افزایش اختیارات مدارس لازمه عبور از بحران

گروه اجتماعی: یک پژوهشگر و استاد دانشگاه فرهنگیان بر لزوم افزایش اختیارات مدارس برای عبور از بحران در سال تحصیلی کرونایی تاکید کرد. حجت اله بنیادی، پژوهشگر و استاد دانشگاه فرهنگیان نکاتی را پیرامون تنظیم این دستور العمل تعیین کننده و مهم برای بازگشایی مدارس از ۱۵ شهریور بیان کرد و باانتقاد از سیاست مدرسه محوری، گفت: تعیین ساعات یکسان برای شروع و پایان فعالیت مدارس و برخی دیگر از الزامات و اجبارهای ذکر شده نشان می‏دهد که در آموزش‌وپرورش، در هم‌چنان بر روی یک پاشنه می‌چرخد؛ مدرسه‌محوری و تمرکززدایی فقط در حد حرف و شعار است.
بنیادی افزود: یکی از ضرورت‏ های اساسی مدیریت راهبردی بحران، توانمندسازی و تفویض اختیار به مدیران عملیاتی در گیر با بحران برای تصمیم گیری و اقدام درست و به موقع است. مدیریت راهبردی بحران فقط به معنای محدود کردن و اجبار کردن نیست، بلکه باید به مدیران مناطق و مدارس در بسیاری از زمینه ‏ها اختیار داد، شرایط ارتقاء توانمندی آنها را فراهم کرد و برکار آنها نظارت منصفانه داشت.
به گفته بنیادی، بنابر راهبردها و راهکارهای سند تحول، مدارس برای ایفای درست نقش مهم خود نیاز به انعطاف ‏پذیری، توانمندسازی و تفویض اختیار دارند که در شرایط بحرانی و غیرقابل پیش بینی شیوع ویروس کرونا، توجه به این سه اصل بسیار ضروری تر است.
این پژوهشگر و استاد دانشگاه فرهنگیان در ادامه با طرح این پرسش که آیا شیوه نامه بازگشایی مدارس مورد تأیید وزارت بهداشت و ستاد کرونا است؟ گفت: گذر از وضعیت سفید به قرمز به میزان رعایت دستورهای خاص این دوره بستگی دارد و همانگونه که در ابتدای شیوع کرونا، مناطق سفید به مرور به زرد و قرمز تبدیل شده اند، همچنان امکان تکرار این رویداد وجود دارد. در شیوه نامه بازگشایی مدارس، تراکم کلاس ها چه برای کلاس های پرجمعیت و چه برای کلاس های کم جمعیت، مطابق روال عادی ذکر شده است.
بنیادی افزود: در نظر گرفتن تراکم عادی برای کلاس های درس در مناطق سفید به معنای عدم رعایت فاصله گذاری اجتماعی و تعیین همان مدت زمان معمول برنامه درسی برای تشکیل کلاس، یعنی عادی دانستن همه شرایط و مهیا کردن شرایط همه گیری این ویروس و شیوع یکباره این بیماری مهلک است.
وی با بیان اینکه تشکیل کلاس های درس با تراکم و مدت زمان عادی فقط در حالت ریشه کنی کامل کرونا امکان پذیر است و در شرایطی که همچنان این ویروس در بیشتر شهرهای کشور شیوع زیادی دارد، شرایط سفید یا زرد برخی شهرها را به سرعت به قرمز تبدیل می کند گفت: بر این مبنا، مفاد متعددی از این شیوه ‏نامه با چارچوب های مورد تأکید وزارت بهداشت و ستاد کرونا مغایرت دارد.
این پژوهشگر و استاد دانشگاه فرهنگیان با بیان اینکه در هر شرایطی استفاده به موقع از خردجمعی و مشورت با اعضای صاحب نظر در آن حیطه، مانع خطا و لغزش است گفت: در شرایط بحرانی شیوع کرونا و تأثیر آن بر همه مسائل، این سئوال مطرح است که نقش و جایگاه شورای عالی آموزش و پرورش در تصمیم گیری، تدوین و تصویب چارچوب کلان بازگشایی مدارس چه بوده است؟
وی با گلایه از نقش کمرنگ شورای عالی آموزش و پرورش و شورای آموزش و پرورش استان و شهرستان در هدایت و مدیریت راهبردی آموزش و پرورش در این شرایط سخت، ادامه داد: علاوه بر این قانون تشکیل شوراهای آموزش و پرروش و ترکیب اعضای شورای آموزش‌وپرورش استان و شهرستان نشان می‌دهد که شایسته‌ترین مرجع در سطح استان و شهرستان برای تصمیم ‏گیری جامع در مورد فعالیت مدارس چه در شرایط عادی و چه بحرانی، این شوراها هستند. امانگاه تمرکزگرای آموزشی و پرورش و ارسال دستورالعمل‌هایی که از پشتوانه قانونی نظام شورایی آموزش‌وپرورش بی‌بهره بوده‌اند، سبب شده این دستورالعمل‌ها نه از حیث راهبردی و نه از حیث عملیاتی گره‌گشایی لازم را نداشته باشند.
