کاریکاتور وهمسایه هایش چهره ی غریب درساحت هنر کلانشهرارومیه
علی رزم آرای
گروه فرهنگی:اشاره: نویسنده این نوشتار پیش از این نیز در قالب چند نوشتار مستقل موضوع کاریکاتور و کارتون¬های ژرونالیستی را مورد بحث و بررسی قرار داده است. در این مطالب ونوشتارهای یادداشت¬گونه ازچند جهت مختلف موضوع کاریکاتور و کارتون¬های ژرونالیستی مورد مداقه گرفته بود.
اول از جهت هنری و جایگاه هنری این نوع که از انواع جدید هنرهای بصری و از زیرمجموعه¬های متنوع هنرنقاشی و همسایه با انیمیشن و نیایی طنزهای تصویری هستند.
از این منظر می¬توان در دو جهت تاریخی و جامعه¬شناختی بیشتر بحث کرد و دوره¬های مختلف تکوین کاریکاتور و کارتون ژرونالیستی را در تاریخ معاصر و در گستره مطبوعات و فضای رسانه¬¬ای کشور و نیز جامعه هنری آن بررسید!دوم از جهت حضور در گستره مطبوعات و رسانه¬های منطقه¬ای و بومی محلی استان آذربایجان¬غربی و نیز کلانشهرارومیه؛ که متأسفانه غیبت این نوع مهم از این گستره بسیار ناموجه و خلاء آن روز افزون است. علت اصلی این امر نیز اپیدمی توقیف به دلیل تفسیرهای مختلف از کاریکاتور و یا کارتون¬های چاپ شده در یک رسانه و نشریه یومیه و غیره به مناسب رخداد و یا رویداد به روز و یا غیر به روز و یا بر اساس موضوع و یا حول محور شخصیتی خاص و ….سوم از جهت ُخلق¬شناسی و خوی¬شناسی که نسبت عمیقی با روان شناسی مردمی و فرهنگی اجتماعی جغرافیایی اجتماعی محل حضور و َخلق آثار کاریکاتوریک و کارتونی بر مبنای طنز و روحیه طنز!از این نظر نیز می¬توان روحیه جمعی مردمان یک منطقه در قالب زندگی روزمره و روزانه در قالب تعاملات مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سازمانی، خدماتی، عاطفی، خانوادگی و نیز حتی سیاسی به بررسی نشست.نوشتارهای چون »جایگاه طنز در ادبیات ارومیه«،» ناشناخته به نام طنز «،»کاریکاتور و طنز مطبوعات ارومیه در دو نگاه « از نمونه¬ نوشتارهایی هستند که نویسنده نوشتار حاضر در قالب این نوشتارها، به زوایا و مرایایی فوق پرداخته است.
اما در این نوشتار قرار است که از فضای رسانه¬ای به سمت حضور نمایشگاهی کاریکاتور و کارتون¬های ژرونالیستی حرکت کنیم. این حرکت به بهانه برپایی نمایشگاه کاریکاتورهای محمد میزانیان کاریکاتوریست جوان ارموی با عنوان» حیوانی است نجیب اسب« واقع در نگارخانه حوزه هنری ارومیه انجام می¬شود.نمایشگاهی که قراراست به مدت ۱۰ روز اهالی کلانشهرارومیه را از زوایه¬دید خود میهمان جهان کاریکاتور کند.
پیش از این نیز نمایشگاهی جمعی از آثار اعضاء خانه کاریکاتور بوکان در این محل برپا شده بود.قبل از پرداختن به موضوع اصلی این نوشتار اشاره به یک نکته ضروری است و آن پرداختن به شرح¬گونه مهم هنری گروتسک است که به گونه¬¬ی همسایه¬ی دیوار به دیوار کاریکاتور محسوب می¬شود و در ادامه تفکیک کارتون ژونالیستی از کاریکاتور (ناچاراً ناگزیر از تعریف هستیم.)گروتسک:» قبل از هرگونه تلاش برای دست یافتن به یک تعریف معین از گروتسک، باید گفت این مفهوم، بنا به ماهیت‌اش، از گنجیدن درهر تعریفی سرباز می‌زند، چرا که مفهومی چندوجهی است و تأکید بر یک وجه آن، وجه‌های دیگر را کم‌رنگ و یا بی‌رنگ می‌کند.
