انجام احکام و تکالیف هدایتگر مسیر حقیقی سعادت

فاطمه مهدوی
گروه دین و زندگی: پروردگار جهانیان، انجام احکام و تکالیف الهی را به عنوان هدایتگر مسیر حقیقی سعادت و تعالی بشر قرار داده است و فضای معنوی و روحانی ماه مبارک رمضان بستری مناسب به شمار می رود تا مومنان و حق طلبان درگاه حق با تمسک به معبود بی همتا و به جای آوردن تکالیف الهی از برکات و فضایل این ماه بهره ببرند.
اسلام مجموعه ای از قواعد و قوانین الهی محسوب می شود که در آن حقوق و تکالیف انسان ها مشخص شده است که سعادت و تعالی بشر را تضمین می کند.
دنیا محل انجام تکلیف و مسوولیت محسوب می شود و پروردگار؛ انسان ها را مکلف به انجام آنها می داند. داشتن تکلیف به این معنا خواهد بود که بشر در زندگی روزمره خویش مسوولیت هایی را بر عهده دارد و برای رسیدن به سعادت آخرت باید از عهده انجام تکالیف و وظایف الهی محول شده، برآید.
خداوند مسیر این سعادت واقعی را با فرستادن پیامبران و ائمه معصومان(ع) و همچنین نزول کتاب های آسمانی چون قرآن کریم برای همگان روشن ساخت تا با پیروی از آنان و انجام احکام الهی توشه عمل صالح را برای سعادت آخرت خویش کسب کنند. اعمالی که هرکدام در هر ماه از سال متفاوت است. به ویژه در ماه مبارک رمضان که مومنان با روزه گرفتن، تلاوت قرآن، دعا و نماز خواندن به تکالیف الهی خویش جامه عمل می پوشانند تا در مسیری که آفریدگار برای آنان تعیین کرده است؛ گام بردارند.
اهمیت انجام احکام و تکالیف الهی در ماه رمضان سبب شد تا در شانزدهمین روز از ماه مبارک رمضان به گفت و گو با حجت الاسلام »مجید رضایی دوانی« استاد و عضو هیات علمی دانشگاه مفید قم و پژوهشگر و کارشناس امور دینی بپردازیم.
رضایی دوانی با بیان اینکه در قرآن کریم به نزول این کتاب آسمانی در ماه رمضان اشاره شده است، گفت: اهمیت و جایگاه ماه رمضان را می توان در نزول قرآن و اهدای این هدیه بزرگ به مسلمانان دریافت و خداوند در این کتاب آسمانی به بیان خواسته های خود و هدف هایی که از آفرینش انسان دارد، می پردازد.
چنانچه پروردگار در آیه ۱۸۵ سوره بقره می_فرماید: ماه رمضان ماهی است که قرآن در آن نازل شده برای هدایت بشر و برای راهنمایی و امتیاز حق از باطل، پس هر که دریابد ماه رمضان را باید آن را روزه بدارد و هر که ناخوش یا در سفر باشد (به شماره آنچه روزه خورده است) از ماهای دیگر روزه دارد که خداوند برای شما حکم را آسان خواسته و تکلیف را مشکل نگرفته و خواسته تا اینکه عدد روزه را تکمیل کرده و خدا را به عظمت یاد کنید که شما را هدایت فرمود، باشد که (از این نعمت بزرگ) سپاسگزار شوید. به تعبیر قرآن مجید این هدیه آسمانی از جنبه هدایتی، نشانه های آشکاری برای مردم دارد.
نزول این کتاب آسمانی در ماه رمضان سبب جایگاه ویژه این ماه نزد مسلمانان شده است تا در پرتو لطف الهی، مومنان در این ماه به تدریج به این کتاب آسمانی توجه بیشتری پیدا کنند. با توجه به اهمیت این ماه پروردگار وظیفه ها و تکلیف هایی را بر مسلمانان قرار داده است تا رمضان، ماه عبادت و تقرب به آفریدگار شود.
البته در ماه های دیگر که مراسم دیگری همچون حج برگزار می شود و آداب خاصی وجود دارد و به احترام این عمل عبادی در ماه ذی الحجه نیز دعاهای فراوانی خوانده می شود. به یقین مسلمانان نمی توانند در تمام سال عبادتی که مخصوص ماه رمضان است؛ انجام دهند.
