محیط زیست،عدالت ،توسعه پایدار
محمدعلی خالق نژاد
گروه اجتماعی: محیط زیست دریک تعریف کلی عبارتست از مجموعه شرایط بیرونی که درطول عمر یا زندگی یک موجود زنده مانند انسان براو اثر می گذارد.از دیدگاه جهانی آب،خاک و هوا سه جزء اصلی محیط زیست تلقی می شوند و هرگونه آلودگی آنها، آلودگی محیط زیست محسوب شده و لازم است مورد توجه ویژه قرار گیرد.
به گزارش آراز آذربایجان،محیط زیست ازحقوق اولیه انسان ها است. بدون یک محیط ایمن وسالم انسان نمی تواند ادعا کند که حقوق دیگری همچون سیاسی، اجتماعی ،فرهنگی یا اقتصادی و…. را دارا باشد. محیط زیست به عنوان تمام عوامل خارجی تأثیرگذار بر زندگی و فعالیت جانداران، گیاهان و انسان ها تعریف شده است. پس محیط زیست به هر آنچه در پیرامون ماست و میتواند بر زندگی انسان و غیر انسان تأثیر بگذارد اشاره میکند. تصور زندگی و وجودزندگی به حمایت دیگران برای تحقق و شکوفایی انسانیت ،خود بدین معنی است که در چارچوب اجتماعی به دولت و رابطه نیاز دارد، برای تأمین غذا، پوشاک و اکسیژن به گیاهان نیاز دارد، برای سفر به دریا نیاز دارد و ….دراصل انسان نه تنها به محیط زیست خود نیاز دارد بلکه لازم است باعملکردهای آن نیز آشنایی و شناخت کافی داشته باشد.
اگر چه منابع طبیعی موجود در سراسر جهان به مقدار کافی برای انسانها وجود دارداما امروزه باافزایش جمعیت جهان ونیاز به منابع طبیعی سالم،عوامل متعددی ازجمله سیاستهای نادرست اجتماعی ،اقتصادی و فرهنگی دولتها، توزیع ناعادلانه منابع ونیز تغییرات اقلیمی حق دسترسی عادلانه ونه لزوماََ برابر به منابع طبیعی ازجمله آب،خاک، هواوغیره را برای انسانها با مشکل جدّی مواجه ساخته است.وجود ریزگردها طوفانهای شن و ماسه در برخی از نقاط جهان ومورد تهاجم قرار گرفتن سلامتی افراد دراین مناطق من جمله آثار توزیع نابرابر آسیبهای زیست محیطی می باشد .حفاظت و مقابله با آسیبهای زیست محیطی درگرو توزیع عادلانه منابع است به گونه ای که اگر ساکنین منطقه ای از بی آبی یا آلودگی هوا در رنج وتعب می باشند وظیفه دولت است که با اتخاذ سیاستهای ویژه و راهکارهای لازم درجهت این معضلات گامهای اساسی بردارد . از آنجاییکه معادن وصنایع معدنی ارتباط گسترده ومستقیمی بامحیط زیست ومنابع طبیعی داشته وازسویی هم از مولفه های توسعه محسوب می شود لذا فعالیتهای این صنعت درصورت عدم رعایت استانداردها و شرایط وضوابط قانونی یا سایر جنبه های فنّی در مراحل مختلف مراعات نشود موجب تهدیدات دائمی انسانها و سایر جانداران را فراهم می سازند .به همین منظور در نوشتار حاضر معادن و صنعت معدنکاری به عنوان مولفه ای تاثیر گذار بر محیط زیست وعدالت زیست محیطی به طور موجز ومختصر مورد بررسی وکنکاش قرار می گیرد. ورود بی ضابطه به طبیعت و دست کاری خودخواهانه درآن عواقب سوء و آسیب زایی می تواند درپی داشته باشد اما این بدان معنا نیست که معدنکاری نباید باشد. همچنانکه که گفته شد محیط زیست ازارکان توسعه پایدار است.معدنکاری هم که ارتباط وثیقی با محیط زیست دارد نهایتاََ به تولید ابزارهایی می رسد و بسیاری از نیازهارا برطرف ومسیر توسعه پیشرفت را سرعت می بخشد. بنابراین استمرار فعالیتهای معدنی درکنار حفاظت از محیط زیست ازجمله الزاماتی است که همگان برآن اتفاق نظر دارند.اما آیا همه فعالیتهای معدنی دوستدار محیط زیست وزیست بوم منطقه هستندوبه توسعه پایدار منجر می شوند؟ به ضرس قاطع می توان اذعان نمود هرنوع فعالیت معدنی تبعاتی برای محیط زیست دارد. از آلودگی آب وخاک وهوا گرفته تاکوچ دادن اجباری حیات گونه های مختلف جانوری وحتی خشکاندن واز بین بردن پوشش گیاهی .
