ایشیق ائلچیسی
عزیز محسنی
آنا دیلیمیز: بوافسانه‌ده دونـیانـین ان سویوق بوزلو و بورانلی اؤلکه‌لریندن دانـیشیلـیر. بو یـئرلرده یای فصلی چوخ گوده و قـیش فصلی چوخ اوزون‌دور و گونش بوتون قـیشی، اؤزونو گؤزلردن گیزله‌دیر.
بو افسانه ایسکیمولارین حـیاتـی‌نـین بیر حیصّه‌سیندن سؤز آچـیر و اونلارین یوردلارینـین، گوندوزلرینین ایشیق اولان زامانـینـی و قارانلیقلارینـی تصویر ائدیر. ایسکیمولار باره‌سینده و بو گونکو وضعیت‌لریندن بیر قـیسا معلومات آشاغـیدا اوخوجولار اوچون قلمه آلینـیب‌دیر.
ایسکیمولار، گروئنلندده، کانادانـین شیمال حیصّه‌سینین اوجقارلاریندا، آلاسکادا و هابئله کئچمیش شورالار اؤلکه‌لرینده یاشایـیرلار.
الده اولان احصاییه‌لره گؤره اونلارین عمومی سایـی تخمینن ۹۰مین نفردن آرتـیق دئییل. اونلار اؤزلرینی حقیقی اینسانلار آدلاندیریرلار. اونلارین بیر چوخو عیسوی و بیر قیسمی ده عنعنه‌وی دین‌لرینی ساخلامیشلار.
بعضی تاریخچی‌لر احتیمال ائدیرلر کی ایسکیمولارین و هیندی‌لرین (آمریکانـین قـیرمیزی دری) اهالیسی‌نین تاریخی ۳۰- ۲۰ مین اول‌دن باشلایـیر، احتمال کی، اونلارین اجدادی شیمال شرقی آسیادان برینت بوغازی واسیطه‌سیله آمریکایا کؤچوب گلمیشلر و مین ایللر عرضینده اورادا مسکونلاشمیشلار.
اونلارین دیلی پاله‌آسیا دیللرینین ایسکیمو آله‌اوت گوروهونا داخیل‌دیر. بو دیلده تخمینن ۹۰ مین نفر دانـیشیر و بو دیل قایدا- قورولوش باخیمیندان التصاقی بیر دیل‌دیر. شورالاردا یاشایان ایسکیمولارین الیفبالاری کیریل ایدی و الده اولان معلوماتلارا گؤره اونلارین آراسیندا ساوادسیز یوخدور و ضیالی‌لارینـین سایـی نیسبتن چوخدور و خالق صنعتکارلیغـی چوخ اینکیشاف ائتمشدیر.
چوخ اسکی زامانلاردا گونشین ایشیغـی هر بیر یـئره ساچیردی. بیر گون گونش بیردن گؤزلردن ایتدی. آنجاق یالنـیز گئجه‌لر، اولدوزلار گؤیده سایریشیب اؤز ایشیقلارینـی عالمه سپدیلر. اینسانلار هامی یوخسول و کاسیب اولدولار. یـئر اوزونو قار، کولک و چوغون بورودو.
اوتلار، بیتگی‌لر بوزلارین آلتـیندا دونوب آرادان گئتدیلر و اوره‌ک یاندیریجی، کده‌رلی و اوزونتولو بیر وضعیت قاباغا گلدی.
