شمع یئنه ده سؤنور

چئخوف
سون بولوم
آنادیلیمیز:دوقتور ائوین ایچه‌ریسینه گیریر، قارانلیقدا گؤرونمه‌ییر، آمما اونون اؤسکوره‌یی و قاپی‌نین قیجیردانیب اؤرتولمه‌سی ائشیدیلیر.
دوقتور:»بیر شمع یاندیرین!«
یئفیم:»بو..بو.بو…«جواب وئریر.
پلاگیا اوجاغا ساری گؤتورولوب ایچینده کیبریت اولان کؤهنه چاینیکی آختارماغا باشلاییر. بیر دقیقه سس‌سیزلیکده کئچیر. دوکتور جیبلرینی آختاریر، اؤز کیبریتینی چیخاردیب یاندیریر.
پلاگیا:»بیر دقیقه آغا! بیر دقیقه«ائودن دیشاری‌یا یویورور، بیر آزدان الینده بالاجا شمع تیکه‌سینن قاییدیر…یئفیمین یاناقلاری قیزاریب، گؤزلری پارلاییر، باخیشلاریندا اؤزل بیرآییقلیق وار. دوغرودان دوقتورا باخیر.
دوقتور اونا دوغرو اَییلیر:»هه! دئ گؤروم نه اولوب‏؟‌هاردان بئله اولدون؟ چوخداندی بو دورومداسان؟«
یئفیم:»نه دئدینیز؟ اؤلورم آغا! عؤمروم باشا چاتیب، داها دیری قالمارام…«
دوقتور:»بوش بوش دانیشما! بیز سنی ساغالداجاغیق«
یئفیم:»ساغ اولون آغا! سیزین لوطفونوز وار، آمما اؤلوموم یاخینلاشیب من بونو بیلیرم«
دوقتور، یئفیمی‌اون بئش دقیقه‌یه قدر معاینه ائدیر، سونرا یولا دوشه‌رک:»منیم الیمدن بیر شئی گلمه‌ییر، خسته خانایا گئتمه‌لیسن، اوردا سنی عملیات ائدرلر. ائله ایندی گئتمه‌لیسن. گرچی بیر آز گئج اولوب و خسته‌خانادا‌هامی‌یاتیبدیر، آمما اولسون من سنه پیتیک وئره‌رم. ائشیدیرسن؟!«
پلاگیا:»ائه آغا نئجه گئتسین؟ بیزیم آت آرابامیز یوخدو کی.«
دوقتور:»اولسون. من اربابا دئیه‌رم سیزه آرابا وئرر«
دوقتور گئدیر. شمع ایسه سؤنور یئنه ده »بو..بو.بو« سسی گلیر. یاریم ساعات سونرا بیر آرابانین کند ائوینه یاخینلاشدیغی دویولور، یئفیمی‌خسته خانایا آپارماق اوچون یوللاییبلار. یئفیم حاضیرلانیر و گئدیر…
گؤزل و آچیق بیر سحر باشلاییر. پلاگیا ائوده دئییل، یئفیمین دورومونو اؤیرنمک اوچون خسته خانایا گئدیب. بیر کؤرپه بیر یئرلرده آغلاییر وارکا بیرینین اونون سسیله لای لای سؤیله‌دیینی ائشیدیر:»لای لای دئدیم یاتاسان، شیرین یوخو تاپاسان«
پلاگیا قاییدیر، اوستونده خاچ شکلی چکه رک پیچیلداییر:»گئجه اونو عملیات ائدیبلر؛ آمما سحره یاخین روحونو تانرییا تسلیم ائتدی…یئری جننتده‌دیر تانری اونا رحمت ائیله‌سین. گئج ترپندیگیمیزی سؤیله‌دیلر. داها اؤنجه‌دن آپارماغیمیز گره‌کیردی…..«
وارکا اورمانا قاچیر و اوردا آغلاماغا باشلاییر، بیری لاپدان انسه‌سینه ائله وورور کی آلنی قایین(راش) آغاجینا چارپیر. باشینی قالدیریب اطرافینا باخینجا، باشماقچی اربابینی گؤرور.
ارباب:»نه ائلیرسن؟پینتی قیز! کؤرپه آغلاییر سن یاتیبسان!.«
پیس شکیلده قولاغینی چکیر. وارکا باشینی سیلکه‌له‌ییر، بئشیگی ییرغالاییب، ماهنیسینی پیچیلداییر. یاشیل لکه‌، شالوار و اوشاق بئزلرینین کؤلگه‌لری ترپه‌شیر. اونا گؤز ووراراق یئنه بئینینی اووسونلاییرلار. او یئنه سولو پالچیقلا اؤرتولموش شوسه یولو گؤرور. اینسانلار چییینلرینده کی توربالارلا پالچیغین ایچینده اوزانیب درین یوخویا دالیبلار. وارکا اونلارا باخیر یامان یوخوسو گلیر. اودا درین یوخویا دالا بیلردی، آمما آناسی پلاگیانین یانی سیرا یول گئدیر آناسی اونو تله‌سدیریر. اونلار شهره گئدیب ایش تاپماق اوچون تله‌سیرلر.
