چالش های پیش روی دامداران عشایر در تولید فراوده های دامی
مهدی قلی پور
گروه اقتصادی : استان آذربایجان غربی با توجه به طبیعت و نیروی انسانی فعال در مناطق عشائری و روستایی، توان و ظرفیت بالایی در زیر بخش دام و طیور دارد که باید از این ظرفیت ها به نحو مطلوب استفاده کرد.در آذربایجان غربی حدود ۲۱ ایل و طایفه عشایر مستقل به سر می برند که جمعیت آنها در وقت ییلاق ۶۱ هزار و ۶۴۵ نفر و در دوره قشلاق ۶۴ هزار و ۷۲۱ نفر است.۲۵ درصد از فرآورده های دامی استان آذربایجان غربی را عشایر تولید می کنند. عشایر با شیوه معیشت خاص خود همواره نقش موثر و تعیین کننده ای در اقتصاد کشور و منطقه و چرخه تولید داشته اند بطوری که عشایر استان سالانه ۴۱ هزار تن شیر و ۲ هزار تن پشم و بیش از ۵۰۰ هزار راس دام را روانه بازار داخلی می کنند که فعالیت این قشر زحمتکش نقش مهمی در خودکفایی کشور دارد.استان آذربایجان غربی با دارا بودن شرایط آب و هوایى مناسب و مراتع غنى شرایط مناسبی را براى دامدارى و دامپروری داراست. اما امروزه همچنان دامپروری در آذربایجان غربی به شیوه سنتى اداره مىشود. در حوزه دام و طیور، استان آذربایجان غربی ظرفیت‌های بالایی در تولید محصولات دارد و با مدیریت اصولی تشکل‌های صنفی بخش تولید کشاورزی در استان، توسعه و ایجاد صنایع فرآوری در این حوزه و فرآورده‌های لبنی نقش کلیدی در توسعه اقتصادی بخش را ایفا خواهد کرد و اتحادیه‌ها می‌توانند با همکاری معاونت بهبود تولیدات دامی سازمان و نهادهای ذیربط بستر لازم برای توسعه صنایع این بخش، با تفکر صادراتی و بهبود وضعیت بازار را عملی سازند.این استان چهارمین استان عشایرنشین کشور است که هنوز یکی از قطب های بزرگ تولید فرآورده های دامی به ویژه گوشت قرمز است و ۲۵ درصد از فرآورده های دامی استان به عشایر اختصاص دارد.این استان یکی از استان های پیش رو در تولید فرآورده های دامی همچون شیر ، پشم و گوشت قرمز است و در این استان بیش از ۵ میلیون واحد دامی وجود دارد که تولید گوشت دامی تنها در در سال ۹۰ به ۸۵ هزار تن رسید.در شهرستان مهاباد ۱۲۰۰ خانوار عشایر زندگی می کنند و ۴۰۰ خانوار از این تعداد که کوچ سالانه می کنند ۵۰۰ تن فرآورده های دامی و لبنی تولید می کنند که علاوه بر مصرف در بازار شهرستان به استانهای همجوار نیز عرضه می شود.اما تنگناها و مصائب و مشکلات کوچ نشینی هر روز عرصه را بر این قشر زحمتکش تنگ تر می کند. حدود ۱۵هزار و ۵۰۰ خانوار عشایر استان همه ساله با شروع فصل گرما کوچ خود را به مناطق ییلاقی آغاز می کنند. کوچ عشایر از ۵ کیلومتر تا ۱۷۰ کیلومتر متغییر است.کوچ بارزترین نشانه زندگی عشایر است. عشایر همه ساله در فصل بهار از منطقه قشلاقی خود به همراه خانواده و اثاث منزل و دام های خود بصورت جمعی با عبور از دشت ها و گردنه های صعب العبور به سمت نواحی بلند ییلاقی کوچ می کنند. وضع آب و هوا و میزان بارندگی و وضع مراتع بر زمان کوچ عشایر تاثیر دارد.