کمبود نشاط اجتماعی وگرایش به مشروبات الکلی

گروه اجتماعی:آنگاه که مراکز عرضه ومصرف مشروبات الکلی تعطیل شد، خانواده‌های ایرانی نفس راحتی کشیدند که جوانانشان از آنچه دین و عقل برای مصرف ممنوع کرده است، دور شده‌اند، اما این پایان ماجرا نبود، چرا که کمکم با وجود تعطیلی مراکز عرضه، برخی از هفتخوان تهیه و مصرف الکل عبور کردند و با مصرف شراب‌های دست‌ساز، الکل‌های صنعتی و مشروبات قاچاق شده به کشور، به استقبال خطر رفتند.
تا آنجا که متاسفانه در این سال‌ها قهر و غضب عرف و قانون بر عدهای بی اثر مانده و تعداد مصرف‌کنندگان مشروبات الکلی بیشتر شده است.‏ مشروبات الکلی یکی از مهم‌ترین عوامل بروز مشکلات در روابط خانوادگی است و الکلیسم سومین علت شایع مرگ و میر در جهان است. اما چه موادی در این گروه قرارمی گیرند؟ به طور کلی مشروبات الکلی نوشیدنی‌هایی است که حاوی اتانول باشند. این نوشیدنی‌ها شامل ۳ گروه اصلیِ آبجوها، شراب‌ها (نوشیدنی‌های تخمیری) و نوشیدنی‌های تقطیری است.
‏به گفته پزشکان اعتیاد حاد به مصرف مشروبات الکلی، منجر به »میبارگی« یا الکلیسم با وابستگی‌های جسمی و روحی مزمن نسبت به الکل میشود که رعشه، اضطراب، توهم و هذیان اولین سوغاتی است که در صورت محرومیت ناگهانی از آن، نصیب مصرف‌کننده می‌شود و مصرف طولانی مدت این مواد نیز فرد را با کمبود پروتیین، منیزیوم، روی،کلیسم، کوچک‌شدن مغز، ضعف بینایی، چرب شدن کبد، هپاتیت، فشارخون، کم‌خونی، بالا رفتن چربی خون و کم شدن پلاکت خون مبتلا می‌کند و در برخی موارد نارسایی‌ها و سیروز کبدی، از دیگر رهاوردهای می‌بارگی محسوب می‌شود.
‏شاید در باور عمومی نوشیدن الکل به شکل تفریحی و جدا از اعتیاد آن، قابل قبول‌تر از مواد مخدر به نظر برسد حال آن که قدرت اعتیادآوری آن به هیچ عنوان کمتر از مواد مخدر نیست و چه بسا تاثیرات مخرب تری بر زندگی خانوادگی و اجتماعی داشته باشد.
‏ اخیراً آماری از میزان مصرف الکل در کشور توسط درمان و آموزش پزشکی اعلام و به سرعت توسط سایر مسئولان تکذیب شده است. این تکذیب همه را خوشحال کرد، اما این خوشحالی آیا حقیقی است یا این که واقعیت برای آسودگی خاطر مقطعی افکار عمومی از نگرانی برای بروز یک پدیده اجتماعی، قربانی شده است؟
محسن روشن‌پژوه کارشناس پیشگیری و درمان با بیان این که تحقیقات رسمی، روشمند و مدونی در باره شیوع مصرف الکل در جمعیت عمومی کشور صورت نگرفته است، می‌گوید: آمار و اطلاعاتی که در اخبار یا گزار‌ش‌های گوناگون ارائه می‌شود عمدتا برآوردهایی است که توسط مَراجع گوناگون علمی و با روش‌های مختلف صورت می‌گیرد.
