ظرفیت ادبیات در جهانی شدن فرهنگ ارزشمندپایداری

فهیمه عشرتی خلیل آباد
گروه فرهنگی:ادبیاتی پایداری با آغاز جنگ تحمیلی در ایران در سال ۱۳۵۹ بر محور دفاع ایثار و حفظ آرمان ها شکل گرفت. این ادبیات که بر اساس تجربه گرایی واقعیات جنگ و با تکیه بر جنبه های مذهبی و حماسی آن شکل گرفته است ابزار مهم و اثرگذاری برای انتقال ارزش ها و دستاوردهای انقلاب به سایر ملت ها و جهانی شدن این ارزش ها محسوب می شود.
لذا هنرمندان این عرصه باید به رسالت خود در باز شناخت و تبیین حوادث آن برهه در نشر این ارزش والا بکوشند.
در شرایط کنونی می توان از گسترش جریان_های مقاومت در مقابل سلطه طلبی آمریکا و حاکمیت اقلیت سرمایه دار بر مناسبات جهانی سخن گفت. این نوع مقاومت البته در کشورهای مختلف، شکل و ویژگی های متفاوتی دارد و گاه به لحاظ ماهیت با یکدیگر فاصله زیادی دارند، اما در مجموع جوهر مقاومت در برابر سلطه طلبی سرمایه داری را می توان نقطه اشتراک آن ها دانست. بر این اساس حضور در عرصه های فرهنگی دیگر کشورها با هدف صدور ارزش_های مقاومت اسلامی، ضرورتی مهم است.
در همین راستا حضور در نمایشگاه کتاب فرانکفورت، به عنوان یکی از بزرگ ترین رویدادهای بین المللی در عرصه چاپ و نشر که بسیاری از ناشران جهان در آن شرکت کرده و به تبادل دستاوردها با دیگر کشورهای جهان می_پردازند مورد توجه جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت.
نمایشگاه کتاب ، با حضور فعال ناشران ایرانی همراه بود و در حاشیه این نمایشگاه دیدارها و رایزنی های فرهنگی متعددی نیز در غرفه ایران برگزار شد.
جمهوری اسلامی ایران امسال برای شانزدهمین بار و به عنوان مهمان ویژه، با شرکت ۲۰۰ ناشر در سالن کشورها حضور پیدا کرد. در طی سال های حضور ایران در این نمایشگاه برخی از ناشران با هدف صدور ادبیات مقاومت و پایداری به عرضه کتاب های مرتبط با دفاع مقدس پرداخته اند.
امسال نیز ادبیات پایداری با ارائه ۲۵ عنوان کتاب از جمله، ترجمه آثاری چون: »آن بیست و سه نفر«، »دختر شینا«، »پایی که جاماند« »خاک_‌های نرم کوشک«، »گزیده نوشتاری فرهنگ جبهه«، »گزیده رفتاری فرهنگ جبهه« »گزیده تعلیقات فرهنگ جبهه«، »من زنده ‌ام« »شطرنج با ماشین قیامت«، »هاجر در انتظار« و »سفر به گرای ۲۷۰ درجه« معرفی شد.
امیر شهریار امیریان مدیر انتشارات اندیشه ورزان، در این رابطه می گوید: من بعد از حضورم از سال ۱۹۹۸ در نمایشگاه کتاب فرانکفورت به این نتیجه رسیدم که ادبیات دفاع مقدس ظرفیت معرفی شدن به مخاطب جهانی را دارد؛ از این جهت فعالیت خود را متمرکز در این حوزه قرار داده و در این مدت تعدادی از کتاب ‌های ترجمه شده در مؤسسه را که با همکاری سازمان حفظ آثار و نشرارزش_های دفاع مقدس شناسایی شده بودند، در نمایشگاه کتاب فرانکفورت عرضه کردیم. به همین ترتیب در طی سال های حضور ایران در نمایشگاه های جهانی کتاب، برخی از ناشران با هدف صدور ادبیات مقاومت و پایداری به عرضه کتاب های مرتبط با دفاع مقدس پرداختند.
رییس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در این دیدار به کاهش معنویت در سطح دنیا، در پرتو روندهای جهانی شدن اشاره کرد و وزیر فرهنگ و رسانه صربستان هم با بیان سخنانی ضمن ابراز خرسندی از حضور ایران به عنوان میهمان ویژه نمایشگاه بین‌المللی کتاب بلگراد خطاب به ابراهیمی‌ترکمان گفت: مطالب ارزشمند شما در خصوص دوری از معنویت و بی‌توجهی به روح در فرهنگ برای من بسیار قابل توجه بود و همین مهم ضرورت همکاری کشورهای دارای میراث ماندگار فرهنگی با یکدیگر را مورد تأکید قرار می‌دهد.
