گزارش//

دستان پر پینه با ریزه‌کاری چوب

گروه گزارش: صنعت چوب یکی از زیباترین هنرهای دست ساز بشر است و دستان پینه بسته استادکاران این هنر که با مهارت و تزریق انرژی مثبت، زیبایی خیره کننده‌ای به چوب داده که ذهن و چشم هر بینده‌ایی را مجذوب می‌کند.
همه کارها و آثاری که با چوب یا تکه‌های آن ساخته می شود عنوان هنرهای چوبی را به خود می‌گیرد و صنعت هنر چوبی یکی از حرفه‌های قدیمی و مهم کشورمان است که از قضا در استان آذربایجان غربی و ارومیه طرفداران خاصی دارد.
نجاری اولین عنوان شغلی است که در کنار صنعت چوب به ذهن می‌آید، نجاران ارومیه در فعالیت‌های وابسته به هنر معماری چوبی نقش منحصری ایفاد داشته‌اند تا جاییکه از تسهیل کنندگان مسیر معماری چوب هستند.
فعالان این صنعت با تبدیل چوب جنگلی به مواد اولیه صنعت معماری چوب، روند تولید هنر چوبی را تسهیل می‌کنند.
یکی از شاخه‌های هنرهای چوب نازک کاری است که با دستان معماران این صنعت جان تازه‌ای به کالبد بی‌جان چوب دمیده می‌شود و از شاخصه‌های صنایع دستی ارومیه به شمار می‌رود.
با وجود اینکه صنعت و هنر ریزه کاری چوب در آذربایجان غربی رونق و رواج دارد ولی صنعتگران این حوزه از بازار فروش کالای خود گلایه دارند بر همین اساس اکثر تولید کنندگان شهری به جای خلق آثار ارزشمند هنری ترجیح می‌دهند محصولاتی مشتری پسند تولید کنند.
تولید کننده‌های این صنعت اغلب دارای کارگاه‌های کوچک و به صورت یک نفره و نهایتا ۲ نفری اداره می‌شوند.
در رشته نازک کاری، همانطور که از نامش پیداست، هنر جدید و کاربردی روی چوب صورت می‌گیرد و دستان سازنده نقش جدید و رنگ تازه‌ای را با ظرافت و دقت بالا تقدیم چوب بی‌جان می‌کند تا نفسی تازه به خود گیرد.
احمد حاجی زاده شغلش ریزه کاری چوب و متولد ۱۳۳۲ است که تولیدی کوچکی در یکی از خیابان‌های اصلی شهر ارومیه دارد.
مغازه‌اش پُر از چوب‌های بزرگ و کوچگ، کوتاه و بلند و پُر از دستگاه‌هایی است که تنها خود و هم صنفانش اسامی شان را به صورت حرفه‌ای می‌دانند؛ قیمت هر کدام را که می‌پرسم در جوابش می‌گوید: آن زمان این را ارزان گرفتم، یکی را نشان می‌دهد، آن را ۴۰۰ تومان خریده ولی اکنون هیچ خبری از قیمت‌های این دستگاه‌ها ندارد.
عنوان شغلش را ریزه کاری معرفی و می‌گوید با منبت کاری فرق دارد.
دستان پینه بسته، دستان یک مردی است که ده‌ها سال با چوب کار کرده و کلی هنر ریزه کاری را بر چوب‌های بی جان پیاده کرده است تا قطعه‌ای جدید چوبی بسازد و به دست مردم برساند.
تخته چوبی شطرنج را روی میز کار او دیدم وقتی به دستانم گرفتم؛ همان لحظه گفت: اغلب مشتری‌ها این کار را می‌پسندند، هنوز تمامش نکردم البته زیباتر از این خواهد شد.
اهل مرند است و از سال ۱۳۴۷ در ارومیه زندگی می‌کند و اتفاقات انقلاب اسلامی در ارومیه را هم کامل به یاد دارد و می‌گوید: هنر ریزه کاری را دوست دارم و از روی علاقه به این صنعت روی آوردم.
با اینکه تا کلاس پنجم درس خوانده‌ام ولی سه فرزند پسرم هم دکتری تخصصی دارند؛ یکی دکتری برق مخابرات، یکی پزشک و دیگری دکتری حوزه زمین یا کشاورزی است دقیق یادم نیست و سر اسم رشته تحصیلی اش همیشه به شوخی بحث داریم.
در ادامه می‌گوید: به اتفاق همسرم زندگی می‌کنم و دو نوه پسر دارم که یکی ۱۲ ساله و دیگری یک و نیم سال دارد و آن بزرگتره همیشه نزدم آمدنی سعی می‌کند هنر ریزه کاری را یاد بگیرد و این باعث دلگرمی من هم هست.
احمد حاجی زاده وقتی این حرف‌ها را می‌زد در پاسخ به سوالم که مگر فرزندانت شغل تو را یاد نگرفته‌اند، گفت: یکی از پسرانم که همان برق مخابرات خوانده اتفاقا بسیار حرفه‌ای است و کار او را می‌پسندم.
میز تخته شطرنج، جعبه آیینه، تابلو چوبی، جعبه آرایش، جای دستمال کاغذی، پایه چوبی آیینه، شکلات خوری و هر جعبه چوبی که در ذهن تان باشد حاج احمد می‌گوید که می‌تواند همه آنها را بسازد.
