کتابخانه یاد یار مهربان در بوته فراموشی
گروه فرهنگی:دسترسی عادلانه به کتابخانه مدارس زمینه فرصت‌های رشد را به‌طور یکسان برای همه دانش‌آموزان فراهم می‌کند اما این مهم نیازمند اختصاص بودجه مستقل و اجرای طرح تجهیز سراسری کتابخانه مدارس است.
براساس آمار، سال گذشته ۱۱۰ هزار عنوان کتاب در کشور منتشر شد که نزدیک به ۸۰ هزار عنوان آن چاپ نخست است؛ همچنین بنابر اعلام خانه کتاب و ادبیات ایران، تولید کتاب کودک و نوجوان در آبان‌ماه امسال در مقایسه با مدت زمان مشابه سال گذشته ۴۸ درصد، رشد داشته است. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ۲۴ تیرماه سال جاری (۱۴۰۲) با اشاره به اعطای مجوز به بیش از ۲۵۰ هزار عنوان کتاب در دولت سیزدهم اعلام کرد: »هنوز پیمایش کامل و دقیق از کتابخوانی نداریم، اما آخرین پیمایش حاکی از آن است که سرانه مطالعه غیردرسی و دینی در کشور ۳۳ دقیقه است.« با توجه به آمارها، پرسشی که مطرح می‌شود این است، سهم دانش‌آموزان از مطالعه کتاب‌های غیردرسی درسال چقدر است؟ چنددرصد دانش‌آموزان در مدارس به کتابخانه و کتاب‌های به‌روز دسترسی دارند؟ چند درصد از کتاب‌های جدید منتشر شده برای کودکان و نوجوانان در سال وارد کتابخانه‌های مدارس می‌شود؟ آیا اصلاً آماری از کتابخانه‌های مدارس، کتابخانه‌های کلاسی، تعداد کتاب‌های موجود در آن‌ها و فضایی که هر مدرسه برای کتابخانه دارد، احصا شده است؟ و سؤال مهم اینکه آموزش و پرورش بعد از حذف پُست کتابدار در مدارس برای رونق کتابخانه‌های کلاسی و مدارس چه کاری انجام داده است؟
آیا اساساً در مدارس دولتی بودجه‌ای برای تجهیز کتابخانه‌های مدارس درنظر گرفته شده است یا در مدارس غیردولتی با وجود شهریه‌های آنچنانی الزامی برای پرداختن به بحث کتابخوانی، تجهیز کتابخانه و به‌روزرسانی منابعشان وجود دارد؟ این‌ها پرسش‌هایی است که برای پاسخ به آن‌ها باید یک کارآماری دقیق انجام داد اما مهم‌تر اینکه دانش‌آموزان چقدر کتاب غیردرسی می‌خوانند؛ این است که آن‌ها چقدر دوست دارند و چه اندازه ملزم می‌شوند، به کتابخانه بروند و با منابع این محیط آشنا شوند؟ برای این آشنایی چه کردیم و چه می‌خواهیم بکنیم؟ و اینکه برای دسترسی عادلانه دانش‌آموزان به کتابخانه و کتاب‌های به‌روز در مدارس دولتی و غیردولتی چه تهمیدی در نظر گرفته شده است؟
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به‌عنوان یک مرجع تخصصی در حوزه کودک و نوجوان براساس اساسنامه خود موظف است به تجهیز کتابخانه‌های مدارس کمک کند اما چند کتابخانه مدرسه دولتی و غیردولتی با این نهاد همکاری دارند؟ کتابخانه ملی، مرجع اعطا شابکا برای کتابخانه‌ها است اما تاکنون چند کتابخانه مدرسه‌ای (آموزشگاهی) شابکا دریافت کرده‌اند؟ آیا کتابخانه مدارس شرایط مطلوبی دارند که شابکا به‌آن‌ها اختصاص پیدا کند؟ این سؤالات و البته مجهولات موجب شده کتابخانه‌های مدارس در سکوت و غربت بمانند.درگفت‌وگو با مسئولان کتابخانه‌های مدارس دولتی و غیردولتی نشان می‌دهد، اولویت مدارس دولتی به‌دلیل اینکه اغلب فرسوده یا دارای امکانات کمی هستند، تجهیز مدارس، تقویت ایمنی، تأمین وسایل گرمایشی و سرمایشی و بسیاری از امکانات اولیه است و با این شرایط قاعدتاً مدرسه‌ای با ۵۰ سال قدمت، اولویتش بازسازی و ایمن‌سازی و در مراحل بعد، تأمین وسایل گرمایشی و سرمایشی و داستان‌های اینگونه است و قطعاً آخرین مسئله این مدرسه‌ها، تجهیز کتابخانه می‌شود. هرچند اولویت در مدارس غیرفرسوده می‌تواند تجهیز کتابخانه باشد.مرضیه سوری، معلم پایه ششم مدرسه دخترانه آیت‌الله مرعشی می‌گوید: »مدارس دولتی می‌توانند از بودجه مشارکت‌ها برای تجهیز کتابخانه استفاده کنند اما وقتی یک مدرسه دولتی هزار و یک اولویت واجب مانند مناسب‌سازی و بازسازی عمرانی محیط مدرسه دارد آیا جایی برای تجهیز کتابخانه می‌ماند؟« البته با وجود مدارس فرسوده و اولویت بازسازی و نوسازی آن‌ها فرصتی برای استفاده از این بودجه برای تجهیز کتابخانه در این گونه مدارس نمی‌ماند. مجید عبداللهی، معاون فنی و نظارت سازمان نوسازی مدارس سال گذشته اعلام کرده بود؛ ۲۰ هزار مدرسه و ۴۰۸ هزار کلاس درس فرسوده در کشور داریم که برای بازسازی این مدارس به ۱۳۶ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است.
