تورکجه دیللر
حاضیرلایان:اکبرسعادت
آنا دیلیمیز: آذربایجان دیلی تورک دیللری آراسیندا سس و معنا اینجه‌لیکلرینه گوره بوتون دیللردن سئچیلیر. دونیانین گلیب گئتمیشینی گورموش بابالاریمیز، ننه‌لریمیز، ائلجه گلیب کئچمه‌میش، گلیب بو دونیانین بو دیلده گوزللیک، مودریکلیک دونونو بیچمیش، بو دیلده اینسانی، گوزل اولان هر شئیی دونیانین یاشاری ائتمیشدیر. آزی۷ مین ایللیک تاریخی اولان داغ شلاله‌سی کیمی صاف، بوللور کیمی ترتمیز آنا دیلیمیز خالقیمیزین فولکلورلا یوغرولموش تفکّور سوزگجیندن کئچیب جیلالانمیش
ایراندا یاشایان اولکه داشلاریمیز کی تورک دیلینه دانیشیرلار بئش بولومه بولونوللرکی هر بیریسی گئنه دن اوز ایچینده بولوک بولوک اولیرلار. بو بولوملرین ان چوخو آذربایجان تورکلری دیر کی بئش استاندا (شرقی آذربایجان غربی آذربایجان-زنجان-اردبیل و قزوین) یاشاییرلار.او قالیق تورک دیل لی لرکی دورد بولوم دیر بو بولوکلری شامیل اولیرلار:اوشارلار خلج لر(هالاچ)-تورکمن لر_قاشقائیلار)
اوشارلار بئش بولیک دیرلر کی ایرانین بئش استانیندا داغیناق دیرلار.(خورآسان اوشارلاری خمسه اوشارلاری کی همداندا یاشاییرلار اورومی اوشارلاری کی غربی آذربایجاندادیرلار ورامین اوشارلاری کی تهران تورکلرینین چوخودورلار-کرمان(کاییرمان)اوشارلاری)
تورکمن لر چوخان چاز خورآسان قوزیینده وگلستان استانیندا یاشاییرلار.خلج لر(هالاچ)اراک تورکلری- اصفهان باتیسیندا کی تورکلر چارماحال تورکلری-پارس قوزاییندا کی تورکلرو قوم تورکلری هالاچ اوستونه ساییلیرلار.قاشقایی لار- دونیادا ان گونئی ده کی تورکلر دیرلر کی تورکجه سینه ینی سومور ده دئیه بیلریک.بو باخیشدان قاشقایی دیلی سومور دیلینین منطقی آرخاسی دیر. ایرانین کونئی اینده جئوگرافی مکانلارا کی باخساک بونو آنلایاراک کی قاشقایی لار پارس قومیتیندن بئش مین ایل قاباق ایران گونئی اینده ایمیش لر
پس ….هرکیم بیزدن سوروشدو کی قاشقایی هارادان گلمیش؟….اوزو هاردان گلمیش؟بیزلر چوخ کیمسه لر دن ایلری تر بورداییمیشییق …
ایرانداکی تورک ائل لرینین ساییکماسی نی نظرینیزدن گچیردیرک:آذربایجان تورکلری ایگیرمی میلیون باش ( ترکان آذربایجان ۲۰ میلیون )تورکمن لر ایککی میلیون باش ( ترکان ترکمن ۲ میلیون)خورآسان افشارلاری دورد اوز مینگ باش ( ترکان افشار خراسان ۴ میلیون)قاشقایی تورکلری بیرمیلیون یاریم باش (ترکان قشقایی ۱٫۵ میلیون )خلج لر (هالاچ) ایران مرکزی تورک لریندن بیر دوغرو ساییلما الیمیزده یوخ دور.((از ترکان خلج ( ترکان مرکز ایران ) آمار دقیقی در دستمان نیست))اوزبک تورکجه‌سی :تقریبی حسابلاما‌لارا گوره دونیادا ۲۱-۲۵ میلیون اوزبک دیل‌لی اینسان واردیر. اونلارین بویوک حیسه‌سی اوزبکیستاندا یاشاییرلار. بون‌دان باشقا دیلین داشیییجی‌لاری هم دوغما دیل، هم ده ایکینجی دیل کیمی تاجیکیستاندا، قیرغیزیستاندا،قازاخیستاندا افقانیستاندا و تورکمنیستاندا دا یاشاییرلار. موختلیف دیالئکت‌لری واردیر.افشار تورکجه‌سی: تورکیه، ایران، سوریه و افغانیستان‌دا یئرلشن افشار ائلی‌نین دیلی. افشار تورکجه‌سی آذربایجان تورکجه‌سی‌‌نین لهجهلریندن ساییلیر. افشار تورکجه‌سینده دانیشانلارین سایی ۶۰۰٫۰۰۰ باشا یاخین دیر. افشار تورکجه‌سینده اوزبک تورکجه‌سی کیمی /آ/ سسی /ـه/ سسی‌نه چئویریلیر.