به عنوان مثال، این برآوردها با توجه به میزان کشفیات الکل، مُراجعان به مراکز بهداشتی درمانی یا مراکز درمان اعتیاد و اورژانس‌های پزشکی صورت می‌گیرد و از اینرو نمی‌توان آنها را به کل جامعه تعمیم داد.وی آمار منتشر شده درباره مصرف ۴۲۰ میلیون لیتر مشروبات الکلی را معقول و واقعی می‌داند و می‌گوید: علاوه بر مشروبات الکلی که به صورت غیرقانونی وارد کشور می‌شود، مصارف الکل در ایران شامل شراب‌های دست ساز یا الکل سفید با مصارف بهداشتی و پزشکی نیز می‌شود و در آمار مصرف الکل در کشور قرار می‌گیرد، بنابراین نمیتوانیم محاسب‌های از میزان مصرف داشته باشیم.
اما براساس آماری که در سال۱۳۹۱ توسط فرمانده وقت ناجا اعلام شد ۲۰۰ هزار الکلی در کشور وجود دارند که مصرف ۴۲۰ میلیون لیتر در سال برای این تعداد الکلی، منطقی به نظر می‌رسد، ضمن این که علاوه بر معتادان، افرادی هستندکه به میزانی محدود مشروبات الکلی مصرف می‌کنند.
‏در مقابل، مجید ابهری پژوهشگرعلوم اجتماعی اعتقاد دارد میزان واقعی مصرف الکل بسیار کمتر از مقدار اعلام شده است. ‏
وی واردات، تولید و توزیع مشروبات الکلی را یکی از آسیب‌های جدی کشور می‌داند و می‌گوید: با وجود ممنوعیت‌های شرعی و قانونی مصرف مشروبات الکلی، مافیای فرهنگی تلاش می‌کند گرایش به مصرف آن را در میان جوانان گسترش دهد.‏ هیچ اطلاعات رسمی از میزان مصرف مشروبات الکلی در کشور وجود ندارد و حتی نمی‌توان با قطعیت گفت که کدام گروه سنی بیش از سایرین با این مساله دست و پنجه نرم می‌کنند.
‏روشن پژوه هم با تائید این که اطلاعات دقیقی از سن مصرف یا اعتیاد به الکل موجود نیست، میگوید: نمی‌توان به طور قطع اعلام کرد که مصرف الکل در جامعه افزایش یافته است. البته شاید شواهدی حکایت از افزایش مراجعه برای درمان داشته باشند، اما نمی‌توان گفت آمار کلی مصرف هم بالا رفته است.‏ براتی هم درباره سن مصرف الکل در ایران می‌گوید: در سال‌های اخیر سن مصرف الکل تا سطح دانش‌آموزان پایین آمده و حتی میزان گرایش به مشروبات الکلی در میان دختران و زنان شدت گرفته است.‏ وی با بیان اینکه به تبع افزایش گرایش به مصرف سایر مواد مخدر و محرک مصرف الکل هم افزایش یافته است، می‌گوید: نداشتن تفریحات سالم و زمینه‌های لذت و شادی در درجه اول و غلبه بر استرسها و فشارهای زندگی و به طور کلی موضوعهای مرتبط با سلامت روان، سبب شده است که به مشروبات الکلی روی آورند.
‏‎‎دکتر مجید ابهری می‌گوید: بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت، زمانی مصرف الکل به عنوان یک آسیب اجتماعی مطرح میشودکه فرد۳ مرتبه در هفته اقدام به نوشیدن مشروبات الکلی کند و در غیر این صورت به صورت جدی به آن توجه نمی‌شود.‏ این پژوهشگر مسایل اجتماعی با اشاره به نبود آمار دقیق از میزان مصرف و اعتیاد به الکل در کشور می‌افزاید: مصرف‌کنندگان مشروبات الکلی از نگاه آسیب‌شناسی در گروه سنی ۱۵ تا ۶۴ سال هستند، اما به دلیل این که مشروبات الکلی اغلب از مرزهای غربی و به صورت قاچاق وارد کشور می‌شوند و یا با تولید و عرضه این مواد در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرد، نمی‌توان میزان مشخصی برای مصرف الکل را تعیین کرد.‏ ‏
‎ابهری می‌گوید: بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی، سرانه مصرف الکل در کشورهای غیر مسلمان ۶ تا ۷ لیتر و در کشورهای مسلمان ۲٫۵ لیتر اعلام شده است که در برخی از کشورها مانند روسیه و بلغارستان به ۱۲ لیترهم رسیده است.‏ ‎‎وی با بیان این که روزانه ۲ تا ۵ نفر به دلیل اثرات مصرف مشروبات الکلی و مسمومیت یا درگیری‌های ناشی از آن در ایران جان خود را از دست میدهند، میگوید: هرچند که موارد نزاع و درگیری، ضرب و جرح و قتل‌های ناشی از مصرف الکل و به طور کلی آسیب‌ها و عوارض ناشی از الکلیزم در جامعه روند صعودی دارد، اما خوشبختانه علیرغم بعضی از آمارهای بی اساس، تعداد معتادان به الکل در کشور بین ۴۰۰ تا ۷۰۰ هزار نفر بوده و هنوز مصرف الکل در ایران به مرز نگران کننده و هشدار نرسیده است.‏
در جامعه‌ای که خرید و فروش و حتی حمل مشروبات الکلی جرم تلقی می‌شود، کمتر کسی جرات می‌کند رسماً به تجربه مصرف خود اذعان کند، و از این‌رو پروسه شناسایی و درمان این نوع اعتیاد سختتر از اعتیاد به مواد مخدر است.
