قدیم اوشاق اویون لاریمیز بس هانی
اکبرسعادت
آنادیلیمیز:باش سوز،فولکلور طبیعتده باش وئرن حادیثه لرین سیررینی اویرنمکده گوردوکلری شئیلرین علامت، کئیفیت و ماهیتی حاقیندا معلومات توپلاماقدا، حئیوان و قوشلارین خاصیتینده‌کی غریبه‌لیکلری باشا دوشمکده بویوکلری دوزگون آنلاماقدا و سوز احتیاطلارینی آرتیرماقدا اوشاقلارا کومک ائدیر. فولکلور هم‌ده اونلارین هرطرفلی اینکیشافینا و یارادیجیلیق قابیلیت‌لری‌نین فورمالاشماسینا تاثیر گوستریر.
هر بیر میللتین ایچینده اوشاقلاری اوچون اویونلاری اولدوقدا تورک خالقینین ایسه اوز اوشاقلارینا بوللو اویونلاری وار بو اویونلار یالنیز باش قاتیب واخت سووماقدان اوتری یارانماییب. آذربایجان هاوا دورومون نظرده آلاراق خالقینین اینانج و یارادیجیلیقلا ریندان گوج آلان جسمی و روحی ساغلاملیقلارا سبب اولان بو اویونلارین هر بیریسی بیر آماجی ایزله‌یه‌رک اوشاقلارین توپلومسال یاشاماق، هر ساحه‌ده بئینی ایشه سالماق، خالقی و وطنی سئویب اونا یییه دورماق و … حیسلری گوجلندیرمک اوچون یارانیب.
آذربایجان اوشاق اویونلاریندا ایشه آپاریلان نسنه چوخ ساده و ابتدایی اولوب و اویون قورتولدوقدا هئچ کیمسه‌ده اویون وسیله‌سینه یییه‌لیک حسی یارانماز. اورنک اوچون: »بئش داش، قوندوم- کوچدوم، آیاق جیزیق، اته‌یه داش قویدو، ایپ کئچدی، ایینه ـ ایینه، گیزلن- قاچ گوزده قولاق، کباب ـ کباب، ناققیشلی و …« اویونلاریندا هئچ بیر اونملی وسیله آرادا اولمادان ساعاتلار اوشاقلاردا شنلیک تؤره‌دیب روحلارین تمیزله‌یه‌رک فیکیرلرینین آیدینلاندیرار.بو گون بو اویونلارین چوخو، یاشلیلاریمیزین یادداشیندا یاشایاراق نه یازیقلارکی اوشاقلاریمیزا منتقل اولماییب و اونودولوب آرادان گئتمک‌ده دیر. نه یاخشی اولاردی گونوموزون مدرن اویونلاری یئرینه اوز اسکی و آتا ـ بابالاریمیزدان قالان اویونلاری اوشاقلاریمیزا اؤیره‌دیب عصبی خسته‌لیک گتیره‌ن کامپیوتر اویونلاری و یوخاری قیمته آلینان اویونچاقلاردان جان قورتاریب ساغلاملیق وئره‌ن اویونلاریمیزا یییه دوراق.
بیر نئچه اوشاق اویون لاریندان:
گوزو باغلی:آزی اون اوشاق، بئش _ بئش بولونوب ایکی ال آغاجی ایله اویونا باشلارلار. آغاجلارین بیری ۲۰ متر قاباقلیقدا یئره سانجیلیب اویونا باشلایان قوروپون بیر نفرینه آغاجین یئرین گوسترندن سونرا دستمال ایله گوزون باغلاییب الینه بیر آغاج وئریلر. گوزو باغلی اویونچو الینده اولان آغاجلا، یئره سانجیلان آغاجی تاپمالیدیر. گوزو باغلی اویونچو حرکت ده اولاندا رقیب اویونچولاری اونو چاشدیرسین دئیه بورکلری ایله اونو ووروب فیکرین قاریشدیرارلار، گوزو باغلی اویونچونون اؤز هالایلاری ایسه آغاجین یئرین تاپماقدا اونا یاردیم ائدرلر. او اویونچو آغاجی تاپاندان سونرا، اونلارین قوروپلاریندا اولان باشقا اوشاقلارین گوزلرین سیرا ایله باغلاییب اویون داوام تاپار. اولکی قوروپون اویونچولارینین هامیسی‌نین گوزو باغلانیب آغاجی تاپاندان سونرا، نوبت رقیب قوروپونا چاتار، اویون تیکرارلانار. بئله‌لیکه اوشاقلار ساحاتلار شادلیقلا اوینایارلار.
لال دینمز: اوشاقلار اویونو ایداره ائتمک اوچون اؤزلرینه باشچی سئچیرلر. اویونچولار جرگهیه دوزولورلر. بورادا دانیشماماق اساس شرطدیر. گولوب دانیشان و سس چیخاران اودوزموش اولور.
اوشاقلاری دانیشدیرماق و گولدورمک اوچون باشچی هر واسیطیه ال آتیر. چوبوغونو یئره ووروب دئییر : بو یئر قوروقدور، قوروقدور. هئچ کسین بورا گلمه‌یه ایختییاری یوخدور. هئچ کس دینمیر. باشچی بیر آز دایانیر.