اووسونچولار، سئحیربازلار و جادی‌گرلر بوتون قودرت و طیلیسیم‌لری ایله الـلشدیلر، آمما گونشی قایتاریب, دونیانـی نورلاندیریب ایشیقلاندیرماغا قادیر اولمادیلار.قوزئی قوطبینده یـئرلشن بیر کندده، بیر اوغلانجیغاز یاشایـیردی. او آتا- آناسینـی الدن وئریب یئتیم قالمیشدی. او کندده اونون هایـینا قالان و قایغـی‌سینـی چکن هئچ بیر کیمسه یوخ ایدی. بو اوغلانجیغاز باشقا یوخسول و کیمسه‌سیز اوغلانلار ایله کندین یول قـیراغـیندا عؤمور کئچیریردی و آوارا- سرگردان کوچه بازاری دولانـیردی. اونو گؤرن هر بیر شخص اونا خور باخیردی، بیردن گؤزو ائویندن چیخان بیر جادی‌گره ساتاشدی. اونا طرف یؤنه‌لدی و اوزونو سئحیربازا توتوب دئدی:
– سیز جادی‌گر و اووسونچولار گونشی بیزیم سویوق و دونموش اؤلکه‌میزه قایتارا بیلمه‌دیز آمما من بو ایشی گؤره‌جه‌یم، ایندی اونو تاپیب گتیرمه‌یه گئدیرم.
جادی‌گر اوغلانجیغـین بو سؤزلریندن چوخ جین‌لندی و اونا ساری یویوروب اونو دؤیوشله‌مه‌یه باشلادی و چوخ بیر غضب‌له دئدی: »تئز اول، ایتیل جهننمه! داها سنی بو طرف‌لرده گؤرمه‌ییم بو کنددن قوی گئت و هئچ واخت بورایا دؤنمه!«.
اوغلان بو کنددن آیریلماغا و گونشی تاپماق قرارینا گلدی.
آنجاق اؤز- اؤزونه دوشوندو کی، یاخشی اولار کی، کنددن چیخمادان قاباق، یاشلی و تجروبه‌لی و دونیا گؤرموش بیر کیشی‌نین یانـینا گئتسین و اوندان ایشیغـین یئرینی سوروشسون.
اوغلانجیغاز، قوجامان، دونیانـین ایستی سویوغوندان چیخان و باش‌بیلن و دونیا گؤرموش بیر کیشی‌نین یانـینا گئتدی و اوندان ایشیغـین یئرینی سوروشدو و خاهیش ائله‌دی کی، اونا دئسین کی، گونش هارا گئدیب‌دیر، اونو نئجه تاپمالی‌دیر و ایشیغـی نئجه بو کنده قایتارماق اولار. بو قوجا و تجروبه‌لی کیشی بو اوغلانجیغازا نظر سالیب، اونون سیماسیندا سارسیلمایان بیر ایراده گؤروب، جاواب وئردی:– اوغلوم، اگر سن حقیقت‌ده ایسته‌ییرسن ایشیغـی تاپاسان، گئت قار باشماقلارینـی گئی و گونئیه دوغرو یولا دوش.اوغلانجیغاز بو تجروبه‌لی و مهربان کیشی‌نین سؤزونو ائشیدیب، قار باشماقلارینـی گئیدی و یولا دوشدو. او یورولمادان و آردی کسیلمه‌دن اؤز یولونو داوام ائتدیردی.
آنجاق بوتون یول اوزونو، قارانلیق و ظولمت‌دن باشقا بیر شئی گؤزونه چارپمادی آمما او مأیوس اولمادی ایشیغـی تاپماغا تله‌سیردی.
بیر گون بیردن چوخ اوزاق‌لاردان، ایشیغـین شوعالاری گؤزونه دیدی، آمما بو شوعآلار آردیجیل اولمایـیب، گیزله‌نیب و تزه‌دن اؤزونو قاباق‌کـیندان داها نورلو و داها ایشیق‌لی گؤستریردی.
اوغلان آجلیغـی و یورغونلوغو اونوتدو و یـئیین- یـئیین آددیملاریلا اؤزونو تپه‌نین آیاغـینا یئتیردی.
