سینمای کودک فرزندی یتیم و بی‌دفاع است

گروه فرهنگِی:یک تهیه‌کننده انیمیشن با اشاره به اینکه سینمای کودک در کشورمان تبدیل به فرزند یتیمی شده که کسی از آن دفاع نمی‌کند، گفت: نتیجه این بی‌توجهی این شده که شخصیت‌های خارجی قهرمانان کودکان ما شده‌اند! ۲۱ شهریور روز ملی سینما بود. در هنر هفتم، ژانر کودک و به ویژه انیمیشن یکی از گونه‌های پرمخاطب است که در دهه شصت به سینمای ایران رونق خاصی بخشیده بود اما متأسفانه در سال‌های اخیر این گونه چندان که باید جدی گرفته نمی‌شود گویی که جایی در سینمای کشور ندارد. این موضوع از اظهارات مختلف بسیاری از عوامل سینمای کودک در روز گذشته در رسانه‌ها نیز به خوبی مشهود است.
در تعاقب این مقدمه با حامد جعفری، تهیه‌کننده فیلم‌هایی چون »شاهزاده روم«، »بچه زرنگ« و »فیلشاه«گفت‌و‌گویی انجام داده‌ایم.
ابتدا درباره ورود خودتان به انیمیشن توضیح دهید.
در تولید انیمیشن یک فرآیند کمپانی‌محور وجود دارد. یعنی همان‌گونه که در تئاتر و سینما، مؤلف نویسنده و کارگردان است در انیمیشن این ویژگی به کمپانی مربوط می‌شود. برای همین هم آثار مطرح انیمیشن جهانی را با اسامی‌ای چون دیزنی یا پیکسار می‌شناسیم.
وقتی می‌خواستیم به این حوزه ورود کنیم طبیعتاً باید استودیویی راه‌اندازی می‌کردیم. اواخر سال ۸۶ تصمیم گرفتیم در حوزه کودک کار محتوایی انجام دهیم. بعد از مطالعاتی که انجام شد مؤثرترین مسیر را انیمیشن یافتیم زیرا این عرصه با حوزه تخیل در ارتباط است؛ عرصه‌ای که برای کودکان بسیار مهم است. بر این مبنا مجموعه هنر پویا شکل گرفت.
انیمیشن فرازوفرودهای بسیاری را طی کرده است. در دنیا دو دسته استودیوی انیمیشن وجود دارد. گروه اول بخشی هستند که خدمات انیمیشن انجام می‌دهند. یعنی سرمایه و ایده از جای دیگر می‌گیرند و در استودیو صرفاً کار تولیدی را انجام می‌دهند. بخش دوم که قسمتی کوچکی از انیمیشن را در برمی‌گیرد خود خلق کاراکتر و داستان را در کنار تولید انجام می‌دهد و موسسه هنر پویا بر این مبنا شروع به کار کرد.
موسسه هنر پویا در قدم اول نمونه کاری تولید کرد که برای آن جوایزی مختلفی هم به دست آورد. در ادامه سریالی چندقسمتی برای مرکز صبا انجام دادیم. سپس پروژه‌ای را در حوزه آموزش شهروندی و اخلاق اجتماعی انجام دادیم. در طی مسیرمان در سال ۹۱ تغییراتی به وجود آمد و کار ساخت انیمیشن سینمایی را آغاز کردیم. فیلم نخستمان در جشنواره فجر به نمایش درآمد اما از سوی منتقدان با استقبال مواجه نشد. دومین کارمان »شاهزاده روم« بود. این فیلم در ۱۵ الی ۱۶ ماه تولید شد درحالی‌که در دنیا ساخت انیمیشن سینمایی ۳ الی ۴ سال زمان می‌برد. سال ۹۳ »شاهزاده روم« به جشنواره فجر رسید و البته نسخه‌ای که به این فستیوال رسید کامل هم نبود. در آن دوره رضاداد به عنوان دبیر جشنواره، جایزه ویژه دبیر جشنواره را به این فیلم را داد. فیلم در آبان سال بعد روی پرده رفت. موفقیت در اکران دور از انتظار بود به‌نحوی‌که سومین فیلم پرفروش سال شد. این موفقیت در حالی بود که »شاهزاده روم« بدون سرگروه به نمایش درآمد. این استقبال نشان داد توانستیم قدم اول را موفق برداریم. در این راستا تلاش کردیم در سال‌های بعد قدم‌های خود را به صورت حرفه‌ای‌تر برداشته تا بعد از ۱۰ سال به نقطه دلخواه برسیم البته کرونا کمی کارمان را با تأخیر همراه کرد.
»فیلشاه« کار بعدی ما بود که در زمانی دو سال‌و‌نیم تولید و در نوروز ۹۷ روی پرده رفت. این فیلم توانست رکورد تماشاچی »شاهزاده روم« را بشکند و تبدیل به پرمخاطب‌ترین انیمیشن سینمای ایران شود. ما در طول این چند سال تغییرات متعددی در حوزه عوامل داشتیم اما چون فعالیتمان کمپانی محور بود کارمان در روال طبیعی خودش طی مسیر کرد. »بچه زرنگ« کار بعدی ما پنج سال زمان صرف تولید خود کرد. این فیلم در جشنواره، سیمرغ بهترین انیمیشن را دریافت کرد و به زودی نیز این کار روی پرده خواهد رود.
کمی بیشتر درباره فرآیند تولید انیمیشن توضیح دهید.
