پیکر بی رمق معادن روی میز تشریح تیم اقتصادی استان

الناز ملک زاده
گروه اقتصادی: آذربایجان غربی کلکسیونی از سنگهای تزئینی و قطب طلا و تیتان کشور است، ولی سهم این بخش در تولید ناخالص استان بسیار ناچیز بوده و پیکره بی رمق معادن روی میز تشریح تیم اقتصادی قرار گرفته است.تیتان، کان سنگ طلا، باریت، فلدسپات، میکا، کان سنگ نقره و انواع سنگ های تزیینی مانند گرانیت، دولومیت، تراورتن، مرمر، گنگلومرا و بازالت انواع مواد استخراج شده از معادن آذربایجان غربی بوده که بخش با ارزشی از مواد معدنی استان شامل گرانیت و طلا در سایر استانها فرآوری و به نام آنها به خارج از کشور صادر می شود.عدم بهره مندی از ارزش افزوده با فرآوری مواد معدنی در کنار وجود مناطق بلوکه معدنی آذربایجان غربی، عدم اکتشاف کامل ظرفیت معدنی، نبود نقشه جامع معادن و واحدهای فرآوری همگی دست در دست هم داده تا سهم معادن استان در تولید ناخالص بسیار ناچیز باشد.این در حالی است که به گفته رئیس مرکز خدمات سرمایه گذاری آذربایجان غربی متاسفانه تاکنون طرح معدنی قابل دفاعی برای ارائه به سرمایه گذار در حوزه اکتشاف، بهره برداری و فرآوری ارسال نشده و به نتیجه نرسیدن اخذ مجوز شهرک سنگ و عدم تکمیل خوشه سنگ بعد از گذشت چندین سال نیز گواهی بر این ادعا است.در حال حاضر تنها چند واحد سنگ بری در آذربایجان غربی فعال بوده که جوابگوی فرآوری سنگهای تزئینی گرانیت، مرمریت و تراورتن نبوده و این سنگها به سایر استانها از جمله اصفهان صادر و بعد از فرآوری به نام آنها به خارج از کشور صادر می شود.با تداوم خشکسالی و بحرانی شدن وضعیت دریاچه ارومیه و توجه ویژه دولت یازدهم به موضوع احیای دریاچه ارومیه و نیاز آبی این زیست بوم با ارزش بین المللی، مقرر شد اقتصاد آذربایجان غربی که بر پایه کشاورزی استوار است، به سمت بهره گیری از ظرفیتهای معدنی، تجاری و گردشگری سوق یابد.در این راستا سال گذشته سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان غربی بعنوان متولی بخش معادن استان، اقداماتی را برای از بین بردن مهجوریت معادن استان انجام داده که اکبر طاهری معاون امور معادن و اکتشافات معدنی این سازمان در گفتگویی اقدامات انجام شده و برنامه های آتی را تشریح می کند.
*معادن شناسایی شده و ظرفیتهای موجود آذربایجان غربی را در این بخش تشریح کنید؟
تیتان، کان سنگ طلا، باریت، فلدسپات، میکا، کان سنگ نقره و انواع سنگهای تزیینی مانند گرانیت، دولومیت، تراورتن، مرمر، گنگلومرا و بازالت انواع مواد معدنی استخراج شده از معادن آذربایجان غربی بوده که بیشتر معادن استان در شهرستانهای ارومیه، مهاباد، خوی و تکاب به ترتیب با تعداد معادن ۵۸ معدن، ۵۰ معدن، ۴۷و ۴۲ معدن است.