سوری درباره کتابخانه کلاسی و کتابخانه مجزا در این مدرسه دولتی می‌گوید: »این مدرسه تقریباً هزار متری، ۱۳کلاس دارد و قرار است کتابخانه‌های کلاسی در مدرسه بعد از بازسازی با تأمین اعتبار به‌صورت شکیل‌تر و بزرگ‌تر دایر شود. در کتابخانه ۳۰متری این مدرسه حدوداً دو هزار جلد کتاب وجود دارد؛ البته این آمار نیز دقیق احصا نشده و متصدی کتابخانه که نماینده انجمن مربیان است و از طرف مدیر برای اداره کتابخانه به‌کار گرفته شده، هنوز این تعداد را دقیق اعلام نکرده است.«در کتابخانه مدرسه دولتی آیت‌الله مرعشی نجفی که یک مدرسه دولتی دخترانه در مقطع ابتدایی است؛ کتاب کمک آموزشی زیادی وجود ندارد زیرا مدرسه چندان علاقه‌ای به تبلیغ کتاب کمک آموزشی ندارد. کتاب‌های این کتابخانه شامل موضوعات مذهبی، داستانی، دینی ادبی، رمان و تاریخی است. توجه به مسابقات کتابخوانی و جایزه دادن به همه شرکت‌کنندگان به جای برندگان آن مسابقه کتابخوانی یکی از روش‌های توجه به کتابخوانی در این مدرسه دولتی است. برپایی نمایشگاه کتاب با تخفیف ویژه نیز یکی دیگر از کارهای این مدرسه برای پیشبرد نهضت کتابخوانی است. به‌گفته سوری در مدارس کتابخانه‌ها زیرنظر معاون پرورشی اداره می‌شوند اما این فرد نیز آنقدر درگیر برگزاری فعالیت مختلف مذهبی و تربیتی مختلف است که کتابخانه برایشان اولویت آخر است. ضمن اینکه فعالیت‌های ورزشی نیز زیر نظر همین فرد دنبال می‌شود.نکته جالب اینجا است که براساس سخنان سوری، معاون پرورشی مدرسه دولتی آیت‌الله مرعشی نجفی، درخواست والدین در مدارس دولتی بیشتر به امکانات آموزشی، پیگیری مباحث اخلاقی و درسی بچه‌ها محدود می‌شود و تجربه به من می‌گوید تاکنون والدین برای نداشتن کتابخانه به مدرسه اعتراضی نکرده‌اند و درخواستی نداشته‌اند.داستان در مدارس غیردولتی اما متفاوت است؛ مدارسی که به نظر می‌رسد بعضاً منوی لاکچری غذا یا برپایی کلاس‌های خاص در برخی از آن‌ها، از منابع به‌روز کتابخوانی مهم‌تر است. براساس سخنان مهتاب میناچی، کتابدار کتابخانه مدرسه غیرانتفاعی علم و ایمان منطقه ۴تهران؛ بی‌توجهی به کتابخانه مدارس اپیدمی‌ای است که شمار قابل‌توجهی از مدارس غیردولتی و دولتی به آن مبتلا هستند. حالا شاید بپرسید مدارس دولتی امکانات و پول ندارند؛ چرا مدارس غیر دولتی کتابخانه ندارند؟ او که سابقه همکاری با چندین مدرسه دولتی و غیر دولتی را در کارنامه خود دارد می‌گوید: »باید مدیر و مسئولان یک مدرسه دغدغه کتابخوانی داشته باشند. من در یک مدرسه غیرانتتفاعی کار می‌کردم که ۷۰۰متر مربع فضای کتابخانه‌ای با کتاب‌های تقریباً به‌روز داشتند اما مدیر مدرسه معتقد بود مدرسه باید تولید محتوا کند و در فضای مجازی در اختیار بچه‌ها قرار بدهد و بچه‌ها نباید به کتابخانه رفت‌وآمد کنند. این کتابخانه انبار کتاب بود و درهایش همیشه بسته بود.«وی خاطره‌ای از یک مدرسه غیردولتی دیگر که نقطه مقابل این مدرسه بود نیز تعریف می‌کند: »به خاطر دارم، دهه ۸۰در کتابخانه حسینیه ارشاد میزبان دانش‌آموزان مدرسه غیرانتفاعی دکتر حسابی از منطقه سه تهران بودم. مدرسه‌ای که با وجود غیرانتفاعی بودن در آ ن زمان، کتابخانه نداشت. مدیر مدرسه آن زمان زنگ‌های علوم و تاریخ و ادبیات، بچه‌ها را به کتابخانه نزدیک مدرسه (حسنیه ارشاد) می‌آورد. آن زمان من مسئول کتابخانه بودم.«
.Arazazarbaiijan.farhangi@gmail.com
نوشته شده توسط admin در سه شنبه, ۰۵ دی ۱۴۰۲ ساعت ۹:۵۸ ق.ظ
