قرآن کاربرد فراوانی در شعر شاعران فارسی دارد

گروه فرهنگی:اسماعیل آذر گفت: قرآن کریم به عنوان مبدا و مصدر دین اسلام کاربرد فراوانی در شعر شاعران فارسی دارد و با هنر و ادبیات ایرانی گره خورده است.
بخش عظیمی از ادبیات فارسی به‌ویژه بخش کلاسیک آن مبتنی بر حکمت، اخلاق و آموزه‌های مورد تایید و تاکید دین اسلام است.
حتی در نظم و نثر بزرگانی چون سعدی، حافظ، مولانا و دیگر بزرگان ادبیات فارسی بارها شاهد اشارات مستقیم یا تلمیح به آیات و روایات هستیم اما کمتر بحث و بررسی اختصاصی درباره وجوه اسلامی در ادبیات فارسی صورت گرفته یا شاخه‌ ویژه‌ای به‌عنوان ادبیات ایرانی- اسلامی تعریف شده است.
برای روشن شدن وجوه نامعلوم این موضوع و پرسش درباره اینکه آیا اساسا چیزی به‌عنوان ادبیات ایرانی- اسلامی در ادبیات فارسی قابل تقسیم‌بندی است یا خیر در سومین بخش از این سلسله گفت‌وگوها با اسماعیل آذر؛ نویسنده، مترجم، استاد ادبیات فارسی، عضو کمیسیون هنر شورای عالی انقلاب فرهنگی و مدیر گروه‌های ادبیات فارسی سازمان فرهنگی اکو گفت‌وگو کردیم.
در هنر ایرانی به سبب تلفیق مفاهیم و آموزه‌های اسلامی با سنن و رسوم ایرانی و باستانی، شاخه‌ای به‌عنوان هنر اسلامی تعریف و شناخته می‌شود. آیا در شعر و ادبیات فارسی هم چنین شاخه‌ای می‌توان تعریف کرد؟
بله، در شعر فارسی از روزگار انوری ابیوردی و قبل از آن منوچهری دامغانی در بسیاری از ابیات شعرها، غزلیات و قصاید این شاعران، مواضعی است که به‌ طور مشخص بر اساس محتویات مفاهیم قران مجید شکل گرفته است. مثلا در شعر منوچهری دامغانی، در آمار صحیح، هشتاد و سه بار از آیات قرآن کریم استفاده شده است.
هرچقدر از این دوره جلوتر می‌آییم و به قرن ششم نزدیک‌تر می‌شویم، بهره‌برداری از قرآن در اشعار و ادبیات فارسی اوج می‌گیرد.
به‌عنوان مثال در «حدیقة الحقیقه» و حتی دیوان سنایی غزنوی آیات قرانی موج می‌زنند و فراوانی دارند.
فراوانی این موضوع در قرن هفتم و در آثار عطار مولانا، سعدی و حافظ به اوج می‌رسد؛ چنانکه در مثنوی کمتر جایی است که قرآن مجید در شعر مولانا حضور نداشته باشد.
با توجه به این گره‌خوردگی می‌توان گفت ادبیات فارسی حداقل در بخش کلاسیک، ادبیات اسلامی است؟
نمی‌توانم بگویم این ادبیات اسلامی یا غیر اسلامی است اما کاملا روشن و واضح است که قرآن مجید کاربرد فراوانی در شعر شاعران فارسی دارد.
از طرفی قرآن مبداء و به‌ عبارتی مصدر دین اسلام است و طبعا آن مقدار آن که اشاره شد، با هنر و ادبیات ایرانی گره خورده است.
البته در آثار متاخرتر و معاصر این گره‌خوردگی و تاثیرپذیری خیلی کمتر شده است.
اوج این کار در قرن هفتم است.
در قرن نهم هم عبدالرحمان جامی به آیات قرآنی فوق‌العاده توجه دارد.
به نظر شما چرا این اثرپذیری در ادبیات معاصر تکرار نشده است؟
برای اینکه نسل جدید ما خیلی مطالعه نمی‌کند. این کار زحمت دارد و فرد قبل از خلق اثر باید مطالعه کند، تفسیرها را بخواند و با منابع مهم آشنا شود. به دلیل اینکه این مطالعه و سختی اتفاق نیفتاده، این موضوع هم در ادبیات معاصر کمتر اتفاق افتاده است.
این را مقایسه کنید با فردی مثل مولوی که نه‌تنها تمام قرآن را در ذهن دارد، بلکه با تمام مفاهیم و مضامین دست‌وپنجه نرم کرده، آن‌ها را آموخته و در شعر خود به کار برده است.
با همه این تفاسیر اگر یک نویسنده یا شاعر تصمیم به خلق یک اثر بگیرد که هم نمود ایرانی و هم اسلامی داشته باشد، این اثر باید چه شاخصه‌ها و ویژگی‌هایی داشته باشد؟
شاخصه نمی‌خواهد، چنین فردی باید قرآن را بخواند و آن را دوست داشته باشد، در این صورت مفاهیم آن به‌ طور طبیعی در شعر و اثرش جاری خواهد شد.
البته طبعا این موضوع به افرادی مربوط می‌شود که در حوزه شعر و حکمت کار می‌کنند.
اگر بخواهد این اثر رنگ و بوی ایرانی هم داشته باشد و تنها اسلامی نباشد، چطور؟
این شعر یا اثری که خلق می‌شود، به زبان فارسی، لذا طبعا ایرانی است و دیگر رنگ و بوی نمی‌خواهد. مثل این است که بفرمایید چکار کنیم قرمه‌سبزی طعم قرمه‌سبزی بدهد.
درواقع وقتی ابزار و وسیله ساخت اثر، زبان است و زبان اثر؛ فارسی است، وقتی که با هم مخلوط شود طبعا همان طعم ایرانی را خواهد داشت که این هنر خاصی است.
کسی که فارسی‌زبان است و شعر می‌گوید، ایرانیت در خود شعر نهفته است.
برخی اساتید صاحب‌نظر قالب حماسه را قالب مناسب ادبیات ایرانی – اسلامی می‌دانند، نظر شما در این رابطه چیست؟
در این رابطه نظرم منفی است زیرا حماسه از جنگ، شجاعت و این قبیل مسائل می‌گوید. البته ممکن است که قرآن کریم و مفاهیم بزرگ قرآنی بتواند در قالب حماسه جایگذاری شود یا به‌کار برود اما اینطور نیست که بهترین قالب برای این نوع از ادبیات باشد و تجربه تاریخی این را به ما نشان داده است.
به گزارش آرازآذربایجان به نقل از ایکنا،به نظر من قالب غزل و از نظر هنری قالب قصیده بهترین قالب برای بیان و پرداخت این نوع از ادبیات است.