آناسی دیله‌نیر:»الله ریضاسی اوچون یاردیم ائدین، مرحمتلی آغالار! تانرینین لطفون بیزدن اَسیرگه‌مه‌یین!«
تانیش بیر سس اونا جواب وئریر:»اوشاغی بورایا وئر!« یئنه ائله او سس آمما بو سفر حیددت و اؤفکه ایلن تکرار ائدیر:»دئدیم اوشاغی وئر بورایا! یوخسا یاتیبسان آلچاق قیز؟«
وارکا یئریندن سیچراییر هنده‌ورینه باخینجا نه اولدوغونو آنلاییر: نه یول، نه پلاگیا نه ده یولدا قارشیلاشدیغی اینسانلار وار؛ کؤرپه‌نی اَمیزدیرمه‌یه گلن و اوتاغین اورتاسیندا دوران اربابین آروادیندان باشقا هئچ کیمسه یوخدور. یوغون و ائنلی کورکلی خانیم، اوشاغی اَمیزدیریب اوووندورارکن وارکا آیاق اوسته دورور و آروادین ایشی بیته‌نه‌دک اونا باخیر. دیشاری دا پنجره‌نین اؤته‌سینده گؤی اوزو، ماوی رنگ آلیبدیر؛ تاوانداکی کؤلگه‌لر و یاشیل لکه آغاریر. تئزلیکله سحر آچیلیر. اربابین آروادی دونونون دویمه‌سینی دویمه‌له‌یرک:«آل! آغلاییر»دئییر.وارکا کؤرپه‌نی آلیب بئشییه قویور و یئنه ییرغالاماغا باشلاییر. یاشیل لکه و کؤلگه‌لر یاواش یاواش یوخ اولور، گؤزونه گیریب بئینینی یوخلادان هئچ بیر شئی یوخدو. آمما یئنه ده یوخولودور. یوخولو و قورخو ایچینده! وارکا یوخوسونو قاچیرماق اوچون باشینی بئشیگین قیراغینا قویور و بوتون گؤوده‌سیله سیلکه‌له‌نیر. آمما یئنه ده گؤزلری یومولوب باشی آغیرلاشیر.
قاپی‌نین آرخاسیندان اربابین سسینی دویور:»وارکا سوبانی یاندیر!« دئمه‌لی قالخیب ایشه باشلاماق زامانی‌دیر. بئشیگی بوراخیب اودون گتیرمک اوچون آنبارا قاچیر. چوخ سئوینیر. اینسان قاچارکن و یا یئریییرکن، اوتوراق دوروما گؤره داها آز یوخوسو گلیر. اودونو گتیریب اوجاغی یاندیریر. قورو اوزونون یومشالدیغینی و دوشونجه‌لرینین آیدینلاشدیغینی دویور.
اربابین آروادی باغیریر:،»وارکا! سماوری یاندیر« وارکا اودوندان قیریب سماوره قویوب یاندیرارکن یئنی بیر اَمر ائشیدیر: »وارکا اربابین قالوشلارینی تمیزله«. یئره اوتوروب قالوش‌لاری تمیزله‌ییر و دوشونور، بؤیوک بیر قالوش ایچینه باشینی سوخوب بیر آز مورگوله‌سه، نه یاخشی اولاردی… بیردن بیره قالوش بؤیویور، شیشیر و اوتاغین بوتون بوشلوغونو دولدورور. قالوش وارکانین اَلیندن یئره دوشور. اطرافینداکی اشیالارین، گؤزونده بؤیومه‌مه‌سی و قیمیلداماماسی اوچون باشینی سیلکه‌له‌ییب، گؤزلرینی بوتونلوکله آچیر.
»وارکا پیلله لری یو! مشتری‌لر پیلله‌لری بئله گؤرسه‌لر عاییب اولار.«
وارکا پیلله‌لری یویور؛ اوتاقلاری سیلیب سوپورور. سونرا او بیری سوبانی یاندیریر و دوککانا قاچیر. ایش چوخدو بیر آندا بئله بوش قالماییر.
