فرصتی طلایی برای آذربایجان غربی که تهدید می‌شود

رقیه وکیلی
گروه گزارش: مدیریت و دفع پسماندها و زباله های شهری به صورت اصولی، مانع از آلودگی محیط زیست می شود و بازیافت یکی از مهمترین راهکارهای جامعه بشری برای حفظ محیط زیست در برابر پسماندها و زباله های شهری است و مدیریت مناسب پسماند می‌تواند صنعتی پولساز بوده و تهدید زباله را به فرصت تبدیل کند. پاییز عروس فصل‌هاست؛ در مسیر رفتن به محل کارم محو زیبایی فصل پاییز می‌شوم، درختان همان‌قدر که در بهار زیبایی خود را به رخ می‌کشند، در فصل پاییز با رقص رنگ‌های پاییزی محسورکننده تر هستند، به این می‌اندیشم که طبیعت و محیط زیست، موهبتی خداوندی است فصل زیبای برگریزان با اعجاز رنگ‌ها و جادوی گوش نواز باد و باران و ترکیب رنگ‌های پاییزی شاهکار زیبای خلقت، در این فصل را بیشتر نمایان می‌کند برگریزان پاییزی با رنگ‌های درهم تنیده لذت دیدن را دو چندان می‌کند اما این زیبایی طبیعی و خدادادی با پسماند زباله های بشر جلوه زیبای خود را از دست داده است.
از کنار خیابان می‌گذرم برای لحظاتی هم که شده است می‌خواهم غرق در زیبایی‌، رقص رنگ‌های طبیعت پاییزی شوم اما زباله‌های ریخته شده در کنار جاده‌ها و جولان زباله‌‌های خشک، مانند پلاستیک، کاغذ، ماسک دستکش‌های یکبار مصرف استفاده شده بر روی برگ‌های پاییزی و گاهی بوی نامطبوع زباله‌ها من را از این لذت خدادادی محروم می‌کند.
مشاهده این چنین صحنه‌های که به وفور همگان شاهد آن هستیم حس ناخوشایندی را به وجود می‌آورد سطل‌های زباله‌ انباشته شده از زباله علاوه بر اینکه چهره نامناسبی را بر فضا حاکم می‌کند بوی نامطبوع آن نیز حال هر رهگذری را دگرگون می‌کند.
در فکر فرو می‌روم به مسیر خود ادامه می‌دهم خودرویی توجه‌ام را جلب می‌کند راننده، شیشه ماشین خود را پایین می‌آورد و به راحتی زباله‌های خود را از شیشه پنجره به بیرون پرتاپ می‌کند و به طور یقین این صحنه‌های نامناسب را بارها مشاهده کرده‌ایم سوالی ذهنم را مشغول می‌کند چه عواملی باعث به وجود آمدن چنین صحنه‌های ناخوشایندی در سطح جامعه می‌شود؟ این موارد من را بر آن داشت که پیگیر وضعیت موجود مدیریت پسماند شوم چرا که مدیریت نامناسب و عدم فرهنگ‌سازی باعث این ناهنجاری‌ها در جامعه می‌شود.