همان‌گونه که گفتم تولید انیمیشن جمع‌محور است. در انیمیشن وقتی ایده ارائه می‌شود عوامل مجموعه پیرامون موضوع نقد و بررسی انجام می‌دهند تا در یک ایده یک‌صفحه‌ای به جمع‌بندی برسند. در انیمیشن همان اندازه که کارگردان مهم است، مدیر تولید و دیگر بخش‌های هم اهمیت دارند. وقتی ایده انتخاب شد کارگاه فیلمنامه‌نویسی تشکیل می‌شود که بیش از یک نفر در آن حضور دارد تا بعد از چکش‌کاری‌های فراوان فیلمنامه خلق شود. مرحله بعد به گرفتن بازخوردها برمی‌گردد تا بتوانیم اشکالات کار را برطرف کنیم. بعد از این بخش، داستان شکل‌گرفته و به گروه تولید ارجاع می‌شود.
وضعیت انیمیشن ایران در قیاس با انیمیشن جهان را چگونه توصیف می‌کنید؟
این مقایسه درست نیست زیرا آنها حداقل صد سال در این حوزه تجربه دارند. البته از جهت خروجی‌ باید بگویم تفاوت چندانی بین ما وجود ندارد. با این توضیح ما نمی‌توانیم خود را تافته جدابافته بدانیم ولی قیاسی که انجام می‌شود واقعی نیست. البته یک نکته را تأکید دارم آن‌هم اینکه میزان پیشرفتمان نسبت به انیمیشن دیگر کشورهای جهان بیشتر بوده است زیرا ما با سابقه‌ای ۱۰الی ۱۵ساله در حوزه انیمیشن‌سازی، توانسته‌ایم به موفقیت خوبی برسیم.
در حوزه سخت‌افزار، انیمیشن ما به برخی از امکانات دسترسی ندارد. این اتفاق کار را دشوار می‌کند همچنین گرانی یکی دیگر از سختی‌هایی است که در عرصه زیرساخت‌ها داریم. حوزه بعدی به بهره‌برداری از زیرساخت برمی‌گردد. ما توانمندی خوبی ‌در حوزه نیرو داریم به‌نحوی‌که در حوزه رقابتی نیروهای داخلی از نیروهای خارجی پیشی می‌گیرند. گواه این ادعا را در تیتراژ فیلم‌های خارجی می‌بینیم که تعدادی از آنها ایرانی هستند. با این توضیح باید زمان داد تا در حوزه انیمیشن به رشد دلخواه برسیم در این میان پشتیبانی مالی هم قادر است این مسیر را هموارتر کند. درباره اهمیت سرمایه‌گذاری همین بس که در سینمای رئال نیاز به زمانی شش ماهه برای تولید و نمایش فیلم است اما در انیمیشن این زمان به چند سال می‌رسد.
ورود اشتباه نهاد‌های حاکمیتی به انیمیشن آسیب دیگر این عرصه است. برای مثال پول انباشته‌ای در اختیار فرد یا افرادی قرار داده می‌شود که باعث تجربه‌های ناموفق شده است. این امر سبب شده رشد متوازنی برای انیمیشن در کشورمان رقم نخورد ولی با سنجیدن تمامی موارد انیمیشن ایران در قیاس یا انیمیشن جهان نمره قابل قبولی می‌گیرد.
با توجه به تمامی مشکلاتی که برشمردید جایگاه انیمیشن ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
سینمای کودک در کشورمان تبدیل به فرزند یتیمی شده که کسی از آن دفاع نمی‌کند. این امر در حالی است که همه جای دنیا پیرامون این‌گونه سرمایه‌گذاری خوبی صورت می‌گیرد. نتیجه این بی‌توجهی این شده که شخصیت‌های خارجی قهرمانان کودکان ما شده‌اند! این وضعیت باعث شده عوامل حرفه‌ای انیمیشن برای بهتر دیده شدن کارشان به خارج از کشور مهاجرت کنند. در مجموع باید بگویم اگر می‌خواهیم اثری اخلاقی و دینی تولید کنیم حتماً آن کار باید کیفیت بالایی داشته باشد و همچنین طبقه‌بندی مخاطب مورد توجه قرار گیرد.
ظرفیت‌های ادبی کشورمان تا چه حد برای انیمیشن فرصتی مغتنم شمرده می‌شود؟
ادبیات فارسی گنجینه بزرگی است که در آن‌هم قصه‌های عامه وجود دارد هم اینکه داستان‌های اساطیری در آن می‌توان مشاهده کرد. حتی در حوزه دفاع مقدس هم می‌شود این ظرفیت را مشاهده کرد. برای همین توصیه می‌کنم در این رابطه ظرفیت و سرمایه‌گذاری بیشتری صورت گیرد.
آیا سفارش‌سازی الزاماً به معنای آسیب در تولید فیلم و انیمیشن محسوب می‌شود؟
کار سفارشی الزاماً بد نیست همانند بسیاری از شاهکارهای دنیا که سفارشی هستند. به‌ نظرم اگر یک اثر سفارشی به شکلی هنرمندانه مورد توجه قرار گیرد اتفاق خوبی رقم خورد. در این رابطه به نهادهای دولتی توصیه می‌کنم به جای اینکه خود، تبلیغات دینی و اخلاقی را انجام دهند به مراکز حرفه‌ای سفارش لازم را انجام دهند.
سخن پایانی خود را بیان کنید؟
سینمای ظرفیت بسیار بالایی دارد. در مقطعی فیلمسازان ما خود فرزندان کوچک داشتند و کارهای خوبی تولید می‌کردند متأسفانه این دغدغه دیگر وجود ندارد زیرا در فرآیند تربیت نسل چندان موفق نبودیم.
به گزارش آرازآذربایجان به نقل از ایکنا، آرزوی افرادی مثل من این است که در سینمای کودک ما محصولات بهتری را مشاهده کنیم.
.Arazazarbaiijan.farhangi@gmail.com