مواد معدنی به چهار طبقه۱ تا ۴ تقسیم بندی می شوند، در این میان سنگهای تزئینی که مربوط به طبقه دوم مواد معدنی است از سنگهای غالب معادن آذربایجان غربی بوده بطوریکه استان با داشتن ۸۰ نوع و رنگ سنگ تزئینی کلکسیونی از سنگ های تزئینی کشور محسوب می شود.نتایج به دست آمده از عملیات اکتشافی ایمیدرو، نشان می‌دهد معدن طلای شهرستان تکاب با عیار ۵٫۸۱گرم در تن از چهار میلیون تن ذخیره قطعی برخوردار بوده و میزان ذخیره احتمالی این معدن به هفت میلیون تن نیز می ‌رسد که با بهره برداری از معادن طلا و نقره، آذربایجان غربی را به قطب تولید و فرآوری صنایع جنبی این رشته از قبیل ساخت طلای تجارتی پلی متال تبدیل می کند.ذخیره کانسنگ معدنی باریکای سردشت که در مرحله اکتشاف و مطالعه است، بیش از ۷۶۴ هزار تن تخمین زده می شود که عیار طلای موجود در آن ۱٫۵و عیار نقره آن۱۰۱ گرم در هر تن بوده و وضعیت معدن طلا و نقره خرابه پیرانشهر نیز مشابه این معدن است.علاوه بر این معادن، در شهرستان های ماکو، سلماس، شاهین دژ و محدوده های دیگری از شهرستان تکاب رگه های معدنی طلا و نقره یافت شده که در صورت بهره برداری از این معادن آذربایجان غربی به رتبه های جهانی در تولید طلا و نقره دست می یابد.
*تا کنون چند معدن در آذربایجان غربی موفق به دریافت پروانه بهره برداری شده و میزان استخراج و سرمایه گذاری در این معادن چقدر است؟
ازمجموع ۴۵۲ معدن دارای پروانه بهره برداری در آذربایجان غربی ۲۱۲ معدن مربوط به سنگهای تزئینی است و ذخایر سنگهای تزئینی ۵۰ میلیون تن است که در حال حاضر ۲۴۰ فقره پروانه اکتشاف در استان برای انجام فعالیت های معدنی معتبر صادر شده که از این تعداد ۱۱۰ مورد مربوط به سنگ های تزیینی است.میزان ذخایر قطعی معادن استان آذربایجان غربی یک میلیارد و ۱۲۳ میلیون تن است که بالغ بر ۱۱۰ میلیارد ریال سرمایه گذاری در این بخش انجام شده است.
*مهمترین معادن آذربایجان غربی کدام معادن هستند؟
از۱۶ معدن بزرگ در سطح کشور، یک معدن بزرگ در آذربایجان غربی با عنوان معدن تیتان قره آغاج ارومیه که۵۶ میلیون تن ذخیره دارد که با مشکلاتی روبرو است.همچنین معادن سنگهای گرانیتی پیرانشهر و سردشت، طلای زره شوران تکاب و تراورتن از جمله مهمترین معادن استان هستند که متاسفانه عدم اکتشاف کامل معادن، حضور دلالان و نبود واحدهای فرآوری ازجمله مسائل پیش روی معادن آذربایجان غربی محسوب می شوند.
*مشکلاتی که بر سر راه توسعه و پیشرفت معادن آذربایجان غربی وجود دارد، شامل چه مواردی می شود؟
اکتشاف، بهره برداری، فرآوری و صادرات ۴ حلقه اصلی زنجیره معدن بوده که متاسفانه با وجود اینکه آذربایجان غربی رتبه سوم کشور را از لحاظ تنوع مواد معدنی به خود اختصاص داداه ولی متاسفانه این زنجیره در استان کامل نیست.تعداد کل واحدهای سنگ بری کشور ۶ هزار ۵۰۰ واحد بوده که از این تعداد ۴۹ واحد در آذربایجان غربی فعال است و این نشان می دهد که فقط یک درصد از فراوری سنگ های تزئینی در این استان انجام می شود.در طول چند سال اخیر به دلیل خروج اکثر این نوع ماده معدنی به صورت خام از استان، از ارزش افزوده حاصل از فراوری آنها و سهم بزرگی که این بخش می توانست در توسعه اقتصادی و صنعتی استان ایفا کند بی بهره مانده ایم.