در قدم اول به غیر از بحث فرهنگ و اهمیت دادن به آن ‌باید دید چه نواقصی وجود دارد که باعث می‌شود فرصت انجام چنین رفتارهای ضد‌فرهنگی ایجاد شود به عنوان مثال در چرخه بازیافت زباله‌های شهری و بین‌شهری اعم از شخصی و عمومی چقدر جایگاه‌های مناسب برای نگهداری و حتی تفکیک زباله‌ها تعبیه شده است؟ در جاده‌های بین‌شهری که به وفور شاهد رفت و آمد اتوبوس‌های مختلف یا اتومبیل‌های شخصی هستیم! چقدر برای تخلیه این جایگاه‌ها اگر هستند اهتمام وجود دارد؟ آیا واقف به اهمیت مدیریت پسماند در جامعه هستیم؟
طلای کثیف یا بلای جان؟ معضل مدیریت پسماند در آذربایجان ‌غربی
فارغ از اینکه زباله که امروزه با نام طلای کثیف در دنیا شناخته شده است چه درآمد و ارزش افزوده‌ای می‌تواند نصیب کشور و شهر کند، روند جمع آوری و دفع آن در کلان شهر وسیعی همچون ارومیه بسیار حائز اهمیت است آذربایجان‌غربی با وسعت ۳۷ هزار و ۴۱۲ کیلومترمربع بیش از سه میلیون نفر جمعیت دارد که روزانه ۲ هزار تن پسماند در استان تولید می‌شود که سرانه تولید پسماند شهری استان روزانه ۷۰۰ گرم برای هر نفر است که این میزان بیشتر از شاخص تولید پسماند در کشور است و بایستی این میزان کاهش یابد.گذری بر سایت زباله نازلو محل جمع‌آوری و دفع زباله شهر ارومیه داشتم با گذر از کنار روستاها و با دیدن زباله‌های انباشته شده بر روی هم و استشمام بوی نامطبوع این زباله‌ها متوجه می‌شویم افراد و ساکنین این مناطق در معرض مبتلا شدن به بیماری‌های مختلف قرار دارند و آنان نیز از شرایط موجود نیز شاکی هستند.
عدم دسترسی به تامین اعتبارات از عمده مشکلات مدیریت پسماند در آذربایجان‌غربی
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار آذربایجان‌غربی با بیان عمده مشکلات مدیریت پسماند استان اذعان کرد: مدیریت پسماند استان به دلیل عدم دسترسی و تامین اعتبار لازم برای تهیه و اجرای طرح‌های جامع و تفصیلی پسماند دچار مشکل است.
رحمانی ادامه داد: تامین اراضی مورد نیاز و مکانیابی مناسب برای سایت‌های پسماند و مواجه با اعتراضات مردمی در این خصوص و دخالت بعضی مسوولین شهرستانی و استقبال کمتر بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در این بخش و ضرورت کار فرهنگی و تبلیغاتی در این زمینه از دیگر مشکلات مدیرت پسماند در استان می‌باشد.
این مقام مسوول با اشاره به مشکل زباله گردی عنوان کرد: مشکل زباله گردی از سال‌های قبل کما بیش بوده و طی سال‌های گذشته به دلایل مختلف تشدید شده و شهرداری‌ها در این زمینه برخوردهای مختلف انجام داده‌اند که متاسفانه اثر بخش نبوده ولی تاکید مدیریت پسماند استان به شهرداری‌ها و بخصوص شهرهای بزرگ بر اجرای طرح تفکیک از مبداء و ساماندهی افراد زباله گرد در چارچوب طرح و در قالب تشکل‌های قانونی از جمله تعاونی‌های مختلف است.
وی اضافه کرد: شهرداری‌ها در خصوص زباله‌گردی باید از توان و پتانسیل‌های شوراهای اسلامی شهرهای متبوع به عنوان نمایندگان مردم استفاده لازم و کافی را ببرند.معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار آذربایجان‌غربی خاطرنشان کرد: به طور مطمعن ایجاد صنایع و تاسیسات جانبی در کنار سایت‌های پسماند می‌تواند نقش اقتصادی مهم در اشتغالزایی پسماند و احیای منابع، مواد و استفاده مجدد از آنها با حفظ محیط زیست و ایجاد منابع درآمدی مناسب اقتصادی داشته باشد و با مدیریت درست و کارآمد و اصولی می‌توان این جمله که زباله طلای کثیف است را در عمل محقق کرد و ضمن حفظ محیط زیست اطراف و منطقه خود از تاثیرات مثبت اقتصادی آن نیز بهره فراوان برد.
