رييس پيشين ستاد احياي درياچه اروميه:
احیای دریاچه ارومیه در بهترین حالت تا ۱۴۱۲ طول می‌کشد
بخش اول
گروه گفتگو: رییس پیشین ستاد احیای دریاچه ارومیه گفت: در صورت تامین تمام حقابه دریاچه ارومیه و همچنین بهرهبرداری کامل از تونل کانی‌سیب و اجرای سایر برنامه‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری لازم برای احیای دریاچه، در بهترین حالت تا سال ۱۴۱۲ طول می‌کشد تا دریاچه ارومیه احیا شود.
در شرایطی در تاریخ ۵ اسفند ۱۴۰۱ فاز اول تونل کانی‌سیب با ظرفیت انتقال سالانه ۳۰۰ میلیون متر مکعب آب از رودخانه زاب به دریاچه ارومیه به بهرهبرداری رسید و این افتتاح به عنوان یکی از دستاوردهای دولت سیزدهم در راستای احیای دریاچه معرفی شد که اساسا نه این تونل به تنهایی نقش مهمی در احیای دریاچه ارومیه دارد و نه بهرهبرداری از آن، صرفا دستاورد دولت کنونی محسوب می‌شود؛ چراکه تونل کانی‌سیب از ابتدای تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه در دولت یازدهم به عنوان یکی از پروژه‌های عمرانی لازم برای احیای این دریاچه تعریف شده و قرار بود حداکثر تا بهمن ۱۴۰۰ به بهرهبرداری برسد، اما به دلیل این که ترک‌خوردگی‌هایی در طول مسیر این تونل ایجاد شده بود، افتتاح آن بیش از یک سال به تاخیر افتاد. همچنین در شرایطی که پیش از این، ستاد احیای دریاچه ارومیه ظرفیت انتقال آب تونل کانی‌سیب را سالانه ۶۲۳ میلیون متر مکعب اعلام کرده بود، مسئولان دولت سیزدهم اعلام کرده‌اند که در حال حاضر تونل کانی‌سیب تنها برای انتقال سالانه ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب ظرفیت دارد و اگر فاز دوم این طرح با تامین اعتبارات لازم در سال ۱۴۰۲ به بهرهبرداری برسد، ظرفیت تونل حداکثر تا ۶۰۰ میلیون متر مکعب افزایش خواهد یافت. این در حالی است که سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام کرده که حقابه زیست‌محیطی دریاچه ارومیه سالانه ۳ میلیارد و ۴۰۰ میلیون متر مکعب است، اما براساس اظهارات آرزو اشرفی زاده، مدیرکل دفتر تالاب‌های این سازمان، در سال آبی گذشته یعنی از مهر ۱۴۰۰ تا شهریور ۱۴۰۱ تنها حدود یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون متر مکعب از حقابه زیست‌محیطی دریاچه تامین شد. این یعنی تا قبل از افتتاح تونل کانی‌سیب، دریاچه ارومیه با کسری تامین حقابه سالانه حدودا ۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون متر مکعبی مواجه بود، اما حالا با بهرهبرداری از فاز اول این تونل، تنها سالانه ۳۰۰ میلیون متر مکعب از این کسری جبران می‌شود. به عبارت دیگر، با گذشت بیش از ۹ سال از فعالیت ستاد احیای دریاچه ارومیه در دولت‌های یازدهم، دوازدهم و سیزدهم و در شرایطی که آخرین آمارهای مربوط به دریاچه حدود پنج هفته بعد از بهرهبرداری از فاز اول تونل کانی‌سیب ارائه شده است، در حال حاضر تراز دریاچه ارومیه ۳ متر و ۸۲ سانتی‌متر از تراز اکولوژیک آن کمتر است و حجم آب موجود در آن نیز تنها ۱۱٫۱ درصد حجم آب این دریاچه در تراز اکولوژیک یعنی شرایط پایداری زیست‌محیطی آن است. در چنین شرایطی باید پرسید که اولا چرا ستاد احیا در طول مدت فعالیت نسبتا طولانی خود و در شرایطی که با دستور مستقیم رییس دولت‌های یازدهم و دوازدهم تشکیل شد و از بهمن ۹۲ تا شهریور ۱۴۰۰ نیز از سوی رییس‌جمهور وقت حمایت می‌شد، نتوانست وضعیت دریاچه ارومیه را بهبود ببخشد، ثانیا تونل کانی‌سیب چه نقشی در احیای دریاچه ارومیه دارد و اساسا چرا این پروژه در ستاد احیا تعریف شد و به چه دلیل بهرهبرداری از آن به تاخیر افتاد و ثالثا وضعیت اجرای سایر برنامه‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری لازم برای احیای دریاچه ارومیه چگونه است و آیا توفیق چندانی در اجرای این برنامه‌ها در ۹ سال گذشته به دست آمده است؟ پاسخ این سوالات و پرسش‌های دیگر درباره وضعیت امروز دریاچه ارومیه، بررسی عملکرد ستاد احیا در سال‌های گذشته، راهکارهای باقیمانده برای احیای دریاچه ارومیه و سناریوهای موجود درباره پیش‌بینی وضعیت آینده دریاچه را از »عیسی کلانتری« رییس ستاد احیای دریاچه ارومیه از ابتدای شروع به کار فعالیت این ستاد در بهمن ۹۲ تا تیرماه ۱۴۰۱ پرسیدیم؛ کسی که در دولت دوازدهم یعنی از مرداد ۹۶ تا مهر ۱۴۰۰ هم‌زمان با ریاست ستاد احیای دریاچه ارومیه، معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز بود. او هم‌اکنون به عنوان دبیرکل خانه کشاورز ایران فعالیت می‌کند و البته سابقه تصدی‌گری وزارت کشاورزی، مشاوره رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام و مدیریت گروه پژوهشی امور کشاورزی مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع را نیز در کارنامه خود دارد. بخش نخست این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
تا شهریور ۱۴۰۰، ۹۷ درصد اقدامات سخت‌افزاری احیای دریاچه ارومیه به پایان رسید
در ابتدای گفت‌وگو با کلانتری از او پرسیدیم که با توجه به پایان دوره ریاست او بر سازمان حفاظت محیط‌زیست در مهر ۱۴۰۰ و صدور حکم مسئول جدید ستاد احیای دریاچه ارومیه در تیر ۱۴۰۱ توسط رییس دولت سیزدهم، دقیقا تا چه زمانی می‌توانیم او را به عنوان مسئول اصلی ستاد احیا بدانیم؟ او در پاسخ به این سوال گفت: مسئولیت من در ستاد احیای دریاچه ارومیه تا پایان دولت دوم آقای روحانی یعنی شهریور ۱۴۰۰ بود و در دولت جدید، با توجه به این که حکمی برایم صادر نشد، مسائل ستاد احیا را غیرمستقیم پیگیری می‌کردم و به صورت مستقیم مسئولیتی نداشتم. کلانتری در ادامه تاکید کرد: تا پایان دوره مسئولیت من در ستاد احیای دریاچه ارومیه، اقدامات سخت‌افزاری پیش‌بینی‌شده برای احیای دریاچه به طور متوسط تا ۹۷ درصد انجام شد، البته این آمار در پروژه‌های مختلف متفاوت است، مثلا تا آن زمان تصفیه‌خانه بزرگ تبریز تا ۹۹٫۵ درصد پیش رفته بود، اما تصفیه‌خانه ارومیه تا ۹۰ درصد انجام شده بود. وی افزود: براساس آنچه از ابتدا در ستاد احیای دریاچه ارومیه پیش‌بینی کرده بودیم، اقدامات نرم‌افزاری لازم برای احیای دریاچه از جمله موضوع صرفه‌جویی آب در بخش کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه باید تا ۱۴۱۰ ادامه پیدا می‌کرد، بنابراین از ابتدا هم قرار نبود اقدامات نرم‌افزاری در دولت آقای روحانی به پایان برسد و همین حالا نیز دولت سیزدهم باید این اقدامات را ادامه دهد. رییس پیشین ستاد احیای دریاچه ارومیه خاطرنشان کرد: در دوره ما حدود ۹۰ درصد بودجه تخصیص‌یافته برای احیای دریاچه ارومیه به اقدامات سخت‌افزاری اختصاص داشت و فقط ۱۰ درصد این بودجه مربوط به امور نرم‌افزاری بود، البته به ثمر نشستن اقدامات نرم‌افزاری زمان‌بر است و با صرف تخصیص بودجه محقق نمی‌شود.
