به مناسبت ثبت موسيقي مکتب عاشيقي به نام اروميه
ارومیه سرزمین عاشیق ها
علی رزم‌آرای
گروه فرهنگی: موسیقی یکی از قدیمی‌ترین رشته های هنری است که قبل از پیدایش انسان در طبیعت وجود داشته و در واقع توسط ذهن پویای بشر تسخیر شده و امروزه به عنوان یکی از زیباترین رشته های هنری در تمامی جوامع مورد استفاده قرار می‌گیرد.
احساس – نوع تفکر – زندگی – شادی‌ها و غم‌ها و بسیاری دیگر از مسائل بشری موضوع‌هایی هستند که می‌توان آن‌ها را از لا به لای جملات موسیقی یایی هر قومی استخراج کرد و در واقع گذشته و تاریخ آن قوم را در موسیقی آن جستجو و هویدا نمود. امروزه موسیقی جزو جدایی ناپذیر زندگی بشریت از ابتدایی‌ترین تا پیشرفته‌ترین آن شده است که مرزی برای استفاده از آن وجود ندارد طوری که استفاده های سرگرمی – نظامی – رسانه – ورزشی دینی – دیجیتال و در دوره اخیر پزشکی علم موسیقی را به عنصر اصلی زندگی انسان‌ها تبدیل کرده است.در دوران‌های گذشته به خصوص در ایران که یکی از خاستگاه‌های اصلی موسیقی خاور میانه می‌باشد موسیقی را در کنار علومی چون نجوم و هندسه جزو علوم ریاضی می‌دانستند و دانشمندان و اهل فضل و ادب موظف به یادگیری این علم بودند. این مسئله با نگاهی به آثار دانشمندان بزرگ ایرانی کاملا آشکار است که بزرگانی چون ابو علی سینا – ابوریحان بیرونی – فارابی – حافظ – سعدی – و مولانا دست گرمی در موسیقی داشته و قریب به یقین جزو اساتید این رشته بودند.ایران سرزمین موسیقی است که از دوران‌های قدیم تا به امروز این هنر در آن جریان داشته و به تعداد اقوامی که در این سرزمین باستانی زندگی می‌کنند انواع موسیقی در آن رشد یافته و اجرا می‌گردد. ترکمن‌ها – بلوچ‌ها – عرب‌ها – لرها – کردها و ترک‌ها هر کدام در عین ارتباط فرهنگی، موسیقی ویژه خود را دارند که ایران را از این لحاظ به یکی از کشورهای برتر جهان تبدیل کرده است که در این میان آذربایجان و به خصوص شهرستان ارومیه جایگاه خاصی را به خود اختصاص داده است.
در آذربایجان و به خصوص شهرستان ارومیه موسیقی‌های مختلفی در جریان است که مهم‌ترین و مردمی‌ترین این موسیقی‌ها موسیقی عاشیقی می‌باشد و شهرستان ارومیه به علت داشتن مکتبی مهم و منحصر به فرد از چهره های شاخص آن است موسیقی عاشیقی در ارومیه اصیل‌ترین و بومی‌ترین هنر مردمان این دیار است که از صدها سال گذشته در این شهر جریان داشته و تا به امروز سینه به سینه توسط عاشیقها به نسل کنونی منتقل می‌گردد.مکتب عاشقی ارومیه محل رشد عرفان و حماسه است و در آن موسیقی انسان را به تفکر و تعقل وادار می‌کند تا به کمال برسد. در این شهر باستانی حوادث ناگوار تاریخی و مرزی بودن در کنار زیستن اقوام و ادیان مختلف در آن شالوده موسیقی را تشکیل داده است که مردمان آن عواطف و احساسات خود را بدین گونه ابراز داشته‌اند و حقا از عهده این کار خوب بر آمدند. موسیقی عاشیقی در این شهر به یک قوم و دین خاص اختصاص ندارد. ترک‌ها، اهل سنت، مسیحیان و یهودی‌ها همه به یک زبان (ترکی آذری) آن‌را اجرا می‌کنند و همه این هنرمندان در میان ساکنان شهر دارای منزلت اعتبار و جایگاه خاصی هستند.