ریزه کاری یک هنری است که براساس طرح و نقش مورد نظر روکش معروف است. با این هنر و تکنیک، محصولات ظریف و نازک چوبی در نهایت ظرافت و دقت و زیبایی تولید می‌شود.
در هنر معماری چوب دستگاه‌های فلزی دستی کوچکی وجود دارد که با آن کار استادکار آسان می‌شود و زمانی که آن دستگاه ساده و معمولی را به دستانش می‌گیرد خلق هنر جدید چوبی را می‌توانی از پیش حس کنید.
حاجی زاده با توصیف ساده تر از شغلش می‌گوید: آثار نازک کاری را می‌توان با ۲ رویکرد ساخت، در مدل اول باید قطعات نازک و ریزِ چوب را که با رنگ‌های متفاوتِ با اره بریده شده را می‌توان لایه لایه چنان کنار یکدیگر قرار داد که انگار از قطعه یکپارچه ساخته شده است سپس این قطعات را در کنار هم رنگ آمیزی می‌کنند و البته شبیه معرق چوب نیز است.
استاد کار ریزه کار چوبی در ادامه گفت: روش دومی نیز برای صنعت و هنر ریزه کاری است که با استفاده از یک نوع چوب که بعضا چوب گردو بهترین انتخاب است را برای ساخت اشیا استفاده می‌کنیم.
او می‌گوید: در این روش اشیا چوبی از طریق برش و سپس صیقل کاری آماده کالبد جدید می‌شود چنانکه کاسه و بشقاب، کیف، جعبه‌های آرایش و جواهرات با مدل‌های گوناگون و رنگارنگ و بهره گیری از نازک کاری از چوب‌هایی با رنگ روشن و سفید درخت گلابی در کنار تیرگی قسمت‌های چوب درخت گردو شکل جدیدی به خود می‌گیرند.
با شنیدن حرف‌های استاد کار ریزه کاری چشمم به رنگ‌های تیره و روشن چوب‌ها که در گوشه کارگاه نقلی‌اش ایستاده‌اند، افتاد از او خواستم در مورد این چوب‌ها بیشتر توضیح دهد.
با ظرافت خاصی دستانش را به چوب‌های ایستاده می‌کشد و می‌گوید: این چوب‌ها زندگی و عمر من هستند، اینها مواد اولیه صنعت و هنرم است که اگر نباشد گویا همه این ابزار بی فایده هستند.
من این چوب‌ها را با ابزار تقریباً همانند منبت کاری و با استفاده از ابزار مخصوص برش و چسباندن و سمباده کاری، شکل می‌دهم و پس از اتمام کار روی محصول را با لایه‌هایی از لاک الکل یا سیلر و کیلر می‌پوشانم.
او با توصیف کارش می‌گوید: اشیا ساخته شده نازک کاری چوبی از نظر ابعاد معمولا ۲ نوع هستند که برخی از اشیا چوبی با ابعاد بزرگ و دیگر نازک کاری‌ها با اشیا چوبی با ابعاد کوچک شناخته می‌شود.
منظور او از اشیای چوبی با ابعاد بزرگ اشیایی همانند میز و جعبه‌های لوازم آرایش و دیگر کالاهای از چوب خلق شده بزرگ است که طرفداران خاصی دارد.
تعریف او از اشیای چوبی با ابعاد کوچک و ریز نیز مواردی چون انواع قلمدان، جعبه‌های چوبی، جاکلیدی و جاسویچی، قوطی سیگار، چوب سیگاری، قاشق، بشقاب، تسبیح و زیورآلات زنانه و سایر آثاری است که به صورت ریز و منحصر به فرد ساخته می‌شود.
این استاد کار حرفه‌ای با نشان دادن پروانه کسب خود یادی از ایام سال ۱۳۵۰ می‌کند و می‌گوید: آن موقع برای این پروانه کسب کلی زحمت کشیدم و حالا که در این صنعت حرفی برای گفتن دارم با این حال اجازه نمی‌دهم پروانه کسب بدون تمدید بماند.
او همزمان با گفتن حرف‌هایش احساسی شد و با مقداری بغض و تامل گفت: حرفی برای جوانان دارم و یادشان باشد که هر فردی در کار خودش با تمام قدرت پیش برود و به انرژی‌های منفی دیگران توجه نکند.
به گزارش آراز آذربایجان به نقل از ایرنا، ریزه کاری چوب یکی از صنایع دستی پررونق ارومیه است که اساس آن روکش کردن قطعات چوبی آماده شده براساس طرح مورد نظر است، این محصولات با چوب گردو، سنجد، گلابی، سرو، صنوبر تبدیل به اشیای با ارزش می‌شوند که با بریدن چوب در قطعات نازک و کنار هم چسباندن آنها تولید شده‌اند.تولیدی‌های ریزه کاری ارومیه را می‌توان به صورت غیرمتمرکز در محلات قدیمی ارومیه دید که هر کدام با تجربه ۲۰ تا ۴۰ ساله در حال ساخت تولیدات چوبی هستند، صبر و هنرشان پشتوانه‌ی ساخت فرآورده‌های ظریف هنری و ماندگار است.