*سهم معادن در اقتصاد آذربایجان غربی را بسیار ناچیز می دانید، برای افزایش این سهم چه برنامه هایی در دست اجرا دارید؟
در حال حاضر به دنبال تعیین و تصویب مشوقهای جذب سرمایه گذاری در بخش معدن آذربایجان غربی هستیم تا بتوانیم سهم بخش معدن را در تولید ناخالص استانی افزایش دهیم، نگاه به بخش معدن باید همراه با توسعه صنایع معدنی بوده و چنانچه به این دو مقوله به صورت همزمان توجه شود سهم بخش معدن در تولید ناخالص ملی به عدد دو رقمی افزایش می یابد.
همچنین توسعه واحدهای فرآوری و تکمیلی مواد معدنی در آذربایجان غربی با توجه به پتانسیلهای موجود، لازمه افزایش سهم بخش معدن در تولید ناخالص داخلی استان است. ۱۷ درصد از کل معادن سنگ های تزئینی کشور در آذربایجان غربی شناسایی و کشف شده، این در حالی است که فرآوری و صادرات سنگ‌های تزئینی که بخش مهمی از فعالیت‌های معدنی را تشکیل می‌دهند در این استان مغفول مانده که باید نسبت به جذب سرمایه گذاری، جلوگیری از خام فروشی و افزایش فرآوری محصولات معدنی در استان تلاش شود.
*از دیدگاه شما راهکارهای رفع مشکلات موجود چیست؟
چند منطقه بلوکه معدنی در آذربایجان غربی وجود دارد که باید تعیین تکلیف شوند همچنین ۵۷۵ محدوده معدنی به مساحت۱۳ هزار کیلومتر مربع واگذار نشده در سطح استان وجود دارد که باید ساماندهی شوند.همچنین توسعه واحدهای فرآوری مواد معدنی در آذربایجان غربی و یکپارچه سازی عملیات معدنی از مرحله اکتشاف تا فرآوری مواد معدنی منجر به حضور مقتدرانه استان در بازارهای جهانی می شود.کنترل میزان استخراج مواد معدنی از معادن و جلوگیری از برداشت غیر مجاز راهکارهایی است که در مقطع فعلی بخشی از مشکلات را کاهش و زمینه رشد وشکوفایی اقتصاد معدن در استان را فراهم می کند.
*در بخش فرآوری مواد معدنی و جلوگیری از خروج خام مواد استخراج شده از معادن استان چه برنامه هایی پیش رو دارید؟
تلاش بر این است که واحدهای فرآوری استان توسعه یابد که در این راستا از طریق شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران، فراخوان داده شده که دو واحد فرآوری بزرگ مقیاس، در سطح استان انجام خواهیم داد و هشت شرکت از استان در این فراخوان شرکت کرده که ۴۹ درصد شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران و ۵۱ درصد بخش خصوصی در این امر مشارکت خواهند داشت.هم اکنون در جنوب استان در شهرستانهای تکاب و شاهیندژ دو واحد فرآوری در دست اجرا داریم که مجموعا امسال پیگیری احداث چهار واحد فرآوری در استان خواهیم بود.محصولات استخراج شده از مـعادن فـعال استان هم بــه علت کمبود و نبود واحدهای فرآوری بویژه سنگهای تزئینی، به استانهایی از جمله اصفهان صادر و بعد ازفرآوری در واحدهای صنعتی،‌ به نام اصفهان به خارج از کشور صادر می شود،‌ که این امر لزوم اولویت قرار دادن ایجاد واحدهای فرآوری مواد معدنی در استان را دو چندان می کند.
به هر روی سرمایه گذاری در بخش معدن با توجه به فرسودگی تکنولوژی و نبود سرمایه در گردش معادن فعال، کلید توسعه استان است که امید می رود برنامه های تدوین شده برای شکوفایی بخش معدن در استان عملیاتی شوند.