در مکتب عاشقی ارومیه عاشیق همه کاره است هم می‌خواند هم می‌نوازد، هم می‌خروشد هم ناله می‌کند، هم کاسب است هم عاشق. در این مکتب بر خلاف سایر مکاتب صدای ساز قوپوز را می‌توان به وضوح شنید و عاشیق به راستی عاشیق است نه خواننده ارکستر با کمک بالابان و دایره. مکتب عاشیقی ارومیه قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین مکتب عاشیقی در آذربایجان است که عاشیق های آن هم به لحاظ خوانندگی و هم به لحاظ نوازنده گی از چیره دست‌ترین هنرمندان هستند که نوع اجرای آن‌ها را به غیر از ارومیه و شهرهای اطراف نمی‌توان در هیچ کجای جهان شنید و بدین لحاظ ارومیه شهری صاحب سبک در موسیقی است که کمتر شهری در جهان از آن بهره‌مند است. ارومیه در کنار جاذبه های منحصر به فرد تاریخی و طبیعی، نقل بیدمشک و عرقیات گیاهی که آن‌را مشهور عام و خاص کرده است صاحب یکی از غنی‌ترین و اصیل‌ترین موسیقی‌های محلی است که جا دارد به آن بیشتر پرداخت گردد و به عنوان سوغات فرهنگی این شهر و یکی از جاذبه های توریستی و یکی از میراث‌های بشری از آن استفاده شایسته گردد. در مکتب عاشیقی ارومیه در حال حاضر ۵۴ مقام موسیقیایی توسط عاشیقها اجرا می‌گردد که موضوع‌های مختلف عرفانی – حماسی و اجتماعی را در بر می‌گیرد مقام‌هایی مانند دیوان و تجنیس در حوزه عرفان دو بیت – جمشیدی – دورا خانی و سیاستاپل در حوزه حماسی و مقام‌هایی مانند تاجری -غربتی هجران و شکریازی با رویکرد اجتماعی مورد استفاده قرار می‌گیرد که این نام‌گذاری‌ها بر اساس ذات آهنگ، محل‌های جغرافیایی و یا نام افرادی که احتمالا به وجود آورنده مقام بوده‌اند و یا به نام یکی از نزدیکان خود و یا یکی از امرا و خوانین محلی نامیده‌اند بوده است.
در این مکتب بزرگانی ظهور کرده‌اند که متأسفانه به دلیل فقدان پژوهش‌های لازم در این زمینه و عدم تاریخ نویسی، شرح حال آن‌ها در هاله ایی از ابهام وجود دارد اما از مشهورترین این افراد می‌توان به هنرمندانی مانند دوللو مصطفی – عاشیق اباذر – عاشیق فرهاد و عاشیق درویش اشاره کرد که نقش هر کدام از این هنرمندان در رشد و شکوفایی این مکتب در دوران خود بسیار حائز اهمیت می‌باشد. آنچه که از آثار باقی مانده در این زمینه استنباط می‌گردد هنر عاشیقی در گذشته تنها محدود به نواختن و خواندن نمی‌شده بلکه عاشیقها علاوه بر داشتن این دو خصیصه هنرمندانی عارف و در عین حال شاعر بودند که شاهد این موضوع را می‌توان در آثار عارف شاعر، و هنرمند عاشیق بزرگ به نام دوللو مصطفی به راحتی درک کرد.
از طرفی عاشیقها در ارومیه علاوه خواندن اشعاری از شاعران بزرگی چون بالو لو مسکین – دوللو مصطفی – خسته قاسم – عباس توفارقانلی راویان اصلی داستان‌های هستند که سینه به سینه از روزگاران کهن حفظ کرده و آن‌ها را در قالب مقام‌های عاشیقی برای سیل مشتاقان ارائه می‌کنند و این در حالی است که در سایر نقاط عاشیق خیز ایران و حتی در کشورهای ترک زبان همسایه بسیاری از این داستان‌ها از بین رفته و فراموش شده و یا عاشیقها به حفظ دو یا سه مورد از این داستان‌ها اکتفا کرده‌اند. اهمیت حفظ این داستان‌های اساطیری در میان عاشیق های ارومیه به حدی است که درجه استادی هنرمند را از تعداد داستان‌هایی که در سینه دارد می‌سنجند. حیدر بهرام – کور اوغلو در ۱۸ داستان با موضوع‌های مختلف – اصلی، کرم – شکاری – غریب، شاه صنم و ده‌ها عنوان دیگر گنجینه‌هایی هستند که حاوی نکات بی‌شمار اخلاقی، انسانی عرفانی و حماسی می‌باشند که توسط عاشیقها روایت می‌شوند و این مسئله نشان از اصالت هنری مکتب عاشیقی ارومیه و غنای فرهنگی شهری دارد که از هزاران سال گذشته در کنار دریاچه لاجوردی به حیات خود ادامه داده است. باشد که در حفظ آن کوشا باشیم و در انتقال آن به فرزندانمان کوتاهی نکرده و به هنر پاک و فرهنگ غنی خود افتخار کنیم.
نوشته شده توسط admin در سه شنبه, ۱۴ آبان ۱۳۹۲ ساعت ۵:۴۸ ق.ظ