این کارشناس امور دینی با اشاره به اینکه مسلمانان در رمضان باید نه تنها عبادت های واجب بلکه مستحب را برای رستگاری خویش انجام دهند؛ تصریح کرد: این عبادت ها شامل برپا داشتن نماز، روزه گرفتن می شود و البته به جز آن می توان به واجبات دیگری چون دروغ نگفتن و … اشاره کرد که در طول سال وجود دارد اما در این ماه به خاطر نزول قرآن و باز بودن درهای لطف الهی بر روی همگان خداوند فرصت بیشتری برای توبه فراهم کرده است. البته به این دلیل که مردم بیشتر به تلاوت قرآن می پردازند توجه به معنویت بیشتر می شود.
برای پاسداشت این ماه، پروردگار مسلمانان را موظف می کند تا از خوردن غذا و برخی از اموری که در روزهای دیگر سال حلال است اجتناب کنند و همین باعث می شود تا از این دنیای مادی کمی فاصله بگیرند و به مسایل معنوی بپردازند و به نیازمندان توجه کنند و اینگونه زمینه نزدیک شدن آنان از نظر روحی، فکری و عملی به آفریدگار فراهم می آید.
بنابراین خداوند رمضان را ماه روزه گرفتن و نزول قرآن قرار داد تا مسلمانان با عبادت_های بی شمار از الطاف الهی بیشتری برخوردار شوند.
وی با تاکید بر اینکه حدیث ها و روایت هایی از قرآن به انجام تکالیف الهی توصیه شده است، بیان داشت: درباره انجام دادن احکام و تکالیف الهی کتاب های زیادی وجود دارد و دعاهایی بسیاری نیز به این امر به ویژه در ماه رمضان اختصاص یافته و برخی از کتاب ها چون »اقبال الاعمال« نوشته سید بن طاووس به دعاهای ماه رمضان اشاره و در کتاب های دیگری چون »بحار الانوار« به قلم علامه مجلسی به صورت کامل آداب مربوط به ماه رمضان بیان شده است. همچنین در مفاتیح الجنان حجم فراوانی از ادعیه، آداب، مناسک، نمازها، غسل ها، عبادت ها و رسیدگی به یتیمان و.. وجود دارد که به انجام آنها در ماه رمضان توصیه می شود.
خداوند در آیه ۱۸۳ سوره بقره درباره اهمیت انجام احکام الهی به ویژه روزه داری می فرماید: ای کسانی که ایمان آورده‏ اید روزه بر شما مقرر شده است همان گونه که بر کسانی که پیش از شما بودند مقرر شده بود باشد که پرهیزگاری کنید. همچنین در حدیث ها و کتاب های تاریخی درباره سیره پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومان(ع) و بزرگان دین موارد بسیاری درباره انجام تکالیف و احکام اسلامی عنوان شده است.
رضایی دوانی در ادامه افزود: امتحان گرفتن از دانش آموزان فایده علمی برای آموزگاران ندارد اما دانش آموختگان ارزیابی می شوند، رشد می کنند، به خاطر امتحان درس می خوانند و خود را بازسازی می کنند.
در واقع انجام احکام و تکالیف اسلامی نیز همچون درس خواندن سبب رشد و تعالی مسلمانان خواهد شد و پروردگار نیازی به این احکام عبادی ندارد و این بشر است که به رشد، افزایش درک و بینش نیاز دارد و به تدریج با رو آوردن به معنویت و عبادت ها می تواند در این دریای عمیق و بزرگ شنا کند و به تقرب الهی دست یابد.
این کارشناس امور دینی در پایان با بیان اینکه اعمال واجب در ستون اصلی وظایف مسلمانان قرار دارد، اظهار داشت: اعمال واجب همواره با استمرار و الزام برای فرد همراه است و بسیار بر ارتباط انسان با خدا اثرگذار خواهد بود.
به یقین اعمال مستحبی در اختیار انسان قرار دارد و اگر فردی به انجام آنها مبادرت ورزد می تواند از نظر منش، شخصیت، بینش و درایت تعالی یابد. کارهای واجب چون ستون های خانه محسوب می شوند و اعمال مستحب نیز مانند رنگ آمیزی آن خانه هستند.
گرچه یک خانه تنها با ستون ها زیبا نیست اما محکم است و با رنگ آمیزی آن را زیباتر جلوه می دهد و اعمال مستحب نیز چنین است و سبب افزایش تقرب فرد نزد خداوند خواهد شد.
هر کدام از این عبادت ها دریچه ای به طرف جنبه معنوی شخص به شمار می رود و برخی صبر فرد را بیشتر می سازد و بعضی دیگر بینش او را عمق می بخشد و ایثار را افزایش می دهد.
هر کدام از این تکالیف و احکام الهی از فلسفه وجودی خاصی برخوردار هستند همچون روزه گرفتن که سبب افزایش مقاومت بدن، سلامت روح و قدرت تحمل خواهد شد.