تپه‌نین اوچ طرفی قاپ- قارا قارانلیق ایدی آمما یالنـیز بیر طرفی نورا غرق اولموشدو. بیر آز قاباغا گئتدی، تپه‌نین ائنیش‌لییینده گؤزو بیر داخماجیغا ساتاشدی، اوردا بیر قوجا کیشی گؤردو کی، بئل ایله قارلاری اویان- بویانا سپه‌له‌ییر و بو قار دنه‌جیک‌لری گؤیده بولودا چئوریلیب، ایشیغـین قاباغـینـی کسیردیلر و کیشی‌نین آرخاسیندا داخماجـیغـین یاخـین‌لـیغـیندا بیر بؤیوک ایشیغـین نورو، یـئر اوزونه سپهلنمیشدی و بو بؤیوک ایشیق توپلوسو هر بیر یـئری ایشیقلاندیریردی.اوغلانجیغاز درحال دالیسیندا اولان و آختاردیغـی شئـیین تاپماسینـی دویدو. او بو قوجا کیشی‌نین یانـینا گلیب و اونا دئدی:– قوی بو نور و ایشیق منیم کندیمی ده ایسیندیرسین، ایشیقلاندیرسین، سن نییه بئل ایله قارلاری گؤیه سپه‌له‌ییرسن، قارانلیق و ظولمت یارادیرسان!اوغلانجیغاز سونرا بئله سؤزه باشلادی:– من قارانلیقدا یاشاماقدان داها بئزمیشم و ایسته‌ییرم بورادا، سنین یانـیندا ایشیغـین یاخینلیغـیندا قالام، ایشیق‌دا یاشایام.
قوجا کیشی جاواب وئردی: »ایسته‌سن منیم یانـیمدا قالا بیلرسن«. هر ایکیسی راضی‌لاشدیلار. قوجا اونو داخماجیغا آپاردی و اوغلانجیغازا اؤز آرخاسی طرفده دار بیر جیغـیرین آلتـیندا یـئرله‌شن بیر چؤکوک گؤستردی. چوخ کئچمه‌دن اوغلانجیغاز قوجاغـیندا بیر ایشیق توپلوسو، تله‌سه- تله‌سه داخماجیغـیندان دیشاری‌یا دوغرو یورویوب و اورادان اوزاقلاشدی. بیر نئچه دقیقه‌دن سونرا قوجا بایـیرا چیخیب گؤردو، اوغلانجیغاز ایشیق توپلوسونو قوجاغـینا آلیب، قاچا- قاچا بوردان اوزاقلاشیر.
او قـیشقـیردی، هارای چکدی، »قایـیت« »قایـیت« باغـیردی، آمما اوغلانجیغاز هئچ بیر شئیه اعتنا ائتمه‌دن بوتون قودرتیله قاچیب و اورادان اوزاقلاشیردی. اوغلانجیغازین تله‌سه تله‌سه قاچدیغـینا گؤره آیاغـی بودره‌دی و بیردن یـئره یـیخیلدی و بونا گؤره بو ایشیق توپلوسو یـئره دیدی و کیچیک حیصّه‌جیک‌لره بؤلوندو.
هر تیکه بیر یـئره داغـیلدی. اوغلانجیغاز بو نورلو و ایشیقلاندیریجی شار شکلینده اولان تیکه‌لر ایله اؤز دوغما کندینه قایـیتدی.
اوزون، یوروجو و حئیرت‌لندیریجی بیر سفردن سونرا، بو اوغلانجیغاز اؤز یـئرلی‌لرینه بئله بیر دیرلی و قیمت‌لی ارمغان گتیرمیشدی. کندلی‌لر بیر بولاق کیمی آخان و دایما اونلارین اودالارینـی و داخماجیقلارینـی ایشیقلاندیران و ایسیندیر‌ن بو نور یـیغـینـیندان چوخ سئویندیلر و شادلیق ائتدیلر.او زاماندان خالقـین آراسیندا بو افسانه آغـیزدان- آغـیزا، سینه‌دن- سینه‌یه گزیر و بو کندین اهالی‌سی گئجه- گوندوزون باشلانماسینـی او زاماندان حساب ائدیر و بو یئتیم اوشاغـین آدی خالق قهرمانـی کیمی دیللرده دولاشیر.
نوشته شده توسط admin در شنبه, ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۵ ساعت ۱۰:۰۴ ق.ظ