ولادان وکوساولیویچ در ادامه به نام‌های بزرگی همچون سعدی، حافظ، مولوی، فردوسی، خیام عطار و دیگر نام‌آوران ایرانی اشاره کرد و گفت: این افراد شخصیت‌های ماندگار و میراث مشترک فرهنگی بشریت هستند و باید برای معرفی و استفاده از آنان برای جوامع مختلف اقدام کرد. بر این اساس آمادگی خود را برای ترجمه و انتشار اشعار و آثار فاخر ادیبان ایرانی به زبان صربی اعلام می‌کنیم.
وی در ادامه با اشاره به اولویت بخشیدن به توسعه همکاری فرهنگی با جمهوری اسلامی ایران تصریح کرد: توسعه همکاری‌های فرهنگی با ایران را بدون ملاحظات سیاسی برای رشد فرهنگی کشورمان در اولویت قرار می‌دهیم.
بنابراین با توجه به اینکه نمایشگاه های بین_المللی کتاب چون فرانکفورت و بلگراد فرصت مغتنمی برای ارتباط با ناشران و مخاطبان کشورهای اسلامی و همچنین غیراسلامی محسوب می شود، حضور آثار دفاع مقدس در انتقال و جهانی شدن ارزش پایداری و مقاومت نقش مؤثری دارد.
البته در این زمینه برخی مخالفت ها هم وجود دارد و عده ای حضور در این عرصه ها را در مقابل هجوم گسترده فرهنگ غرب، بی فایده می_دانند، اما در مقابل هستند افرادی که معتقد به ظرفیت ادبیات پایداری برای معرفی به مخاطبان جهانی بوده و حتی برآنند که مخالفت برخی کشورها چون رژیم صهیونیستی با حضور ایران نتیجه موفقیت ایران در صدور ارزش های پایداری است.
فارغ از دیدگاه های مختلفی که در این زمینه وجود دارد، در نگاه مقایسه ای با سایر کشورها باید گفت تا رسیدن به هدف پیش گفته راه زیادی وجود دارد و نه موفقیت ناچیز و نه عدم موفقیت نباید مسئولین را از ادامه راه بازدارد و لازم است تلاش مضاعفی در جهت برداشته شدن موانع صدور ارزش مقاومت و پایداری صورت گیرد. در همین راستا به ذکر چند نکته پرداخته می شود:
- در گام نخست این نگرش که ادبیات پایداری در عرصه جهانی مشتری خود را ندارد باید اصلاح شود. موفقیت ادبیات جنگ کشورهایی چون روسیه و فرانسه با وجود خالی بودن از ابعاد معنوی، خط بطلانی بر این طرز تفکر است. شاید برخی این نقیصه را مطرح کنند که برخورداری از درون مایه های عاشقانه، فلسفی و روانشناختی سبب موفقیت این دست از آثار شده و در مقابل تأکید بر درون مایه های معنوی در عصر سکولاریسم و بی تفاوتی دینی از عوامل عدم اقبال ادبیات پایداری ایران است. در پاسخ می_توان گفت، قرار نیست نگاه تمامی کشورها به پدیده جنگ یکسان باشد، چه اینکه در برخی کشورها چون آلمان ادبیات ضدجنگ مورد اقبال بیشتری واقع شده است.
در نظام جمهوری اسلامی ایران، مهم ترین ویژگی جنگ و دفاع مقدس، ابعاد معنوی و عقیدتی بوده و هست. از این رو نشانه گرفتن این اصل مهم، سبب دور شدن از ماهیت و اصل دفاع مقدس می شود و نویسندگان ادبیات پایداری می_بایست با اتخاذ معیارهای زیبایی شناختی کمبودهای این حوزه را جبران و به بهترین نحو این پیام را منتقل کنند.
- برخلاف نظر عده ای، حضور در نمایشگاه بین_المللی کتاب فرانکفورت نه تنها لازم بلکه در شرایطی که فرصت های محدودی برای معرفی فرهنگ خود داریم ضروری نیز می نماید. از این رو زیر سوال بردن اصل حضور در نمایشگاه دور از منطق است.
- از طرف دیگر صرف حضور هم نمی تواند راهگشا باشد و حضور پررنگ لازم است. فضای حاکم بر نمایشگاه فرانکفورت بدون تاثیر از شرایط و ملاحظات پیچیده بین المللی نیست و طبیعتاً برخی از حضور و تلاش ایران در گسترش ادبیات پایداری مخالفت می کنند.
بنابراین باید با روحیه مبارزه با فرهنگ مادی گرایانه وارد شد و این فرهنگ دیر زمانی است که مورد اقبال بسیاری از مردم جهان قرار گرفته است. امروزه گرایش به معنویت در سطح دنیا یک گرایش زنده و فعال است. بر این اساس ارتقا صنعت نشر ایران و استفاده از چهره های جدیدی که توانایی جهانی شدن را داشته باشند، استفاده از دیگر امکانات فرهنگی در حوزه های سینما و تئاتر و موسیقی و … برای دست یابی به ادبیاتی رفیع و ایده آل پایداری، پرهیز از نگاه شعاری در آثار پایداری و …. باید مورد توجه قرار گیرند.