نگاهی به مُدگرایی در ادبیات

گروه فرهنگی: حسین‌ شیخ‌الاسلامی با بیان این‌که مد در ادبیات بحران‌زا نیست، می‌گوید: این موضوع زمانی بحران‌زا است که دست‌هایی خارج از ادبیات بخواهد به شکل مصنوعی در ادبیات تغییر شکل ایجاد کند که این موضوع باعث مریض شدن آثار ادبی و تغییر شکل مناسبت‌های ادبی در جامعه می‌شود.
این نویسنده ادبیات کودک و نوجوان و مترجم درباره تبعیت ادبیات از مُد، اظهار کرد: ادبیات به عنوان یک حوزه معرفتی و مجموعه‌ای از متون دارای ساختار تاریخچه‌ای است و نمی‌توان آن را به سادگی طبقه‌بندی کرد.
ادبیات مجموعه‌ درهم تنیده‌ای از آثار است که یک مرکز و مجموعه‌ای از حاشیه‌ها را دارد.
در همه تاریخ ادبیات یا دست کم از رواج صنعت چاپ که شاهد مسئله تیراژ و تولید کتاب در نسخه‌های بالا بودیم، انواع و اقسام مدها و سبک‌ها قابل تشخیص است.
زمانی با ظهور علم‌گرایی شاهد مکتب ناتورالیسم بودیم یا در دوره‌ای شکلی از بدبینی ادبی رواج داشت، در دوره‌ای شاهد پایبندی بیش از حد به رئالیسم و در دوره‌ای گرایش به سوررئالیسم بودیم و در دوره‌ای گرایش به تخیل وجود داشت. این یک واقعیت جاری و ساری است و نمی‌شود آن را انکار کرد.
او سپس گفت: هر ادبیات یک هسته و مرکز دارد که قابل تغییر نیست؛ در واقع هر فرهنگی یک‌سری آثار ادبی دارد که در بطن هر قوم آرام گرفته است.
اگر از این زاویه به مسئله مد نگاه کنیم، آن وقت نگرانی‌ای وجود ندارد که مثلا در یک دهه با موجی از آثار فانتزی روبه‌رو می‌شویم.
این مسئله فی‌نفسه بحران‌زا نیست. اما چه زمان این موضوع بحران‌زا می‌شود؟ زمانی که دست‌هایی خارج از ادبیات بخواهد به شکلی مصنوعی در ادبیات تغییر ایجاد کند.
این موضوع باعث مریض شدن آثار ادبی و تغییر شکل مناسبت‌های ادبی در جامعه می‌شود و باید جلویش را گرفت.
من هنوز تشخیص نداده‌ام که جایی خارج از مکانیسم طبیعی ادبیات خواسته باشد وارد این حوزه شود، بنابراین نگرانش نیستم.
شیخ‌الاسلامی خاطرنشان کرد: متاسفانه از دهه ۵۰ یعنی بعد از نفوذ چپ‌گرایان به ادبیات، که بسیار به حال ادبیات کودک و نوجوان ایران مضر بود، با خلاء تخیل در ادبیات کودک مواجه بودیم. در واقع از صمد بهرنگی تا کنون خواسته‌ایم از ادبیات کودک، اسلحه ایدئولوژیکی برای مخالفت با دشمنان سیاسی یا عقیدتی خود بسازیم.
می‌توان گفت تا دهه ۷۰ نقش تخیل در ادبیات کودک ما کم‌رنگ‌ بوده است.
طبیعی است مانند فنری که فشره شده باشد با ظهور نویسندگان متولد دهه ۶۰، به شکل واکنشی شاهد کارهای بسیار در ادبیات فانتزی باشیم.
البته آثار کودک و نوجوان جهان هم در این موضوع دخیل بوده است.
بیش از ۷۰ درصد آثار بازار کتاب دست کتاب‌های خارجی و عموما انگلیسی‌زبان است.
بچه‌های ما نویسندگان انگلیسی‌زبان را بیشتر از نویسندگان داخلی می‌شناسند. هری‌پاتر احتمالا شناخته‌شده‌ تر از کارکترهای ادبیات کودک فارسی‌زبان است. به گزارش آراز آذربایجان به نقل ازایرنا،او همچنین درباره سیر تکوینی ادبیات در ایران گفت: این‌که ادبیات سیر تکوینی دارد، خود جای سوال است و نمی‌توان جواب دقیقی به این موضوع دارد.
به‌نظرم ادبیات سیر تکوینی خود را طی می‌کند اما ممکن است در کشوری فانتزی چندین و چند قرن سابقه داشته باشد اما ما الان آن را تجربه می‌کنیم. باز هم می‌گویم اگر روند ارگانیک باشد، ما هستیم که باید خودمان را تطبیق بدهیم. سیاست‌گذاری نمی‌تواند روند ادبیات را تغییر بدهد و یا آن را محکوم کند.