گولمه‌لی، مزلی حرکتلر ائدیر. مئیمون کیمی مایاللاق آشیر، آغیزگوزونو بوزور. اوشاقلاردان بیری اوزونو ساخلایا بیلمه‌ییب گولور. سس چیخاران اوشاغی یامسیلایان باشچی چوبوقلا اونو وورور. باشقا اوشاقلار دا باشچی‌نین سوزونو تکرار ائدیب، دانیشان و یا گولهنی چوبوقلا وورورلار. اوشاقلاردان بیری نه سس چیخارسا یا هانسی سؤزو آغزیندان قاچیرسا، باشچیدا عینا تکرار ائدیب اونو ووراجاق. قالان اویونچولار دا بونو تکرار ائتمه‌لیدیر. سوسوب طرفسیز دایانان اولسا، اونو دا آرایا چکیب دؤیورلر. باشقا بیر اوشاق دانیشاندا اوّل دؤیوله‌نی آزاد ائدیب اونو دؤیمه‌یه باشلاییرلار. بو قایدا ایله اویون چوخ هیجانلی و شن کئچیر.
گیزلن قاچ: اوشاقلار هالای گلمک یولو ایله موللالار آراسیندا ایکی دسته‌یه آیریلیرلار. موللالاردان بیرینین گوزونو یومورلار. گوزو آچیق موللانین دسته‌سینده اولانلار قاچیب گیزله‌نیرلر. گوزو یومولو موللانین اوشاقلاری سیغیناجاقدا اوتورورلار. او، گوزونو آچیر، گیزلنن اوشاقلارین موللاسی ایله اوشاقلاری آختارماغا باشلاییر.
هر یئردن کئچدیکده گیزلنن اوشاقلارین موللاسی برکدن خبردارلیق ائدیر. مثلن، »بولاغین یانیندان کئچدیک«، »درهنی او تایا آتلادیق« »علی‌نین ائوینین یانینداییق« و ای. آ. بو خبردارلیقدان مقصد گیزلنن اوشاقلارین موحکم گیزلنمه‌سی، گوزه گورونمه‌مه‌سیدیر. اگر آختاران موللا گیزلنن اوشاقلاردان بیرینی گورسه اویونو اودموش اولور.
گیزلنن اوشاقلار اونون گوزونه گورونمهدن قاچیب سیغیناجاغا گلسهلر، اونلاری آختاران موللانین اوشاقلاری آغیز _ آغیزا وئریب برکدن »موللا، هارای، موللا، هارای«! دئیه قیشقیریشیرلار. آختاران موللا اونلارین سیغیناجاغا گیرمه‌سینی گورمسه، گیزلنن طرف آختاران طرفی اودور.
بئش داش/ قرجیم داش: بو اویونو ایکی و یا دورد اوشاق اویناییر. هر اوشاق بئش بالاجا داش حاضیرلاییر. پوشک آتیب اویونا باشلاییرلار. اویونا باشلایان داشین بیرینی الینده ساخلامالیدیر کی، بونا ساققا دئیرلر. ساققانی گویه توللاییب اوووجونون ایچینده اولان داشلاری یئره توکملی ساققانی گویده توتمالیدیر. اول ساققانی یوخاری توللاماقلا داشلاری بیر _ بیر اووجونا ییغمالیدیر. اساس شرط اوندان عیبارتدیر کی، داش گوتورولرکن نه باشقا داشا دیمه‌لی، نه ده ساققا یئره دوشمه‌لیدیر.
ایکی الـله گوتورمک و ساققانی توتماق اولماز. داشلاری بیر _ بیر گوتوروب قورتاراندان سونرا یئره توکمه‌لی، یوخاریداکی شرطلره عمل ائتمه‌لی و داشلاری یئردن ایکی _ ایکی، سونرا اوچونو بیردن، بیرینی تک، سونرا دوردونو ده بیردن گوتورمه‌لیدیر.
بونلار قورتاراندان سونرا داشلاری بیر-بیر ایکی بارماغین آراسیندان کئچیرمه‌لی و بارماق آراسیندان کئچیریلمیش داشلارین هامیسینی بیر یئرده گوتورمه‌لیدیر. سونرا داشلار بارماقلارین هامیسی‌نین آراسیندان بیر _ بیر کئچیریلمه‌لیدیر، بو شرطی ده بیتیریب داشلاری بیر قاریش مسافه ده بیر _ بیریندن آرالی قویورلار. ساققانی یوخاری آتاراق یئرده کی داشلاری سوووشدوروب بیردن گوتورمه‌لیدیر.
ساققادان باشقا بیر داش اوووجدا ساخلانیلیر. ساققانی یوخاری آتیب توتماقلا داشین بیرینی اوووجدان یئره سالیب، جلد بیرینی یئردن گوتورمه‌لیدیر کی، ایکی _ ایکی و اوچ _ اوچ داشی یئره سالیب بیرینی گوتورمک لازیمدیر. بوندان سونرا شاققیلداما گلیر. یانی داشلاری یئردن بیر _ بیر اوووجا ییغیرلار. آخیردا یولداشی بیر داشی ایت‌داش تعیین ائدیر. او داش ال دییلمه‌میش قالیر. بو ایت‌داشی بیردفعهلییه بارماقلارین آراسیندان کئچیرمک لازیمدیر. بونلارین هامیسینی سهوسیز، بیردفیه اوینایا بیلن اویونو اودور. داشی یئردن گوتوره، بارماق آراسیندان کئچیره بیلمهین، ساققانی یئره سالان و داشی گوتوررکن الینی باشقا داشا ووران اودوزموش اولور.
نوشته شده توسط admin در چهارشنبه, ۱۳ آبان ۱۳۹۴ ساعت ۶:۱۴ ق.ظ