گروتسک مقوله‌ای کم و بیش موهوم است، چرا که بسیاری مقوله‌ها در آن در هم می‌آمیزند. در گروتسک می‌توان ناهنجاری، عجیب و عبث بودن، خنده‌دار، وحشت و بیش از همه عنصر خیال را یافت. چه بسا خودِ مفهوم گروتسک، گروتسک باشد. گروتسک، ناهنجار است، زیرا حقیقت را تحریف کرده و از شکل می‌اندازد تا محتوای آن را هیولاگونه ساخته، به آن برجستگی داده و به نمایش بگذارد. جوهرش، عجیب و غریب است چون به گونه‌ای غافل‌گیرکننده از مرز آنچه که عادی است، درمی‌گذرد و در عین خنده‌داربودن، وحشت آفرین است.
چیزی که پیش از این آشنا بوده، توسط گروتسک چند معنا وچند شقه می‌شود و همین فرم تازه احساساتِ متناقضی مثل شادی و وحشت را برمی‌انگیزاند که در تصاویر گروتسک متجلی می‌شود. افکت‌های منفی مثل نفرت، اشمئزاز و اکراه و ترس از یک سو و طنز و خنده و تمسخر از سوی دیگر ستون‌هایی هستند که گروتسک بر آنان می‌ایست.«( سایت تجلی هنر- امیرعلی شجاعی)
کاریکاتور:» ابتدا اشاره کنیم که»کاریکاتور« و»کارتون« دو واژه متفاوت با دو معنی مختلف است. واژه کاریکاتور از ریشع کاریکاتورای ایتالیایی گرفته شده است. این واژه از دوره رنسانس در ایتالیا کاربرد داشته و در سال ???? میلادی به صورت یک لغت وارد فرهنگ دکتر ساموئل یوهانسون شده است.
کاریکاتور یعنی تصویرهای اغراق‌شده از اشخاص، مثلا کاریکاتور یک شخصیت سیاسی، ادبی، هنری، ورزشی و…کارتونه ایتالیایی گرفته شده است. واژه کارتون نیز منشأ ایتالیایی دارد و از واژه کاربرد امروزی این واژه یعنی نشان دادن فعالیت انسان در عرصه سیاسی و اجتماعی به صورت اغراق‌شده. پس واژه اول تنها شخصیت‌های سیاسی و اجتماعی را مورد نظر قرار می‌دهد و واژه دوم تمامی فعالیت‌های آن‌ها در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی. در کارتون، می‌توان از تیپ‌های گوناگون انسانی به طور گسترده استفاده کرد؛ در حالی که در کاریکاتور شخص خاصی مورد نظر است و نه یک شخصیت یا تیپ.
به این جهت، گستره فعالیت این واژه بسیار متفاوت است.تعاریف بالا مطابق با شیوه ساختارشناسی این دو واژه است، یعنی آنچه از نظر شکلی ما می‌توانیم از کارتون و کاریکاتور دریافت کنیم. حوزه فعالیت کارتون بسیار وسیع‌تر از کاریکاتور است. چون در آن می‌توانیم کاریکاتور را هم ادغام کنیم. مثلا وقتی یک شخصیت سیاسی را در حوزه فعالیت سیاسی‌اش نشان می‌دهیم، هم به کاریکاتور او پرداخته‌ایم و هم به حوزه فعالیتش. چنین تولیداتی را»کاریکاتور- کارتون« نمی‌گوییم. بلکه آن‌ها »کارتون« هستند. این دو واژه از نظر محتوایی نیز دارای درجاتی‌اند که معمولا اشتباه بعدی در این مرحله صورت می‌گیرد.«(دین آنلاین)
با در در نظر گرفتن این دو دیگاه تخصصی اگر بخواهیم به آثار نمایشگاهی محمد میزانیان نظر کنیم بیشتر باید به دنبال جهان گروتسک به شکل شبهه¬ای از آن و شبحی از آن بگردیم. این یعنی اشتباه گرفته شدن کاریکاتور با گروتسک به شکل نخواسته اما و متأسفانه همه¬گیر! در نوشتار دیگری به این موضوع بیشتر خواهیم پرداخت.
نوشته شده توسط admin در شنبه, ۲۳ خرداد ۱۳۹۴ ساعت ۶:۱۷ ق.ظ