کلانتری در بخش دیگری از صحبت‌هایش به موضوع افتتاح سد کانی‌سیب در اسفندماه ۱۴۰۱ اشاره کرد و گفت: تا پایان دوره مسئولیت من در ستاد احیای دریاچه ارومیه، ساخت سدهای مربوط به پروژه کانی‌سیب به صورت صد درصد تکمیل شده بود و تونل نیز تا ۹۸ درصد پیشرفت فیزیکی داشت؛ در واقع آنچه در پروژه کانی‌سیب برای دولت سیزدهم باقی مانده بود، واقعا کار زیادی نبود، اما مسئولان دولت سیزدهم به بهانه بیرون زدن آب در دو قسمت از محلی که تونل در آبرفت حفر شده بود، بیش از یک سال افتتاح تونل را به تاخیر انداختند. این در حالی است که رفع مشکل بیرون زدن آب از دو قسمت تونل، از نظر فنی به این همه زمان نیاز نداشت و فقط لازم داشتند که دو سازه بتنی را تغییر دهند تا تونل را زودتر تمام کنند. شاید فکر می‌کردند اگر تونل را زودتر تمام کنند، این اقدام به نام دولت قبل ثبت خواهد شد.وی در ادامه توضیحات خود گفت: بیرون زدن آب از بخشی از تونل، اتفاقی طبیعی در احداث چنین تونل‌هایی است و بارها مشاهده شده است که وقتی یک تونل در دل کوه حفر می‌شود، از یک قسمت آن آب بیرون می‌زند و متصدیان، سریعا آن تونل را تعمیر می‌کنند. بنابراین اگر می‌خواستند، به‌راحتی می‌توانستند مشکل بیرون‌زدگی آب از دو قسمت تونل کانی‌سیب را حل کنند، اما این کار را نکردند.
معاون حسن روحانی در دولت دوازدهم با ادعای سیاسی‌کاری مسئولان دولت سیزدهم در تاخیر در تکمیل تونل کانی‌سیب تاکید کرد: اگر تونل کانی‌سیب زودتر تکمیل می‌شد، می‌توانستند آن را در آذر ۱۴۰۰ افتتاح کنند، اما افتتاح این تونل تا اسفند ۱۴۰۱ به طول انجامید و این اقدام باعث شد دریاچه ارومیه عملا به میزان یک میلیارد متر مکعب ضرر کند، زیرا اگر تونل کانی‌سیب به موقع افتتاح شده بود، این تونل می‌توانست حداقل یک میلیارد متر مکعب آب بیشتر به دریاچه انتقال دهد.
اگر حقابه‌ها را اختصاص می‌دادند و تونل زودتر افتتاح می‌شد، دریاچه ۴ میلیارد متر مکعب بیشتر آب داشت
کلانتری در ادامه صحبت‌های خود به تخصیص پیدا نکردن حقابه دریاچه ارومیه از رودخانه‌های مربوط به حوضه آبریز این دریاچه در دو سال آبی گذشته اشاره کرد و گفت: حقابه دریاچه ارومیه از رودخانه‌های حوضه آبریز خود سالانه یک و نیم میلیارد متر مکعب است، اما در سال آبی گذشته (مهر ۱۴۰۰ تا شهریور ۱۴۰۱) کمتر از ۵۰۰ میلیون متر مکعب آب از رودخانه‌ها به دریاچه ارومیه دادند. در سال آبی قبل از آن (مهر ۱۳۹ تا شهریور ۱۴۰۰) یعنی در سال پایانی دولت آقای روحانی نیز وزارت نیرو به جای یک و نیم میلیارد، تنها حدود ۸۰۰ میلیون متر مکعب آب از رودخانه‌ها به دریاچه ارومیه تخصیص داد. رییس پیشین ستاد احیای دریاچه ارومیه تاکید کرد: اگر حقابه کامل دریاچه ارومیه در دو سال آبی گذشته به اندازه کافی تامین می‌شد و تونل کانی‌سیب را هم به‌جای اسفند ۱۴۰۱ در آذر ۱۴۰۰ افتتاح می‌کردند، اکنون دریاچه ارومیه می‌توانست حدود ۴ میلیارد متر مکعب بیشتر از مقدار فعلی آب در خود جای داده باشد.