‏‏روشن پژوه مصرف الکل در کشور را واقعیتی می‌داند که همه باید آن را بپذیرند. وی می‌افزاید: در پی مصرف الکل طبیعتاً مشکلات و اختلالاتی نیز در میان برخی از مصرف‌کنندگان بروز خواهد کرد، بنابراین نیازمند مداخلات مناسب و علمی برای این گروه هستیم و منطقی است که برای این نیاز جامعه نیز تدابیری اندیشیده شود که از آن جمله ایجاد ظرفیت درمان اعتیاد به الکل و سایر عوارض آن در کشور است.‏
‎ ‎این کارشناس با تاکید بر این که برای درمان اختلالات حاصل از مصرف الکل نیازمند پروتکل‌های اختصاصی هستیم، می‌افزاید: این پروتکل‌ها باید مبتنی بر شواهد و مبانی علمی و متناسب با ویژگی‌های جمعیت شناختی، فرهنگی و اجتماعی کشور، بومی سازی شده باشد.
سازمان بهزیستی حدود ۲ سال پیش به این نیاز در جامعه توجه کرد و با صدور یک مجوز محدود برای یکی از جمعیت‌های مردمی و خیریه فعال در حوزه کاهش تقاضای مواد، برای تدوین این پروتکل اختصاصی، مبتنی بر شواهد بومی، مبادرت ورزید و به همین منظور مرکزی به صورت آزمایشی فعال شد.‏
‏گرایش و مصرف الکل هر روز بیشتر می‌شود و متاسفانه کم نیستند خانواده‌هایی که مشروبات الکلی را برای پذیرایی به خانه می‌آورند و این در حالی است که قانون مجازات اسلامی می‌گوید: »خوردن مسکر موجب حد است؛ خواه کم باشد یا زیاد و چه مست کند، چه نکند.«
بر اساس همین قانون، مجازات نوشیدن الکل ۸۰ ضربه شلاق است. همچنین اگر فردی ۳ بار به دلیل مصرف الکل دستگیر شود، مجازات اعدام خواهد داشت. اما چرا با وجود قوانین سنگین در این حوزه، گرایش به مصرف مشروبات الکلی هر روز بیشتر می شود و آیا این قوانین به حد کافی بازدارنده نیست و نیاز به قوانین سختگیرانه تر احساس می‌شود؟ ‏مجید ابهری، در این باره می‌گوید: ما خلاء قانونی در این باره نداریم، بلکه به اندازه کافی قانون وجود دارد.
دلیل گسترش این پدیده فراتر از قانون یعنی خلاء در بخش آموزش و پرورش است.‏ ‎وی می‌افزاید: کمبود نشاط اجتماعی بیش از هر چیز دیگری جوانان را به این سمت می کشد، چراکه جوانان ایرانی اگر بتوانند رایگان یا ارزان قیمت از تفریحات استفاده کنند، هیچ وقت به سمت مصرف الکل نمی روند.‏