درسطور فوق اشاره گردید صنعت معدنکاری در صورت ضابطه مند بودن ورعایت عدالت ومقررات مربوطه راهی برای توسعه پایدار است اما در صورت نادیده گرفتن قوانین موضوعه، استلزامات قانونی ویا بابهره برداری ناعادلانه وغیر اصولی از معادن که به نوعی تخریب طبیعت ،آلایندگی وبه خطر افتادن آب وخاک را درپی دارد حیات گیاهی و گونه های جانوری نیز متأثرازآن درمعرض خطر قرار می گیرند.امری بدیهی است که معدنکاری در ذات خود تخریبهایی دارداماذکر این نکته نیز ضروری است که هرنوع فعالیت معدنی درکشور درقالب قانون معادن وآیین نامه ها ودستورالعمل هاومجوزهایی است که از سوی دستگاههای ذیصلاح صادر گردیده است .مطالعات زیست محیطی همواره وابستگی متقابل ارگانیسمهای زنده و تعامل آنها با محیط را به اثبات رسانده اند. بنابراین طرز رفتار با محیط نیازمند توجه ویژه است. سؤالات هنجاری که پیش می آیند عبارت است از این که آیا طرز رفتار انسان ها با محیط زیست عادلانه است؟ آیا حیات غیر انسانی (مثلاً جانوران و گیاهان ) حقی نسبت به محیط زیست دارند؟ اینها نمونه هایی از سؤالاتی درباره محیط زیست هستند. وقتی اقدام به درک اثر متقابل بین توسعه بشر و محیط زیست نمائیم این سؤالات قهرآمیزتر میشوند.
گفتمان عدالت زیست محیطی معتقد است همه افراد جامعه باید براساس توازن از منابع طبیعی بهره مندگشته وعواملی همچون فقر،جنسیت،قوم ونژاد وغیره را در گسترش بی عدالتی زیست محیطی موثر می داند .دولتها از طریق وضع قوانین و تعیین ضمانت اجراهای اداری ،حقوقی وکیفری می توانند به حمایت از محیط زیست و قربانیان نابرابری های زیست محیطی بپردازند. درواقع دولتها باید تضمین کنند که قوانین حاکم برحفاظت از محیط زیست به گونه ای اعمال می شود که عدالت بطور مساوی برای همه جامعه تضمین گردد و اجرای آن منصفانه باشد .
بنابراین محیط زیست زیست وتوسعه پایدارارتباط ارگانیک ومتقابلی باهم دارند.اما چنانچه نظارت اصولی از سوی دستگاههای ذیصلاح صورت نگیرد معدنکاری نه تنها منجر به توسعه نشده بلکه با ایجاد آلایندگی ذخیره گاه آب که مایه حیات است،بخش کشاورزی، بهداشت مردم وزیست بوم ها وزیست گاهها وگونه گونی زیستی جنگلها و قلمروهای ساحلی تاثیرات زیانباری می گذارد .ازاین نکته هم نیاید غافل شد که از منظر عقیدتی نیز حفاظت از طبیعت ومحیط زیست وظیفه ای دینی و همگانی است چرا که تمام مخلوقات خداوند حق حیات دارندعدالت اسلامی حکم می کندازآنها حمایت و به بقای شان کمک کرد زیرا حیات بشری درگرو محیط زیست وطبیعت سالم است.نکته بسیار مهم درارتباط با محیط زیست وتوسعه پایدار عدالت در توجه ویژه به رعایت ودریافت حقوق دولتی مصرّ ح درقانون و هزینه کرد آن در راستای توسعه وعمران برای بازسازی منطقه ومحیط زیست،منابع طبیعی و زیرساختهای آسیب دیده از فعالیتهای معدنی است.درصورت تحقق این امر میتوان شاهد تحقق ایده عدالت زیست محیطی و توسعه پایدار بود .
Arazazarbaijan.ejtemai@gmail.com
نوشته شده توسط admin در چهارشنبه, ۰۱ تیر ۱۴۰۱ ساعت ۹:۰۸ ق.ظ