بنیادی در ادامه گفت: اینکه اجرای سند تحول را مجزا از فعالیت های عادی آموزش و پرروش تصور شود و به دنبال اقدامات و زمان خاصی برای اجرای این سند بود، یک نگرش نامناسب در برنامه ریزی و مدیریت راهبردی و تصوری ناصحیح از سند تحول است.
وی افزود: غلبه این تفکر سبب شده شیوه نامه بازگشایی مدارس در موارد متعددی مغایر با سیاست های کلی ایجاد تحول در آموزش و پرورش و سند تحول بنیادین تدوین شود. ارتقای نقش و اختیارات مدرسه در تحقق اهداف و مأموریت‌ها و تقویت مناسبات صحیح و سازنده‌ آموزش و پرورش با خانواده‌ها، رسانه‌ها و جامعه یکی از بندهای مهم سیاست های کلی ابلاغی است که در تدوین دستورالعمل بازگشایی مدارس به آن توجه نشده است.
این پژوهشگر و استاد دانشگاه فرهنگیان با بیان اینکه در شیوه نامه بازگشایی نه تنها اختیارات حداقلی مدارس و شوراهای آموزش و پرورش حفظ نشده بلکه دایره اختیارات مدرسه در حد تنظیم ساعات تشکیل کلاس ها و زمان نیز وسیع دیده نشده است اظهار کرد: راهکار ۱۰-۲۱ سند تحول»باز طراحی و ساماندهی تقویم سال تحصیلی با رعایت انعطاف و توجه به شرایط اقلیمی« را تکلیف کرده که در شیوه نامه بازگشایی توجهی به آن نشده است و حتی اختیار قانونی شوراهای آموزش و پرورش در مورد تدوین تقویم آموزشی نقض شده است. بنیادی با بیان اینکه در شیوه نامه مسئولیت های ستاد، »سیاستگذاری و نهادسازی«، »هماهنگی در سطح ملی«، »تامین زیرساخت‏ها«، »راهبری و هدایت و تامین منابع«، »ارزشیابی، کنترل و بازخورد« و »ارائه بازخوردها« برای بازگشایی مدارس ذکر شده است گفت: در خصوص وظایف و اقداماتی که ستاد باید انجام دهد سوالات مهمی وجود دارد، از جمله این که ستاد در زمینه ایجاد دسترسی برای بیش از سه و نیم میلیون دانش آموز که عضو شاد نیستند کدام زیرساخت و چه منابعی را تأمین کرده است؟ برای کاستن از هزینه های خانواده ها برای آمادگی هر چه بهتر دانش آموزان چه سیاست و چه تدابیری را اتخاذ کرده است؟
وی ادامه داد: همچنین این پرسش ها مطرح است که برای ارتقای توانمندی مدیران مدارس، معلمان و خانواده ها چه اقدام و هماهنگی را طراحی کرده است؟ همانگونه که از اسم شبکه شاد بر می‏ آید و بارها نیز مسئولان آموزش و پرورش اعلام کرده اند شبکه شاد، شبکه آموزش دانش آموزی است، لذا این سوال مطرح است که برای آموزش و ارتقای توانمندی معلمان، مدیران مدارس و خانواده‏ ها کدام شبکه طراحی شده است؟ این پژوهشگر و استاد دانشگاه فرهنگیان افزود: اساساً در شرایط بحرانی کرونا که معلمان و مدیران مدارس بیش از همه نیاز به ارتقای توانمندی های خود دارند، کدام بخش آموزش و پرورش و طی چه ساز و کاری این اقدام را انجام می دهند؟ مأموریت و مسئولیت دانشگاه فرهنگیان در زمینه بهسازی منابع آموزش و پرورش چه زمانی محقق خواهد شد؟ آیا تعطیلات چند ماه تابستانی، بهترین فرصت برای ارتقای توانمندی منابع انسانی آموزش و پرورش نبود که به آسانی از دست رفت؟ طریق دسترسی خانواده ‏ها به محتوای آموزشی مورد نیاز برای مراقبت از فرزندانشان در این شرایط کدام است؟ بنیادی با اشاره به اینکه در بندی دیگری از شیوه نامه چنین آمده است که »بررسی دقیق وضعیت نیروی انسانی، شناسایی مناطق دارای کمبود شدید و اتخاذ تدابیر لازم برای تامین نیروی مورد نیاز، در چارچوب شیوه‏نامه ساماندهی نیروی انسانی، به طوری که هیچ کلاس بدون معلم نباشد.« گفت: در اینجا نیز این سوال مطرح است که »تدابیر برای تأمین نیروی مورد نیاز« کدامند؟ حوزه ستاد در شرایط کرونا برای تأمین معلم آموزش دیده چه کرده است؟ مدیران استانی معلم مورد نیاز را چگونه باید تأمین کنند؟ با وجود کمبود شدید معلم در سال تحصیلی جدید و محدودیت های بخشنامه‏ ای، چه راهی برای تأمین معلم وجود دارد؟ بدون اطمینان کامل از تأمین معلمانی با دانش و توانمندی مناسب برای آموزش، بازگشایی عجولانه مدارس چقدر ضرورت دارد؟
