کلانشهرارومیه؛ کلان فرهنگی و یا کلان غیرفرهنگی

علی رزم آرای
گروه فرهنگی: شهرارومیه بعنوان مرکز استان¬آذربایجان¬غربی و دهمین شهر بزرگ کشور تاچه حد از نظر ساختار فرهنگی، شهری و اجتماعی سیمایی شبیه یک کلانشهررا دارا ست؟
افزایش جمعیت؟ حجم ترافیک و تصادفات؟ امکانات حمل و نقل شهری و بینشهری؟ فرهنگ شهرنشینی و روابط اجتماعی و فردی داخل بر آن؟ و….
وجود متغیرها و مؤلفه¬های این چنینی تا چه حد می¬تواند برای مرکزیت یک
استان هویت کلان و بزرگ جغرافیای و اقتصادی تعریف کند و اصولا ملاک¬¬
ها و شاخصه¬ها دراین زمینه به چه شکل هستند؟آیا صرف طرح ابعاد و معضلات و شرایط نا به سامان این شهر و یا طرحدلایل تاریخی و جغرافیای و به بهانه اینکه در طول ۸۰ یا ۹۰ سال گذشته(دقیقا ً ۸۳ سال پیش از این -۱۳۰۷ ارومیه در تقسیمات جدید کشوری و باتقسیم آذربایجان بزرگ با مرکزیت تبریز، به مرکزیت استان آذربایجان جدید ¬
غربی تبدیل شد.)
این شهر عنوان مرکز استان را به یدک کشیده است برایبزرگ شهرشدن و یا کلانشهرشدن آن کافی به نظر می¬رسد؟متوسط برخورداری از فضاهای فرهنگی و اجتماعی در این مرکز استان و دراصطلاح بزرگ شهر از نظر ُنرم بین¬المللی و منطقه¬ای و ملی تا چه پایهاست؟موضوع را کمی عینی¬تر می¬کنیم.
اورمیه به عنوان مرکز استان و کلانشهری که در مقدمات کلان شدن قراردارد، دارای چه نوع مناسبات فرهنگی در قالب¬های فردی و جمعی است؟ ایننوع مناسبات و روابط در بستر کدام فضا و یا فضاهای شهری و فرهنگیمناسب شکل می¬گیرد؟برای بررسی این موضوع ارائه آمار و شاخص¬های مربوط به ساخت وفعالیت اینگونه فضاها و یا برخورداری از متوسط ِ وجود این فضاها در هرمنطقه یا شهر به نسبت¬های مختلف جمعیتی ،جغرافیای، اقتصادی، واجتماعی ،لازم وضروری می¬نماید.در عرصه بین¬المللی متوسط برخورداری از فضاهای مختلف شهری برای
مثال فضاهای فرهنگی، شاخص فعالیت¬های فرهنگی و فرهنگ اجتماعیجاری و مسلط برهر کشور یا منطقه را تعیین می¬کند.
یعنی فعالیت و تکاپویفرهنگی و اجتماعی نیاز به ایجاد و ساخت این گونه فضاها و روابط و برنامه ¬ریزی داخلی و خارجی آن را توجیه می¬کند. مدیرت و برنامه ریزی¬های خردو کلان اقتصادی و ادامه حیات این مکان¬ها و فضاها هم به همین شاخصه¬هاباز می¬گردد.
برای مثال هر انداره سینما و یا تئاتر و یا موسیقی و… در جامعه¬ای فعال¬تر وویا¬تر و زمان¬مندتر باشد، امکانات و لوازم کارکردی و کاربردی فعالیت¬هایاین هنرها تحت تأثیر این فعالیت و پویایی و زمان¬مندی، افزایش، کاهش و یاتغییر را به همراه خود خواهد داشت. اما در بعد ملی و منطقه¬ای، یعنی درچهارچوب ساختار کشوری، می¬توان موضوع را از دو جهت شکافت: اول سطح وحرکت ابعاد مختلف فعالیت¬های فرهنگی درمنطقه¬ی نظیراستانآذربایجان¬غربی و مرکز آن کلانشهرارومیه تعیین کننده¬ترین نقش را درخصوص برخورداری از فضاهای مختلف شهری که فضاهای فرهنگی همیکی از آنهاست، دارد.دوم برنامه ریزی¬های کلان مدیریتی مانند تهیه و تنظیم برنامه¬های پنج سالهتوسعه اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی و تاثیر آن بر، برنامه ریزی منطقه¬ای واستانی و… در گام بعدی مؤثر است.
در زمینه جهت اول، با یک بررسی از تعداد مراکز و فضاهای فرهنگی نظیرکتابخانه، آمفی تئاتر،فرهنگسراها، سینماها و…. و همچنین میزان رویکرد و استقبال قشرهای مختلف مردمی در مراجعه و استفاده از این مراکز و همچنینبررسی کمی و کیفی ارائه خدمات فرهنگی و محصولات فرهنگی مختلف وتوجه به رویدادهای مختلف فرهنگی و…. پی به نوع و حدود تقاضا و نیازهایفرهنگی جامعه و بده بستان¬های فرهنگی برد.
در زمینه دوم می¬توان با مراجعه به کارنامه برنامه¬ریزی و مدیریت مسئولینمنطقه¬ای و استانی برای ایجاد و ساخت این گونه مراکز و فضاها و اولیتبخشیدن به این مباحث را بررسی کرد.با نیم نگاهی به وضعیت و تعداد مراکزفرهنگی موجود در شهراورمیه می¬توان به مطلوب رسید.
این در حالی ست که در سطح همان برنامه ریزی¬های کلان و ملی هم جز
حرف و حدیث و اشارات کلی چیزی نمی¬توان دید. درکل هیچ برنامه مدون ومشخصی برای آینده فرهنگی منطقه و امنیت فرهنگی آن با تاکید بر گفتمان فرهنگی ا فرهنگی ملی و جهانی دیده نمی¬شود.
در برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی به شکل بارز و به شکل
کلی از دیدگاهای و ضروت¬های مختلف به این مبحث پرداخته شده است.
اما درخصوص پراکندگی و لزوم ایجاد و هدایت این مراکز، تحول و تحرک عینیمشخصی در سطح استان و منطقه و همچنین شهر ارومیه دیده نمی¬شود.
بطوری که طراحی و برنامه¬ریزی¬های سال گذشته یا از جریان و شمولخارج شده ویا گریانگیر معضلاتی نظیر عدم همکاری یا هماهنگی دستگاه ¬های دولتی ذی¬ربط شده¬اند و در مقابل طرح ها و برنامه های جدید به سال¬های بعد و بعدتر حواله می¬شوند.
گرچه اخیراً به هوای برگزاری نخستیناکسپوی آثار هنری (هنرهای تجسمی) محل نمایشگاه مجتمع فرهنگی ارومیه،
حوزه هنری استان برای نخستین بار دست به اقدامی در جهت گسترش
فضاهای هنری در کلانشهرارومیه زد و در طبقه همکف ساختمان اصلی
خود( سینما فرهنگ سابق) اقدام به احداث گالری ویژه آثار تجسمی کرد.
اما بااین وجود راه طولانی است و مقصد بس بعید!