مدیریت پسماند در استان به درستی اجرا نشده است
حسین پناهی سخنگوی شوراری شهر ارومیه، اظهار داشت: بحث مدیریت پسماند به مفهوم واقعی نتوانسته است اجرا شود و متاسفانه درگیر جمع آوری و دفع زباله بوده و از نگاهی دیگر که زباله به عنوان طلای کثیف عنوان می‌شود به طور عملی استفاده از این ظرفیت را از دست می‌دهیم و دستیابی به این ارزش با مدیریت درست امکان پذیر خواهد بود.وی ادامه داد: مدیریت پسماند باید به صورت صنعتی و به روش‌های نوین و جدید روی آورده و در بحث مدیریتی پسماند نیز تحول ایجاد شود.سخنگوی شوراری شهر ارومیه عنوان کرد: پسماند باید از بحث جمع آوری زباله جدا و مدیریت واحد آن به شهرک صنعتی مانند، که انواع تبدیل‌ها و تفکیک‌ها در آن انجام می‌شود بپیوندد و علاوه بر تفکیک در مبدا تفکیک در مقصد نیز انجام شود.
پناهی با ابراز تاسف ادامه داد: در حال حاضر تفکیک زباله در مقصد انجام نمی‌شود و بیشتر تلبار شده و تفکیک در مبداء هم با مشکلاتی مواجه است .
سخنگوی شورای شهر ارومیه اضافه کرد: مدیریت شهری در بحث ساماندهی سایت زباله نازلو اقدامات اساسی انجام داده اما کافی نیست و باید دنبال راه‌کارهای اساسی باشد و اگر مدیریت پسماند درست اجرا شود و مخازن جداگانه‌ای برای تفکیک تعبیه شود باعث می‌شود این تفکیک‌های به احسن تبدیل شده و در بازیافت مواد دچار مشکل نشویم و در سایت زباله فعلی روش دفن استفاده می‌شود که این امر نیز نیاز به تحول اساسی دارد.
پناهی بیان کرد: محل دفن سایت زباله نازلو مشکلات محیط زیستی ایجاد کرده است و حل این مشکل مستلزم عزم جدی را دارد که از توان شورای شهر خارج و لازم است مدیریت عالی استان در این امر ورود پیدا ‌کند.
وی ادامه داد: امروزه کشورهای توسعه یافته با استحصال انرژی از زباله توانسته است در مقابل بسیاری از معضلات زیست محیطی ایستادگی کنند و با راه اندازی کارخانه بازیافت نیز موجب اشتغالزایی شوند.
اجتناب از تولید پسماند اولویت مهم و اصلی در مدیریت پسماند است
معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان‌غربی اظهار داشت: هر چند زباله به عنوان طلای کثیف مرسوم شده است اما به شخصه این موضوع را قبول نمی‌کنم چرا که مدیریت پسماند دارای پنج اصل است که اصل و اولویت مهم آن اجتناب از تولید پسماند است.
سعید موسوی ادامه داد: در واقع باید تولید اصلاح شود دومین بحث بازیافت و استفاده مجدد از مواد بوده، سومین اصل تولید انرژی و سوزاندن است و مرحله بعدی تلنبار کردن که بدترین روش بوده و در نهایت دفع زباله است.وی ادامه داد: در حال حاضر در تولید و مدیریت زباله با شکست مواجه هستیم که سرانه تولید زباله در شهر ارومیه ۷۰۰گرم برای هر نفر و شاخص کشوری ۵۵۰ گرم برای هر نفر که باید این مقدار کاهش یابد.موسوی تصریح کرد: تولید پسماند در استان و کشورشامل زباله تر و خشک می‌شود که ۷۰ درصد تولیدی پسماند تر و ۳۰ درصد خشک است که هر چه قدر پسماند خشک بیشتر باشد قابلیت بازیافت بیشتر خواهد بود اما در کشورهای پیشرفته این درصد برعکس است که قابلیت بازیافت و تولید انرژی بالایی دارند.معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان‌غربی ادامه داد: تمام عوامل بیان شده باعث می‌شود که مدیریت پسماند اصولی انجام نشود و اگر بتوانیم بحث کاهش تولید پسماند و استفاده مجدد به درستی انجام و اجرا شود شاید بتوان ۵۰ درصد مدیریت اصولی پسماند را پیش ببریم.موسوی بیان کرد: در شهر ارومیه یک درصد بازیافت اصولی پسماند انجام و ۱۰ درصد بازیافت غیراصولی انجام شده که این عوامل باعث شیوع برخی بیماری‌ها و ناهنجاری‌ها در جامعه می‌شود.
