وضعیت شعر آیینی بانوان بهتر از دهه‌های گذشته است
گروه فرهنگی: فاطمه نانیزاد معتقد است در حال حاضر وضعیت شعر آیینی بانوان بهتر از دهه‌های پیش است و وظیفه بانوان شاعر در این‌حوزه، نسبت به شاعران مرد، مضاعف و سنگین‌تر است.
فاطمه نانیزاد یکی از شاعران آئینی کشور است. او متولد ۱۳۵۷ است و سرودن شعر را از سنین‌کودکی و نوجوانی آغاز کرده است. »باران بی‌هوا« و »صحن فیروزه« دفترهای شعر منتشر شده از این شاعر هستند.
او مدیریت اجرایی دفتر ادبیات و هنر نهاد نمایندگی رهبر انقلاب در دانشگاه تهران و برگزاری کنگره ادبی سوختگان وصل را در کارنامه خود دارد.
نانیزاد، دکترای روان‌شناسی تربیتی دارد و علاوه بر سرایش شعر، به مشاوره و روان‌درمانی مشغول است. فرارسیدن ایام فاطمیه و شهادت حضرت زهرا (س) بهانه خوبی بود تا با این شاعر آئینی درباره سرودن شعر آئینی توسط بانوان و همچنین شعر فاطمی به گفتگو بنشینیم.
مشروح متن این گفتگو در ادامه می‌آید:
* چرا تعداد خانم‌های صاحب کتاب شعر آئینی در جامعه ادبی کم است؟
اتفاقاتی پس از انقلاب افتاد و فضا برای ورود زنان به حوزه شعر، مناسب‌تر شد و جلساتی ترتیب داده شد که خانواده‌ها، پدرها و همسرها می‌توانستند به آن‌ها اعتماد کنند. به این ترتیب فضای مناسب‌تری پیش آمد که مثل گذشته نبود که عموماً برای آقایان باشد.
هرچه از سال‌های انقلاب فاصله گرفتیم، خانم‌ها بیشتر دیده شدند و اردوها و دوره‌های آموزشی شرایط بهتری را برایشان فراهم کرد.
به‌علاوه شعر آئینی و اهل‌بیتی، طی سال‌های گذشته و دهه اخیر اقبال بیشتری پیدا کرده است.
* اما حضور بانوان در شعر پس از انقلاب دلیل حضور پررنگ‌شان در شعر آئینی نبوده است.
ببینید، من سال۸۰ وارد دانشگاه شده بودم و در محفل شعر دانشگاه شرکت می‌کردم.
این جلسه شعر در فرهنگسرای اندیشه برگزار می‌شد و آقایان سجادی و حاج‌عبداللهی و … در آن حضور داشتند. آن روزها برای مناسبت‌هایی مثل سالگرد شهید کاظمی که مقارن با عید غدیر بود، مراسم و شب‌شعری برگزار کردند.
من به‌عنوان مخاطب آن برنامه، دیدم ۹۹ درصد آدم‌هایی که آن‌جا شعر خواندند، برای معشوقه‌هایشان خواندند و کسی نبود که مثلاً برای مقام مادر شعر بخواند.
اگر هم شعر آئینی می‌خواندند، شعر دیگری در کنارش می‌خواندند تا متهم به شاعر آیینی‌بودن نشوند. یعنی شعر عاشقانه می‌خواندند که وجهه‌شان خراب نشود و اُمُل فرض نشوند.
من در آن جلسه اشک می‌ریختم وقتی گروه موسیقی دف‌نوازی این شعر را می‌خواند: «قدر زر، زرگر شناسد قدر حیدر را نبی» آن جلسه شعرخوانی به نام و یاد امیرالمومنین تشکیل شده بود اما اصلاً فضای مولا علی را نداشت.
وقتی هم که از جلسه بیرون آمدم، عکس شهید آوینی را مقابل در فرهنگسرا دیدم و خجالت کشیدم.