این پژوهشگر و استاد دانشگاه فرهنگیان با اشاره به اینکه در بخش دیگری نیز در مورد وظایف مدیران مناطق ذکر شده : «برنامه ریزی برای تامین و توزیع درست و عادلانه مواد ضد عفونی کننده و بهداشتی مدارس با مشارکت شورای آموزش‌وپرورش شهرستان و خانواده‏ ها.» عنوان کرد: در اینجا توجه به این نکته مهم است که آیا تنها ظرفیت شورای آموزش و پرورش تأمین و توزیع عادلانه مواد بهداشتی است؟ چنین نگرشی نشانگر عدم اشراف برنامه ‏ریزان به قوانین مهم و اسناد بالادستی آموزش و پرورش در زمینه جایگاه و نقش شوراهای آموزش و پرورش است.
بنیادی افزود: در دستورالعمل مورد نظر، یکی از فرصت ها و قالب های عرضه آموزش استفاده از »سیستم های مدیریت یادگیری ویژه مدارس خاص که مورد تایید و نظارت آموزش‌وپرورش است.« سوالی که در این مورد مطرح است، این است که این سیستم ها کدامند؟ مدارس چگونه و چه زمانی باید از مورد تأیید بودن این سیستم ها مطلع شوند؟
وی در ادامه بیان کرد: در بخش دیگری از وظایف مناطق آموزش و پرورش »شناسایی دقیق دانش آموزانی که به دلیل نداشتن سخت افزار مناسب (تلویزیون، گوشی هوشمند، رایانه)امکان دسترسی به آموزش ها را ندارند. « آمده است. در اینجا نیز باید سئوال کرد که بعد از شناسایی چه باید کرد؟ آیا باید چشم به راه خیرین ماند؟ یا به دنبال خَیرین برای تأمین هزینه گوشی و اینترنت گشت؟
این پژوهشگر و استاد دانشگاه فرهنگیان با طرح پرسش دیگری مبنی بر اینکه آیا در شرایط کرونا که شغل، معیشت، سلامت جسمی، و روانی بسیاری از خانواده ‏ها با تهدید مواجه است و تعداد زیادی از خانواده برای امرار معاش نیازمند کمک های خیرخواهانه هستند گفت: آیا بازهم می ‏توان به امید خیرینی ماند که ابزار دسترسی سه و نیم میلیون دانش آموز را مهیا کنند؟ یا همانگونه که در این شش ماه سپری شده، ترجیح خیرین ، تأمین منابع مالی برای امرار معاش و قوت مردم مستضعف خواهد بود؟
این پژوهشگر و استاد دانشگاه فرهنگیان افزود: علاوه بر محدودیت های بخشنامه ای، تنگنای شدید در تأمین منابع انسانی و منابع مالی امکان هر گونه تصمیم ‏گیری اثربخش و قدرت رفع موانع را از استان ها و مناطق سلب کرده است. در این دستورالعمل نیز به جای آنکه برای مواجهه با بحران کرونا؛ منابع، راهکارها و اختیارات لازم به استان، منطقه و مدرسه داده شود، به ذکرعبارت اتخاذ تدابیر بسنده شده است.
بنیادی تاکید کرد: مدیریت راهبردی تعلیم و تربیت بیش از ۱۴ میلیون دانش آموز ، با رعایت قواعد و الزامات خاص شرایط شیوع بحرانی بیماری کرونا، همزمان با تنگناهای اقتصادی و معیشتی ناشی از این بیماری و تورم سرسام آور متأثر از تحریم و … نیازمند و تصمیم ‏گیری دقیق، شفاف و بسیار خردمندانه است.
به گزارش آراز آذربایجان به نقل از ایسنا، وی افزود: پیشنهاد می‏ شود مسئولان آموزش و پرورش، در قالب یک شیوه نامه منسجم و شفاف و با استفاده از ظرفیت‏ های قانونی شوراهای آموزش و پرورش (ستاد، استان و شهرستان) و شورای مدرسه نسبت به واگذاری اختیارات لازم به مدارس و مناطق اقدام کنند تا بتوان در فضایی به دور از استرس و تنش و با کمترین آسیب این بحران سنگین را پشت سرگذاشت.