی بدون تأثیر در معیشت کشاورزان امکان پذیراست که نمود آن نیز افزایش درامد کشاورزان در حوزه سد بوکان با وجود کاهش ۲۴۰میلیون مترمکعبی آب دریافتی بین سال های ۹۴تا ۹۵ بوده است.تجریشی از آماری قابل تامل خبر داد و خاطرنشان کرد: براساس نتایج تحقیقات دانشگاه کالیفرنیا ۶۵ درصد خشکی دریاچه ارومیه مربوط به عوامل انسانی و تنها ۳۵ درصد مرتبط با عوامل طبیعی از قبیل کاهش بارش ها و روان آب ها و نیز افزایش دما بوده به طوری که طی دو دهه گذشته ۱۸ درصد بارش ها و ۲۰ درصد ورود روان آب ها به دریاچه ارومیه کاهش داشته است.
وی با یادآوری اینکه برداشت نمک دریاچه ارومیه از نظر زیست محیطی و ارزش آفرینی اقتصادی کاملا قابل توجیه است، متذکر شد: طبق بررسی انجام شده ارزش اقتصادی نمک دریاچه ارومیه بسیار بالا بوده و صرفا فروش منگنز موجود در نمک دریاچه ۴۵۰۰میلیارد تومان تولید سرمایه برای کشور خواهد داشت و همچنین می توان از محل ۲۵درصد فروش نمک دریاچه به عنوان بهره مالکانه ۱۲۰۰میلیارد تومان برای احیای دریاچه ارومیه درآمدزآیی کرد.
معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست با تاکید بر اینکه براساس آخرین مطالعات صورت گرفته در دانشگاه علوم پزشکی تبریز، ریزگردهای حاصل از دریاچه ارومیه اثرات سوئی بر سلامت انسان ها دارد، تصریح کرد: تاکنون اثرات سوء این ریزگردها بر دیابت، فقرآهن، آسم و مشکلات قلبی، هایپرتانسیون و فشار خون ثابت شده است.
* در حال تشدید بحران آب هستیم
بنا بر خبر منتشر شده در تسنیم، پدر علم هیدروژئولوژی ایران، عزت‌الله رئیسی با اعلام “در حال تشدید بحران آب هستیم” گفت : تأمین معیشت و توسعه بنیادین روستاهای کشور راه‌حل اساسی و بنیادی بحران آب است.
وی یکی از دلایل کم‌آبی را مصرف بیش از اندازه آب از ذخایر دانست و افزود: اکنون اکثر دشت‌ها دچار بحران کم‌آبی شده و باید نیروی مازاد کشاورزی را جذب می‌کردیم که متأسفانه چنین نشده است، اکنون نیز با این عوامل در حال تشدید بحران آب هستیم.
وی راجع به راه‌های برطرف شدن مشکلات بحران آب تصریح کرد: برداشت به‌اندازه آب از حجم کل آب ورودی به آبخوان، جبران آب‌های تخلیه‌شده از حداقل حجم ذخیره هیدرولیکی، نصب کنتور هوشمند و کاهش برداشت از آب زیرزمینی از جمله مواردی است که اگر به آنان توجه شود، بسیاری از مشکلات در این بخش برطرف می‌شود.
رئیسی با اشاره به راه‌حل اساسی و بنیادی بحران آب خاطرنشان کرد: تأمین معیشت و توسعه بنیادین روستاهای کشور یکی از مسائل مهم است که تا این کار انجام نشود، در این بخش موفق نخواهیم شد برای برطرف کردن بحران آب باید به برنامه توسعه و تأمین معیشت روستاهای کشور، یکپارچگی زمین، قانون برای دشت‌های بحرانی، هماهنگی و همکاری بین مدیران توجه ویژه‌ای داشته باشیم.
احتمال بروز طوفان های گرد و غبار نمکی در منطقه، بیابان زایی و افزایش گسترده مناطق بیابانی در منطقه و از بین رفت عرصه های طبیعی، احتمال گسترش بیماری های سخت و صعب العلاج در منطقه اعم از بیماری قلبی-عروقی، چشمی، ریوی، خونی و …، از بین رفتن اراضی و باغات کشاورزی به ویژه در مناطق مجاور دریاچه ارومیه و افزایش بیماری های دامی، ایجاد تغییر در شرایط اقلیمی منطقه، از اهم تهدیدات و خطرات ناشی از خشکی دریاچه ارومیه به شمار می رود.
همچنین طبق مطالعات صورت گرفته، بازتابش تشعشات خورشیدی از سطح دریاچه ارومیه تا ۴ برابر و در مناطق مجاور آن تا ۵٫۲ برابر افزایش یافته است که از پیامدهای آن، افزایش شدت تشعشات فرابنفش خواهد بود و بیماریهایی مانند آسیب های اشعه ماورای بنفش شامل سرطان، آسیب های چشمی، تخریب سیاهی چشم، آب مروارید، سوختگی یا برف کوری و گل مژه و آسیب های پوستی و سایر بیماری ها خواهیم بود.
با توجه به تبعات جبران ناپذیر بحران خشکی دریاچه ارومیه اقدامات پیشگیرانه به مراتب نتیجه بخش تر و اثراث مثبتی به همراه خواهد داشت و پیگیری رویکرد تغییر رفتار و نگرش عمومی مردم برای صرفه جویی و بهینه سازی مصرف آب در بخش های مختلف به ویژه در بخش کشاورزی حوضه آبریز رویکردی بنیادی محسوب می شود.
مهناز رنجه بازو
Arazazarbaijan.ejtemai@gmail.com