۱۲ اردیبهشت قبل از شهادت مطهری هم روز معلم بود

مهرداد خدیر
گروه تحلیل : درباره ۱۲ اردیبهشت ، روز معلم و سالروز ترور استاد شهید مرتضی مطهری طی ۳۶ سال گذشته بسیار گفته و نوشته شده اما برخی نکات ناگفته یا کمتر گفته شده ای هم وجود دارد که این نوشته به آنها می پردازد:
تصور عمومی و غالب این است که ۱۲ اردیبهشت تنها به خاطر شهادت استاد مرتضی مطهری به عنوان »روز معلم« نام گذاری شده و قبل از آن چنین مناسبتی وجود نداشته است. حال آن که در ۱۲ اردیبهشت سال ۱۳۴۰ خورشیدی دبیر یکی از دبیرستان های تهران در تجمع اعتراضی معلمان در میدان بهارستان به قتل رسید و از آن پس معلمین، این روز را به عنوان روز معلم گرامی می داشتند اما رژیم شاه به آن رسمیت نداده بود. بعد از انقلاب، معلمان درصدد برآمدند این مناسبت را احیا کنند و اعلام ترور آیت الله مطهری سبب شد روز معلم با این واقعه رسمیت یابد و در عمل روز معلم به تقویم رسمی آمد منتها نه به یاد معلمی که در ۱۲ اردیبهشت ۱۳۴۰ به قتل رسیده بود که به یاد استاد دانشکده الهیات و البته در همین روز.
روزنامه اطلاعات در صفحه آخر شماره ۱۵۸۴۲ خود و در روز ۹ اردیبهشت ۱۳۵۸ – یعنی دو روز قبل از شهادت استاد مطهری – این خبر را درج کرده است: » کانون مستقل معلمان تهران با صدور اطلاعیه ای به مناسبت سالروز شهادت ابوالحسن خانعلی خواستار این شد که ۱۲ اردیبهشت به عنوان روز معلم نام گذاری شود و از همه همکاران دعوت کرده است روز چهارشنبه ۱۲ اردیبهشت در مراسمی که به این منظور در باشگاه معلمان واقع در خیابان کاشان برگزار می شود فعالانه شرکت کنند.
» و روز ۱۲ اردیبهشت در همان شماره ای که خبر ترور شب قبل را منتشر کرده از این روز به عنوان روز معلم یاد کرده و از برگزاری چند آیین دیگر خبر داده است. در سال ۱۳۴۰ و در دوران نخست وزیری جعفر شریف امامی (هم او که ۱۷ سال بعد و در جریان انقلاب ۱۳۵۷ نیز دوباره مامور تشکیل دولت شد و سه ماه بیشتر دوام نیاورد) دولت لایحه »اشل حقوقی معلمان« را به مجلس شورای ملی ارایه داد. معلمان به دعوت باشگاه مهرگان و دراعتراض به این لایحه در ۱۲ اردیبهشت در میدان بهارستان تجمع اعتراضی آرامی را سامان دادند که چون از طرف باشگاه مهرگان مدیریت می شد، جنبه سیاسی نداشت اما سرگرد ناصر شهرستانی رییس کلانتری ۲ (بهارستان) از بیم سیاسی شدن و شکستن فضای امنیتی ۸ ساله ای که پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ حاکم شده بود دستور برخورد و متفرق کردن معلمان را داد و خود شخصا به صحنه آمد و با کلت کمری ، گلوله ای شلیک کرد که جان یکی از معلمان حاضر – ابوالحسن خانعلی – را گرفت. این معلم که در دبیرستان جامی تهران فقه و عربی درس می داد، همزمان در مقطع دکتری دانشکده معقول و منقول – که بعدتر الهیات نامیده شد- درس می خواند و به همین خاطر به »دکتر خانعلی« شهرت داشت.
نگرانی رییس کلانتری بهارستان این بود که اعتراض معلمان، سیاسی شود اما اتفاقا اقدام خود او بود که فضا را سیاسی کرد و به اعتصاب ۱۱ روزه معلمان، سقوط کابینه شریف امامی و روی کار آمدن دکتر علی امینی انجامید و نخست وزیر جدید که سیاستمداری کهنه کار و از رجال قاجار بود برای ترمیم وجهه خود و دولت و حکومت، محمد درخشش رییس باشگاه مهرگان را به عنوان وزیر آموزش و پرورش معرفی کرد.