اما در روزهای کنونی، وقتی عید غدیر یا یک‌مناسبت آئینی روبرو می‌شویم، تعداد زیادی شاعر آئینی خوب داریم که می‌توانی از بین شعرهایشان، شعر مورد علاقه‌ات را انتخاب کنی. می‌خواهم بگویم الان اقبال به شعر آئینی بسیار بیشتر شده و شاعر آئینی محترم شمرده می‌شود. خانم‌ها هم در این زمینه حضور دارند. اما بگذارید کمی درباره چاپ کتاب شعر بگویم. برای این‌که یک‌مجموعه‌شعر چاپ شود، شاعر باید شعرهای خوب بگوید.
نمی‌توان هرچه را که فرد گفت، به‌صورت شعر چاپ کرد. حالا خانم‌ها قابلیت و جایگاه چاپ شعر آئینی را پیدا کرده‌اند و البته فعلاً در مرحله‌ای هستیم که باید ثمره‌اش را در سال‌های آینده ببینیم. این مساله، یک درخت نوپا است.
به‌جز خانم سیمین‌دخت وحیدی، انگشت شمار می‌توان خانم شاعر انقلابی را نام برد که شعر آئینی گفته باشد. چون آن درخت باید ثمر بدهد.
* این اتفاق، پس از انقلاب خیلی دیر افتاد. حالا فرض کنیم پیش از انقلاب، شأن زن رعایت نمی‌شد و در فضاهای فاخر و فرهنگی حضور نداشت. اما حالا که ۴۰ سال از انقلاب گذشته، چرا باید بگوییم که طی ۱۰ سال گذشته، خانم‌ها فرصت ارائه اشعار آئینی و پیدا کردن مخاطب‌شان را پیدا کرده‌اند؟
خب، این مسأله‌ای نبوده که دفعتا اتفاق بیافتد. خود انقلاب هم دفعتا رخ نداد. از سال ۴۲ شروع شد و سال ۵۷ نتیجه داد. بله، پس از انقلاب سعی شد نگاه مصرفی و کالا بودن به زن، حذف شود و زنان را محترم بشمارند. طبیعتاً لازم بود بستر و شرایط لازم فراهم شود چون کار، از جنس کار فرهنگی است و مطمئناً زمان‌بر است.
* در حال حاضر، وضعیت شعر بانوانِ شاعر آئینی چگونه است؟
نسبت به گذشته که خیلی بهتر است. سال‌های دهه ۷۰ و ۸۰، ابتدای کار و سال‌های آغازین بود. من آن موقع به‌طور تخصصی به شعر رو آورده بودم.
در آن فضایی که گفتم در جلسه غدیر، شعر عاشقانه می‌خواندند، تصور غالب بر این بود که اگر خانم‌ها شعر آئینی بنویسند، شأن خود را خدشه‌دار کرده‌اند.
اما امروز با توجه به فراهم‌شدن فضا، با شعرهای خوبی از بانوان روبرو هستیم.
اما این فرایند به کمال نرسیده است. در گذشته خیلی از خانم‌ها و حتی بعضاً آقایان، دوست نداشتند با شعر آئینی معرفی شوند اما امروز شرایط تغییر کرده است.
جمیع این مسائل نشان می‌دهد مسیرمان درست بوده اما خب، فعالیت‌ها کم بوده و باید بیشتر شوند.
یک‌بار از رهبر انقلاب پرسیده بودند اگر بودجه محدودی داشتیم که کار فرهنگی انجام دهیم، برای چه کاری هزینه شود؟ که ایشان فرموده بودند صرف شعر. اما با وجود توجهی که ایشان به شعر دارند، هنوز آن توجه و تمرکزی را که مسئولان باید به شعر داشته باشند، ندیده‌ایم. هنوز فضا به‌طور کامل فراهم نیست و بودجه هم در نظر گرفته نشده است.
خلاصه این‌که هنوز با شرایط مطلوب فاصله داریم. به قول آن مثل معروف، هرچه‌قدر پول بدهی آش می‌خوری. ما هم هرچه‌قدر سرمایه‌گذاری کرده باشیم، نتیجه می‌گیریم.
* هر مسیر ی آسیب‌هایی دارد. به‌نظرتان باید در این مسیر نگران چه‌چیزهایی باشیم؟
از هرچیزی که ما را از ارزش‌هایمان دور کند، باید بترسیم. زمانی هم هست که جای ارزش و ضد ارزش عوض می‌شود. از این مساله هم باید ترسید. باید از نفوذهای بیگانه هم ترسید. می‌دانید چرا؟ چون یکی از ثمره‌های انقلاب ما، همین پرداختن به شعر آیینی است.