هم اکنون چالش های پیش روی عشایر ، وابستگی جامعه عشایری به محیط و تغییرات شرایط طبیعی به خصوص خشکسالی، تخریب و تبدیل مراتع به انواع کاربری های حیاتی عشایر، محروم بودن از امکانات رفاهی و عمومی و پایین بودن سطح سواد و میزان بالای بی سوادی است.روند رو به تخریب منابع مراتع به سبب رشد و توسعه مکانهای صنعتی استان و شهرستان ها در بخش بهره برداران از معادن سنگ های تزئینی و معدنی بسیار بالاست. در شهرستان مهاباد حدود ۳۰۰ هزار راس دام سبک شامل گوسفند ، بز و بره وجود دارد که نسبت به وسعت مراتع این شهرستان با مساحت ۱۵۰ هزار هکتار ، تعداد دام ها تقریباً ۲ برابر مرتع است که عدم تعادل دام و مرتع ، بخشی از مشکلات پیش روی دامداران بویژه عشایر کوچ رو به عرصه مناطق ییلاقی است.چالش های پیش روی دامداران بویژه عشایر دامدار کوچ رو در مناطق مختلف استان باید مورد رسیدگی قرار گیرد و تغییر در اهداف تولید ، دگرگونی زراعت عشایری ، دگرگونی در نظام اجتماعی ، گسترش کوچ های انفرادی و کاهش کوچ های جمعی و ایلی و طوایفی از جمله مشکلات اصلی دامداران عشایر کوچ رو است.رشد صنعت و تکنولوژی و تخریب بخشی از منابع و عرصه های طبیعی از دیگر مشکلات پیش روی دامداران کوچ رو است و مراتع استان جوابگوی تعلیف بخش محدودی از دام موجود استان که حدود پنج تا ۶ میلیون راس است را ندارد و این مسئله سبب شده است که تراکم دام ، فرسایش گسترده ای را به مراتع وارد کند.کارشناسان اقتصادی معتقدند که در شرایط موجود زندگی کوچ نشینی بخصوص برای حجم گسترده ای از خانوارهای کم دام از لحاظ اقتصادی و هم از لحاظ اجتماعی صرفه اقتصادی ندارد بنابراین بسیاری از خانوارهای عشایری به دلیل مسائل و مشکلات اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی ، دیگر تمایلی به ادامه زندگی کوچ نشینی ندارند و خواهان اسکان در یکی از مناطق و قلمرو ایلی خود هستند.در برنامه افق ۱۴۰۰ کشور، پیش بینی شده است که ۲ هزار خانوار عشایری یعنی یک هفتم جمعیت خانوار عشایر استان با توجه به فشار زندگی کوچکندگی و افزایش سطح آگاهی اعضای خانواده های عشایری نسبت به مزایای اسکان در کانون های جمعیتی تحت پوشش طرح اسکان قرار گیرند.این در حالی است که جمعیت میانگین دامی عشایر کوچ رو استان ۱۲۰ راس برای هر خانواده دامدار است و این جمعیت میانگین دام امروزه برای خانوارهای عشایر با اعضای خانواده ۹و ۷ نفر مقرون به صرفه نیست و هزینه های یک خانوار عشایر بالاتر از میزان درآمدزایی آن با این جمعیت دامی است.بافت اجتماعی و فرهنگی مردمان استان آذربایجان غربی نشان می دهد که بخش عمده ای از مردم این استان کشاورز و عشایر و دامدار است و باید با تقویت زیرساخت‌های عشایری منطقه زمینه فعالیت اقتصادی این قشر فراهم شود و بدون شک عشایر به عنوان قشر زحمتکش و مولد، نقش اساسی در تولید گوشت قرمز و فرآورده‌های لبنی دارند.
نوشته شده توسط admin در سه شنبه, ۲۲ مهر ۱۳۹۳ ساعت ۶:۲۱ ق.ظ
