نام‌ها و القاب راهنمايي براي درک عمق شخصيت قهرمان کربلا

جايگاه والاي حضرات اهل‌بيت پيامبر(ص) در قرآن کريم، به‌ويژه از طريق آياتي که در شأن اين خاندان نازل شده‌اند، به‌وضوح مشخص است، از جمله اين آيات مي‌توان به آيه تطهير، آيه مباهله، آيه مودت، سوره هل‌أتي، آيه تبليغ و آيه شريفه »إِنَّمَا وَلِيُّکُمُ اللهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاه وَيُؤْتُونَ الزَّکاه وَهُمْ رَاکِعُونَ« اشاره کرد.
همه اين آيات در مقام تجليل از شأن علمي، معنوي و تربيتي اهل‌بيت(ع) هستند و به‌صراحت به ارج و منزلت علمي و اخلاقي آنان تصريح دارند.
بين اين خاندان مقدس، شخصيتي برجسته و فرهيخته ظهور کرد که همواره محور پژوهش‌ها، نگارش‌ها و تحليل‌هاي تاريخ‌نگاران شيعه و سنّي بوده است، شخصيتي که اغلب تمرکز تحقيقات و منابع تاريخي بر نقش‌آفريني بي‌بديل او در واقعه کربلا بوده و ساير ابعاد شخصيت علمي و تربيتي او کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
حضرت زينب(س)، ملقب به »عقيله بني‌هاشم« و سومين فرزند حضرت اميرالمؤمنين امام علي(ع) و حضرت فاطمه زهرا(ع)، در پنجم جمادي‌الاول سال پنجم يا ششم هجري در مدينه متولد شد و نام »زينب« توسط پيامبر(ص) با وحي جبرئيل بر او گذاشته شد.
اگرچه دوران همنشيني او با جد و مادر بزرگوارش کوتاه بود، اما رشد فکري و معنوي حضرت زينب از همان کودکي شکل گرفت و نورانيت علمي و اخلاقي آنها، مبناي تربيت و شکل‌گيري شخصيت او شد که در صحنه‌هاي تاريخي، به‌ويژه در مکتب کربلا، به ظهور رسيد.
اين بانوي فرهيخته وارث خانواده‌اي بود که يزيد، سرسخت‌ترين دشمن اهل‌بيت(ع)، درباره آنان گفته بود: »إنَّ هَؤُلاَء وَرَثُوا العِلمَ وَ الفَصَاحَه وَ زُقّوا العِلمَ زُقّاً« يعني آنان دانش و فصاحت را از پيامبر به‌ارث برده و از همان شيرخوارگي با آن انس يافته‌اند.
ويژگي‌هاي علمي حضرت زينب(س)
حضرت زينب(س) با درک هفت معصوم و تبلور کلمات و افعال آنان، ويژگي‌هايي بالاتر از انسان‌هاي عادي پيدا کرد.
کلام معصومان، به‌خلاف کلام مردم معمولي، شامل شکر نعمت، شهادت به توحيد، امر به معروف و نهي از منکر، بيان فلسفه احکام، افشاگري ظالمان و تبعيت از امام به‌حق است که علت آن را بايد در عصمت الهي، علم لدّني، وراثت، تعالي روح و فکر و پشتيباني الهي جست‌وجو کرد.
الف) عالمه بدون معلم
علم و دانش از والاترين مصاديق فضيلت انساني است و قرآن کريم در آيات متعدد بر شأن عالم تأکيد دارد: »عَلَّمَ الْإِنسَانَ مَا لَمْ‌يَعْلَمْ« (علق؛ آيه 5) و »يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنکُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ« (مجادله؛ آيه 11) که در تفاسير روايي مصداق بارز علما، اهل‌بيت(ع) معرفي شده‌اند.
علم حضرت زينب(س) هم از نوع علم لدّني بود و هم علم بلايا و منايا. علم لدّني، علمي است که مستقيماً از سوي خداوند به انسان عطا مي‌شود، نه از طريق آموختن از ديگران. حضرت زينب(س) از اين علم بهره‌مند بود، چنان‌که حضرت امام سجاد(ع) فرمود: »عمّه‌جان! تو عالمه‌اي هستي بدون آن‌که معلم داشته باشي و فهميده‌اي هستي بي‌آن‌که کسي مطالب را به تو فهمانده باشد.«، اين علم برتر از هر دانش اکتسابي است و در پيوند با تقوا و تزکيه نفس، منبع افاضات الهي مي‌شود.
در عين حال حضرت زينب(س) توانايي پيش‌بيني حوادث و آگاهي از جريان‌هاي سياسي و اجتماعي زمان خود را داشت، به‌ويژه در دوران کربلا و پس از آن، که نشانگر جايگاه او در مقام نيابت و مرجعيت فکري و علمي اهل‌بيت است.
ب) عقيله
لقب »عقيله بني‌هاشم« نشان‌دهنده خردمندي و برجستگي علمي حضرت زينب(س) ميان بني‌هاشم است و توسط بزرگان صحابه، مانند ابن‌عباس، براي ايشان ذکر شده است. اين عنوان علاوه بر منزلت خانوادگي، توانمندي علمي و مديريتي حضرت در مسائل اعتقادي و اجتماعي را نشان مي‌دهد.
ج) محدّثه
حضرت زينب(س) را مي‌توان يکي از معتبرترين ناقلان حديث دانست. آن حضرت از پدر، مادر و برادران خود و حتي همسران پيامبر(ص) روايت نقل کرده است. راويان و محققان رجالي جايگاه حديثي ايشان را پس از حضرت فاطمه(ع) برترين دانسته‌اند.
د) معلّمه
حضرت زينب(س) در مقام معلم، نه‌تنها آموخته‌هاي خود را به فرزندان و زنان جامعه منتقل مي‌کرد، بلکه در شرايط بحراني عاشورا، مسئوليت آموزش و هدايت نسل‌هاي بعدي را به‌عهده داشت. تدريس او در محيطي که آموزش زنان محدود و غيرمتعارف بود، شکوه و عظمت علمي ايشان را نشان مي‌دهد.
هـ) مفسّره
حضرت زينب(س) در عرصه تفسير قرآن هم مقام والايي داشت. بهره‌مندي از علوم اهل‌بيت، تحليل و تطبيق آيات بر وقايع زمانه و خطبه‌هاي پراکنده از آيات قرآن، گواهي بر تسلط ايشان بر علوم تفسير و تأويل است. آن حضرت نمونه‌اي برجسته از راسخان در علم است که قرآن کريم در شأن آنان فرموده است: »وَمَايَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلاَّ اللّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ«.
سيره علمي و عملي حضرت زينب(س) ترکيبي از دانش، شجاعت، مديريت، بصيرت و ولايت‌مداري است.
او نه‌تنها وارث علم پيامبر و اهل‌بيت بود، بلکه با نقش‌آفريني در کربلا و پس از آن جايگاه علمي، تربيتي و سياسي خود را تثبيت کرد. ايشان در مقام حامل شريعت، آموزگار صبر و فداکاري، و مفسّر الهي، الگويي تمام‌عيار براي مسلمانان و به‌ويژه زنان جامعه اسلامي است.
به گزارش آرازآذربايجان به نقل از تسنيم،جهاد علمي و فرهنگي آن‌حضرت کنار جهاد فيزيکي و معنوي، تصويري بي‌بديل از انسان مؤمن و عالم ارائه مي‌دهد که درس‌آموز و تأثيرگذار براي نسل‌هاي امروز و فرداست.
.Arazazarbaiijan.farhangi@gmail.com