برای نسل من، در گذشته این‌همه شعر خوب آیینی نبود و همیشه این الگوهای خوب را در شعر آیینی ندشته‌ایم.
زمانی بود که وقتی می‌خواستیم برای غدیر شعر بگوییم، نمی‌توانستیم از زبان امروزی استفاده کنیم و کار خیلی سخت بود.
*مگر برای نسل ما چند الگوی مناسب مثل خانم‌ها بهبهانی و وحیدی وجود داشته است؟
یک‌نکته هم وجود دارد و این است که ما خیلی به کلیات پرداخته‌ایم و تقریباً از جزئیات غافل شده‌ایم. مثلاً درباره فاطمیه، محرم، صفر یا عاشورا شعر زیاد داریم اما درباره اصحاب امام حسین (ع) مثل حُر، اشعار زیادی نداریم.
پرداخت کلی وجود ندارد و اتفاقاً ناخودآگاه وارد بخشی از جزئیات می‌شویم.مهم این است که با توجه به آسیب‌ها حواسمان به کاری که داریم می‌کنیم، باشد.
هر برنامه، فرایند یا اردوی آموزشی که برگزار می‌شود، باید بررسی شود که چرا برگزار می‌شود و قرار است به چه برسد؟ ببینیم چه شده که یک‌جای کارمان به مشکل برخورده است. مشکل را پیدا کنیم و رفع‌اش کنیم. یعنی به‌طور مداوم نیازمند آسیب‌شناسی هستیم و باید مساله را از زوایای مختلف بررسی کنیم. یک‌نکته هم هست؛ این‌که اگر دو نفر نقد و انتقادی داشتند، فکر نکنیم حب و بغض دارند و سریع متهم‌شان کنیم. انتقادپذیر باشیم و حداقل انتقاد را بشنویم.
وقتی انتقاد یا مطلبی را می‌شنویم، در ناخودآگاهمان نقش می‌بندد. ممکن است همین‌مساله روزی به کارمان بیاید و در آینده ببینیم درست بوده است. به‌هرحال سعی کنیم انتقادپذیر باشیم.
* چه منبعی را در این زمینه معرفی می‌کنید؟ منابعی که مطمئن باشند و بشود با محتوایشان شعر قابل استناد و معتبر سرود؟
من شاعران را به مطالعه توصیه می‌کنم. مطالعه؛ نه شعر! اول مطالعه سیره فاطمی. این مهم‌ترین بحث است که شاعر، اول درباره سیره حضرت زهرا (س) مطالعه داشته باشد. این مرحله پیش از مطالعه و مرور شعرهاست. منبرهای معتبر و خوب هم هستند.
* این منبع در دسترس‌تر و آسان‌تر از مراجعه به کتاب‌هاست.
بله. حضراتی که منابر خوب و قابل اعتنا دارند، در دسترس‌تر هستند. ولی هیچ‌چیز جای مطالعه را پر نمی‌کند. منبر، مکمل مطالعه است. یعنی اگر هنگام مطالعه، سوال یا ابهامی برای شما پیش آمد، می‌توانید با استفاده از منبر، آن را رفع کنید. من به هیچ مراسمی نمی‌روم مگر این‌که از منبرش استفاده کنم. منبر خیلی مهم است. بعد از مطالعه و منبر می‌توان به شعر و روضه خوب اشاره کرد. این‌ها همه لوازم آن غذای خوب هستند که گفتم.
به گزارش آراز آذریایجان به نقل از مهر ،همه این‌ها باید با هم باشند تا اثر با کیفیت تولید شود.
بله. هیچ‌کدام به تنهایی فایده ندارند. همه باید کنار هم باشند. مطالعه، کار روضه را نمی‌کند. روضه هم کار مطالعه را نمی‌کند. برای هرکدام هم باید بهترین منبع را انتخاب کنیم.rhangi@gmail
نوشته شده توسط admin در شنبه, ۱۸ دی ۱۴۰۰ ساعت ۹:۲۳ ق.ظ