اویغور تورکجه‌سی: اویغورجا یوخسا اویغور دیلی ۱۱-۸ میلیونا یاخین، چوخو چینین سین‌کیانگ ایالتینده یاشایان اویغور خالقی‌نین دیلی. گئچمیش‌لرده اویغور دیلی »شرق تورکجه‌سی« آدلانیرمیش. بوُ دیل چینین سین کیانگ اویغور ایالتینده رسمیتی واردیر.تاتار دیلی: تورک دیللرینین قیپچاق قوروپونا باغلی بیر دیلدیر و تاتارلار طرفیندن دانیشیلماقدادیر. قیریم تاتارلاردان آییرماق اوچون قازانتاتارجاسی‌دا آدلاندیریلیر. تاتاریستان جمهوریتینده روسجه ایله رسمی دیلدیر.تاتار دیلی روسیه‌ده و اورتا آسیادا ایشلدنی واردیر. روسیادا تاتاریستان جومهوریتی‌نین رسمی دیلی‌دیر. اورادان سونرا قازاقیستان، اوکراین، تورکیه، فنلاند، چین و لهستاندا آزلیق تاتارلار طرفیندن دانیشیلار.خلج دیلی :اسکی تورکجه نین خوصوصییتلرینی ان یاخشی شکیلده قورودوغو ایدیعا ائدیلن خلججه اسکی تورک دیلی آرقوجانین داوامی ساییلیر و حئیرت وئریجی اولچوده گوگ تورکجه یه یاخیندیر. تورکولوگییادا خلج دیلی دئینده بو دیل قصد ائدیلیر. خلج دیلی نین کوکو ساییلان آرقوجانین آدی، ایلک ۷۵۹-۷۸۰ لرده اورتا آسیا مانی دینی متنلرینده گئچیر. بیر سیرا آراشدیرماچیلارا گوره ۸-۱۱-جی یوزیللر آراسیندا آرقولار اوغوزلارا باغلی خلج قوروبونون قونشولوغوندا یاشاییردیلار و زامانلا اونلاردان بوگونکو آدلاری اولان خلجی آلیبلار.لهجه عاییله‌سی بونا رغما یاشایان ان اسکی تورکی (تورکیک) دیل اولان خلج دیلی اوغوز دیللریندن دئییلدیر و چوواش دیلی کیمی تک باشینا تورک دیللری نین موستقیل بیر قولونو تشکیل ائدیر. نتیجه ده، آذربایجان تورکجه سی نین هر هانسی بیر لهجه سی ده ساییلانماز.
خوراسان تورکجه‌سی یوخسا قیزیلباش تورکجه‌سی: خوراسان‌دا دانیشیلان تورک دیللریندن. خوراسان تورکجه‌سی تورک دیلینین اوغوز دسته‌سیندن ساییلیر. خوراسان تورکجه‌سی اوغوز-اوزبک تورکجه‌سی، تورکمن تورکجه‌سی و آذربایجان تورکجه‌سینه یاخیندیر.
قاشقای تورکجه‌سی : ایراندا تخمیناً ۱٫۵ میلیون قاشقایین دانیشدیغی و اوغوز دیل قروپونا عایید تورک دیلی بیر دیلدیر. قاشقای دیلی آذربایجان دیلینه چوخ یاخیندیر و بعضی حال‌لاردا حتی بو دیلین لهجهلریندن بیری کیمی قبول ائدیلیر.ایراندا ۱۹۸۲-جی ایلده آپاریلان سیاهییا آلمانین نتیجه‌لرینه گوره ۲۰۰۰۰۰ آدام بو دیلین اونون آنا دیلی اولدوغونو قئید ائتمیشدیر. ۱۹۹۷-جی ایلده آپاریلان آراش‌دیرما نتیجه‌سین‌ده تخمیناً ۱٫۵ میلیون آدامین (بورادا یالنیز کوچری حیات طرزی سورن قاشقای‌لار نظره آلینمیش‌دیر) قاشقای دیلین‌ده دانیشدیغی احتیمال اولونموش‌دور.قاقاووزجا تورک دیللریندن اولان بیر دیلدیر کی قاقاووزلار طرفیندن دانیشیلیر. بولغار قاقاووزجاسیی و مریتایم قاقاووزجاسی آدلی ایکی لهجه سی واردیر. بالکان قاقاووز دیلی بو دیل ایله هئچ بیر علاقه سی یوخدور و تام باشقا بیر دیل ساییلیر. قاقاووزلارین سایی ۱۶۲۲۰۰ نفره یاخین دیر.
آنادولو تورکجه‌سی یا استانبول تورکجه‌سی :آنادولو تورکجه‌سیده تورک دیل لریندن بیری‌دیر. بو دیل تورکیه، قوزئی قیبریس تورک جومهوریتی، آلمان، بولغاریستان، مقدونیه کوزووو،رومانی و بیر نئچه باشقا اولکه‌لرده دانیشماقدادیر.بو دیل، تورک دیللرینین اوغوز باتی شاخه‌سینین اوغوز قروپوندادیر. باشقا آدلاری، تورکیه تورکجه‌سی یا ایستانبول تورکجه‌سی‌دیر. آنجاق بو آدلار ساده‌جه آذربایجان و ایراندا، اونو آذربایجان تورکجه‌سیندن آییرماق اوچون ایستیفاده اولونور و دونیانین هریئرینده ساده‌جه تورکجه آدلاندیریلیر.
نوشته شده توسط admin در شنبه, ۲۳ آبان ۱۳۹۴ ساعت ۹:۲۵ ق.ظ