۹۶٫۵ درصد از بودجه پروژه کانی‌سیب در دولت‌های یازدهم و دوازدهم اختصاص داده شد
کلانتری در ادامه صحبت های خود گفت: این در حالی است که اگر بودجه ۵۰۰ میلیون دلاری را هم به رقم تخصیص‌یافته به پروژه کانی‌سیب توسط دولت قبل اضافه کنیم و متوسط نرخ دلار در ۹ ماه منتهی به افتتاح کانی‌سیب، ۴۵ هزار تومان در نظر بگیریم، عملا ۲۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان به اعتباراتی که دولت قبل برای این پروژه اختصاص داده است، اضافه می‌شود. وی در ادامه اظهار داشت: از این محاسبات می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که دولت سیزدهم فقط ۳٫۵ درصد بودجه لازم برای تکمیل پروژه کانی‌سیب را تخصیص داده است و ۹۶٫۵ درصد بودجه لازم برای تکمیل این پروژه در دولت‌های یازدهم و دوازدهم تخصیص یافته بود.
احیای دریاچه ارومیه در بهترین حالت تا ۱۴۱۲ طول می‌کشد
کلانتری در پاسخ به این سوال که در ابتدای تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه، قرار بود فعالیت‌های این ستاد در چه بازه زمانی این دریاچه را به تراز اکولوژیک خود برساند، عنوان کرد: برآورهای ابتدایی ما در ستاد احیا این بود که اگر حقابه دریاچه به اندازه کافی تخصیص پیدا کند، با احداث تونل کانی‌سیب و انجام سایر برنامه‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری لازم برای احیای دریاچه ارومیه، این دریاچه تا سال ۱۴۰۸ به تراز اکولوژیک خود خواهد رسید، اما با توجه به مشکلاتی که در سال‌های گذشته رخ داده است، محاسبات کنونی نشان می‌دهد که حتی اگر دریاچه ارومیه از همین امروز تمام حقابه زیست‌محیطی پیش‌بینی‌شده را دریافت کند، پروژه‌های برنامه‌ریزی‌شده به اتمام برسد و صرفه‌جویی‌های مد نظر در حوزه کشاورزی و سایر حوزه‌ها انجام شود، بازهم تا سال ۱۴۱۲ طول می‌کشد تا این دریاچه احیا شود. رییس سابق سازمان حفاظت محیط‌زیست با بیان این که برای احیای دریاچه ارومیه باید حجم این دریاچه تا سال ۱۴۱۳ به ۱۴٫۷ میلیارد متر مکعب برسد، عنوان کرد: متوسط بارش باران روی سطح دریاچه سالانه حدود ۳۳۰ میلی‌متر و میزان تبخیر از سطح دریاچه نیز حدود یک هزار و ۵۰ میلی‌متر در سال است، بنابراین می‌توان برآورد کرد که متوسط تبخیر خالص دریاچه ارومیه، سالانه حدود ۷۲۰ میلی‌متر است. به همین دلیل برای احیای دریاچه ارومیه، ابتدا باید طوری برنامه‌ریزی کنیم که هر سال به اندازه‌ای آب وارد دریاچه شود که این تبخیر ۷۲ سانتی‌متری را جبران کند و بعد از آن است که هرچه بیشتر آب وارد دریاچه ارومیه شود، می‌تواند مساحت دریاچه را به صورت تجمعی افزایش دهد.
به گزارش آراز آذربایجان به نقل از ایلنا،وی در ادامه توضیح داد: با توجه به محاسبات فوق درباره حجم آب سالانه لازم برای احیای دریاچه ارومیه، ما در ستاد احیا پیش‌بینی کردیم که اولا برای جبران حجم آب تبخیرشده و ثانیا برای افزایش حجم دریاچه تا رسیدن به تراز اکولوژیک، سالیانه باید به طور متوسط ۳ میلیارد و ۴۶۰ میلیون متر مکعب آب وارد دریاچه شود. این عدد، رقمی بود که در ابتدای تشکیل ستاد احیا به عنوان حقابه زیست‌محیطی دریاچه ارومیه به تصویب ستاد رسید و بعدا هم مورد موافقت سازمان حفاظت محیط‌زیست و وزارت نیرو قرار گرفت. ادامه در شماره بعدی
نوشته شده توسط admin در چهارشنبه, ۳۰ فروردین ۱۴۰۲ ساعت ۹:۲۵ ق.ظ