هر چند در سال های ۴۱ و ۴۲ روز ۱۲ اردیبهشت به عنوان روز معلم گرامی داشته شد اما پس از ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ فضای سیاسی کشور به کلی تغییر کرد و رژیم شاه از هر اعتراض صنفی هم تلقی سیاسی داشت و بعدتر نگران ترویج گفتمان چپ به این بهانه بود و این روز در محاق ماند تا انقلاب پیروز شد. همان گونه که از خبر روزنامه اطلاعات برمی آید و قبل از ترور مرحوم مطهری اعلام شده بود، قرار بود ۱۲در اردیبهشت ۱۳۵۸ روز معلم احیا و گرامی داشته شود که در سایه آن واقعه قرار گرفت. وقتی صحبت از شهادت ایدئولوگ جمهوری اسلامی و مهم ترین شخصیت فرهنگی مورد علاقه رهبر فقید انقلاب به میان آمد دیگر یاد خانعلی کمرنگ شد بهتر است گفته شود رنگ باخت.
جالب این که ابوالحسن خانعلی دانشجوی دوره دکتری دانشکده الهیات بود و آیت الله مرتضی مطهری هم هنگام شهادت، استاد همین دانشکده. اشتهار شهید مطهری اما به آموزش و پرورش نبود و در حالی که روحانیونی چون آیت الله بهشتی، دکتر باهنر و دکتر گلزاده غفوری در تدوین کتب درسی »تعلیمات دینی« همکاری داشتند، او دخالتی نداشت و رابطه اش با آموزش و پرورش از طریق دوستانی چون دکتر یدالله سحابی – پایه گذار دبیرستان کمال – یا آیت الله موسوی اردبیلی – پایه گذار مدرسه مفید – بود.
معمولا گفته می شود استاد مطهری پس از جلسه شورای انقلاب ترور شده است. حال آن که برای شرکت در جلسه موسسه فرهنگی »متاع« – مکتب تربیتی اجتماعی /علمی- به خانه دکتر یدالله سحابی در خیابان فخرآباد (در نزدیکی پارک امین الدوله) رفته بود. همان روز دو عضو دیگر شورای انقلاب – دکتر بهشتی و بنی صدر- در راه پیمایی روز کارگر – که حزب جمهوری اسلامی، بانی آن بود- سخنرانی کرده بودند و شورای انقلاب جلسه ای نداشت و اگر هم داشت در خانه دکتر سحابی – که دیگر عضو آن نبود- برگزار نمی کرد.
هر چند علی لاریجانی – داماد مرحوم مطهری – به خبرنگار اطلاعات گفته بود در جلسه هیات دولت شرکت کرده بوده و ظاهرا از نقش شهید مطهری در موسسه متاع یا ادامه فعالیت آن بعد از انقلاب مطلع نبوده است. همان گونه که گفته شد ترور در شامگاه ۱۱ اردیبهشت اتفاق افتاد اما چون این روز به نام روز کارگر شناخته می شود بعدتر ۱۲ اردیبهشت به عنوان روز شهادت استاد و روز معلم تعیین شد و تا سال ها کسی یادآوری نمی کرد یا از ذکاوت نام گذاران بود که به خاطر مرحوم مطهری روز معلم و خاطره قتل مرحوم خانعلی هم احیا شد و به احتمال قوی تر تنها یک تصادف بود.
با توجه به این که مرحوم خانعلی نیز معلم بوده و در حال تحصیل در دانشکده الهیات یادکردِ این دو مناسبت منافاتی با هم ندارند و مشخص نیست که چرا رسانه های رسمی اصرار دارند مناسبت روز معلم را تنها شهادت آیت الله مطهری ذکر کنند. حال آن که در ۱۲ اردیببهشت ۴۰ یک معلم به دست رییس کلانتری کشته شده و از این حیث مانند ۱۶ آذر می تواند گرامی داشته شود و اتفاقا بر مطالبات صنفی تاکید کنند.
سالروز شهادت استاد مطهری می تواند مناسبتی برای تقبیح خشونت و تعصب در قرائت های دینی هم باشد. مطهری به دست یکی از اعضای گروه فرقان ترور و در واقع قربانی »جهل مقدس« شد؛ اصطلاحی که آیت الله محقق داماد وضع کرده یا بیشتر به کار می برد. به گزارش آراز آذر بایجان به نقل از عصر ایران یادآوری این نکات کمتر گفته شده برای آن بود که از ۱۲ اردیبهشت ۱۳۴۰ و ابوالحسن خانعلی نیز بگوییم. از جهالت فرقان و سرکرده نادان آن نیز و از شهادت استاد در پی شرکت در یک فعالیت اجتماعی و نه سیاسی.

نوشته شده توسط admin در یکشنبه, ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۴ ساعت ۷:۳۰ ق.ظ