آنجاق مطبخ ده میزین آرخاسیندا آیاق اوسته دوروب یئرآلما سویماقدان چتین ایش یوخدو. باشی میزه دوغرو اَییلیر، یئرآلمالار گؤزونون اؤنونده اویناماغا باشلاییر. پیچاق اَلیندن یئره دوشور. بونلار اربابین یئکه پر و قیزغین آروادی قوللاری چیرمالی شکیلده اونا ساری گلن زامان باش وئریر. ائله اوجا سسنن دانیشیر کی سسی وارکانین قولاغیندا دولانیر. یئمک اوچون اینتیظار چکمک، یوماق و تیکیش تیکمک ده چوخ آجی وئریجی‌دیر. ائله آنلار اولور کی اطرافیندا اولانلارا باخمایاراق یئره سریلیب یوخلاماق ایسته‌ییر اوره‌یی.گون کئچیر. وارکا پنجره‌لرین قارالماسینا باخاراق اودون کیمی‌قوروموش شاقاقلارینی اووالاییر، اؤزوده نده‌نینی بیلمه‌دن گولومسه‌ییر.
آخشامین آلاتورانلیغی، زورلا آچیق توتدوغو گؤزلرینی اوخشاییر و اونا درین و شیرین بیر یوخونون سؤزونو وئریر. آخشام اوستو اربابین قوناقلاری گلیرلر. اربابین آروادی باغیریر: «وارکا سماوری یاندیر!»
سماور کیچیک‌دیر. وارکا قوناقلاری چای‌لا دویورماق اوچون دوز بئش دفعه سماوری قاینادیر. چای سئرویسیندن سونرا دوز بیر ساعات بیر یئرده دورور، قوناقلارا باخیب و یئنی بیر گؤستریش آلماق اوچون گؤزله‌ییر.
-»وارکا، قاچ اوچ شیشه پیوه آل«
وارکا یئریندن ترپه‌نیر، یوخوسونو قاچیرتماق اوچون اَلیندن گلدیگی قدر یئیین قاچیر.
»وارکا بیر لیوان سو گتیر! وارکا قاپاق آچان‌هاردادیر؟ وارکا بالیغی تمیزله!«
سون اَمری ائشیدیر: »وارکا بئشیگی ییرغالا!«
اوجاغین ایچینده کی جیرجیر بؤجه‌یی اؤتور. یئنه ده تاوانداکی یاشیل لکه، شالوار و اوشاق بئزلرینین کؤلگه‌سی وارکانین یاری آچیق گؤزلرینه گیریب بئینینی اووسونلاییر و اونو یوخویا چاغیریرلار.
پیچیلداییر:»لای لای دئدیم یاتاسان، شیرین یوخو تاپاسان«
کؤرپه چیغیریر. اودا بو ایشدن بئزیبدی. وارکا یئنه ده شوسه یولو، توربالی اینسانلاری، آناسی پلاگیا و آتاسی یئفیمی‌گؤرور.
هر نه‌یی آنلاییر و آداملاری تانی‌ییر، آنجاق یاری آییق بئینینده اونون اَل آیاغینی با‎غلایان و اونو قیسنایان و یاشاماسینا اَنگل اولان گوجون نه اولدوغونو آنلامیر. اطرافینا باخیر او گوجو تانیماسی و الیندن قورتارماسی اوچون هر یئری آختاریر، آنجاق اونو تاپا بیلمیر. سونوندا چوخ چابادان سونرا گؤزلرینی سیخیر و آشاغیدان، تاواندا تیتره‌ین یاشیل لکه‌یه باخیر و او چیغیرتییا قولاق آسیر،یاشاماسینا اَنگل اولان دوشمنی تاپیر.
دوشمن، بو کؤرپه دیر.وارکا گولور. بئله ساده بیر مساله‌نی ایندیه قدر آنلامادیغینا گؤره تعجبله‌نیر. یاشیل لکه، کؤلگه‌لر و جیرجیر بؤجه‌یی ده دئیه‌سن گولور و تعجبله‌نیرلر.
وارکا، وهمه دوشور. کَتیلین اوستوندن قالخیب و درین بیر گولومسه‌ییش و آچیق گؤزلرله، گؤز قیرپمادان اوتاغی دولانیر. اَل آیاغینی باغلایان اوشاغین اَلیندن قورتارماق دوشونجه‌سیندن، حَظ آلیر و اونا گیزیلتی حیسسی گلیر… اوشاغی اؤلدورمک سونرا ایسه یوخولاماق، یوخولاماق، یوخولاماق.
وارکا گؤز ووراراق گولور، بارماغینی یاشیل لکه‌یه ترپه‌ده‌رک اونو هده‌له‌ییر، اوغرون-اوغرون بئشیگه ساری گئدیر، اوشاغین اوزه‌رینه اَییلیر، اونو بوغاندان سونرا تئز اوتاغین دؤشه‌مه‌سینه اوزانیر، یوخولایاجاغی‌نین سئوینجیندن گولور، بیر آزدان بیر اؤلو کیمی‌درین یوخویا دالیر.
.Arazazarbaijzn.anadilimiz@gmail.com