وی اضافه کرد: در بحث‌های مدیریت پسماند عوامل اجرایی و مدیران مربوطه باید دارای علم کافی در این زمینه را داشته باشند و با دانش کافی به روش‌های نوین در کشورهای خارجی استناد کرده و خواستار اجرایی کردن آن فن آوری در منطقه باشند بنابراین باید توجه داشت که براساس تولیدات زباله خشک و تر منطقه اقدام به بازیافت کرد تا دچار مشکلات و آلودگی‌های ثانویه نشود.
اینک مقام مسوول اذعان کرد: علم پسماند تک گزینه‌ای نیست و تمام عوامل باید در کنار هم قرار گرفته و طرح جامعی از مدیریت پسماند تشکیل داده شود و با اطلاعات ناکافی از فن آوری نوین موجود در کشورهای پیشرفته نمی‌توان تحولی در مدیریت پسماند داخلی ایجاد کرد .
وی خاطرنشان کرد: نباید از پسماند ویژه مانند لامپ‌های کم مصرف و باطری‌ها خانگی غافل شد که این زباله‌ها بسیار خطرناک بوده و به طور جداگانه‌ باید دفن شوند که تفکیک از مبدا نیازمند فرهنگ‌سازی موثر است و بایستی مردم هماهنگ با مسوولین و کمک حال آنان باشند تا مدیریت پسماند به درستی امکان پذیر شود.
روزانه ۵۰۰ تن زباله در ارومیه تولید می‌شود
رییس سازمان مدیریت پسماند شهرداری ارومیه با اشاره به نحوه جمع آوری زباله در ارومیه اظهار داشت: ارومیه دارای ۹۰۰ خیابان اصلی و ۲۳هزار کوچه های فرعی در حدود ۸۸۰ نفر پاکبان به صورت شیف بندی شده در حدود ۵۰۰ تن زباله در قالب ۱۵۰ دستگاه جابجا و حمل می‌کند.احد یوسفی با اشاره به معضل زباله گردی در ارومیه عنوان کرد: طی سه سال اخیر به دلیل گرانی کالاهای بازیافتی آمار زباله‌گردی افزایش یافته و تبدیل به یک شغل شده است و به خاطر شرایط اقتصادی حاکم بر جامعه ارزش کالاهای بازیافتی مانند شیشه، پلاستیک، کاغذ و فلز به شدت زیاد افزایش یافته و از منفعت مالی برخوردار بوده و به طور طبیعی در این صورت زباله گردی و تفکیک زباله در جامعه گسترش پیدا می‌کند.
وی ادامه داد: زباله گردها مواد جمع آوری را به مراکز خرید و فروش کالاهای تفکیک شده انتقال داده که در حال حاضر مورد اعتراض ساکنین شده که این مراکز باعث آلودگی و محل زیست حیوانات شده است.
به گزارش آراز آذربایجان به نقل از فارس، خاطرنشان می‌شود مدیریت پسماندهای شهری به عواملی همچون کاهش تولید زواید، جمع آوری، حمل و نقل، دفن زباله و بازیافت آن بستگی دارد، بنابراین محدوده مدیریت این مقوله بسیار وسیع و متغیر است، برای چنین موضوعی راهی جز مدیریت و برنامه راهبردی وجود ندارد.