عقب‌ماندگی که به شکل بی‌سوادی تاریخی شد

سکینه اسمی
گروه گزارش: عقب ماندگی تاریخی، فقر اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی سال‌ها است آذربایجان‌غربی را با وجود ظرفیت‌های کم‌نظیر آموزشی در رتبه ۲۸ بیسوادی کشور و بن‌بست محرومیت قرار داده است.
هر چند بر اساس اعلام آمارهای رسمی در سرشماری سال ۹۵ نزدیک ۲۰۰ هزار بی سواد در این استان مرزی شناسایی شده اما کارشناسان این بخش معتقدند اگر آمار بازماندگان از تحصیل را هم در نظر بگیرم آمار بیسوادی رقم بسیار بالاتر از آمارهای رسمی است.
به گفته مسئولان امر کمتر توسعه یافتگی استان دسترسی محدود به امکانات آموزشی در سنین مدرسه، مشکلات اقتصادی، پراکندگی بی سوادان و نیز مسائل و موانع فرهنگی در کنار فقر اقتصادی و اجتماعی در کنار عقب ماندگی تاریخی استان مهمترین دلایل قرار گرفتن استان در رتبه‌های آخر سوادآموزی عنوان می‌شود اما نکته قابل تأمل اینکه عزم و اراده جدی در مدیریت استان برای حل این مشکل نیز سالهاست وجود نداشته و ندارد.
کشاورزی بودن استان به دلیل کمک کودکان به خانواده‌ها به همراه مرزی بودن استان و نیاز به فرهنگ سازی خانواده برای رغبت فرزندان بازمانده از تحصیل برای فراگیری علم در کنار بی_توجهی مسئولان در سال‌های گذشته این مشکل را دامن زده که ریشه کن کردن آن به زمان و توجه زیاد و جدی تر نیاز دارد.آذربایجان‌غربی با سه‌هزار روستا، شرایط اقلیمی استان و صعب العبور بودن مسیر بسیاری از روستاها، درآمد اندک و مشکلات اقتصادی و فرهنگ حاکم در خانواده‌های روستایی موجب شده تا تمایل به تحصیل به ویژه در میان دختران و بانوان در استان کاهش یابد و ساکنان این مناطق تمایل کمتری به سوادآموزی داشته باشند.
بی سوادی از مهمترین معضلات جامعه روستایی و عشایری بوده و باعث پایین ماندن شاخص‌های توسعه در استان می‌شود به طوری که آذربایجان غربی از نظر متوسط درآمد سرانه در رتبه ۲۶ کشوری و از نظر شاخص سواد در رتبه ۲۹ کشوری قرار دارد.
۲۰۰ هزار نفر در آذربایجان غربی از نعمت سواد محروم هستند
کسب رتبه ششم کشور در جذب و زیر پوشش قرار دادن جمعیت بی سواد در سال گذشته هر چند از جمله موفقیت‌های آذربایجان غربی بوده که با رشد ۲٫۱ درصدی طی سه سال اخیر حاصل شده است، اما با وجود این رشد از بین جمعیت ۱۰ تا ۴۹ سال استان که ۲ میلیون و ۱۱۱ هزار نفر است، ۱۹۵ هزار و ۶۵۵ نفر از نعمت سواد محروم هستند.آذربایجان غربی با دارا بودن میانگین ۹۲٫۸ درصدی در میزان باسوادی ۳٫۲ درصد از میانگین کشوری در این زمینه همچنان فاصله دارد و در رتبه ۲۸ کشوری در این موضوع تکیه زده است که یکی از علل عدم ارتقای رتبه استانی، عدم درج آمار تعداد باسواد شدگان استان در سال‌های پس از سرشماری سال ۱۳۹۵ است.
طبق آخرین سرشماری کشوری و آمار خود اظهاری که سال ۹۵ انجام شد ۸۶٫۳ درصد بانوان و ۹۵٫۱ درصد مردان آذربایجان غربی باسواد هستند که یک فاصله و شکاف حدود ۹ درصدی در این زمینه به چشم می‌خورد، اختلاف موجود بین آمار باسوادی زنان و مردان و رتبه نامطلوب استان در بخش سوادآموزی بیانگر وجود چالش‌هایی غیر قابل اغماض در این بخش است که با گذشت زمان به دلایل متعدد هنوز رفع نشده‌اند.مدیرکل آموزش و پرورش آذربایجان_غربی در خصوص آخرین وضعیت سوادآموزی در استان اظهار کرد: با وجود اجرای طرح‌های متعدد سوادآموزی به دلیل شرایط مرزی و محرومیت استان، آذربایجان غربی از نظر نرخ باسوادی در رتبه ۲۸ کشور قرار دارد.
آذربایجان غربی از نظر نرخ باسوادی در رتبه ۲۸ کشور قرار دارد
مهین منافی با بیان اینکه کیفیت بخشی به فعالیت‌های سوادآموزی و ایجاد زمینه برای بهره وری از فرصت‌ها و امکانات برای تحقق اهداف نهضت سوادآموزی ضروری است، افزود: بر اساس آخرین سرشماری کشور مابین سرشماری سال ۹۰ و۹۵ در گروه سنی ۱۰ الی ۴۹ سال نرخ باسوادی استان ۳٫۲ درصد رشد داشته باشد.وی ادامه داد: نرخ باسوادی استان در گروه سنی هدف طبق سرشماری سال ۱۳۹۰ حدود ۸۷٫۵ بوده است که این رقم در سال ۹۵ بر اساس آخرین سرشماری به ۹۰٫۷ درصد ارتقا پیدا کرده که نشان دهنده رشد ۳٫۲ درصدی نرخ باسوادی در طی ۵ سال گذشته است.منافی در این زمینه به نرخ باسوادی مردان و زنان در گروه سنی ۱۰-۴۹ سال در استان نیز اشاره کرد و گفت: طبق آخرین سرشماری کشور نرخ باسوادی مردان در استان ۹۵٫۱ درصد و نرخ باسوادی زنان ۸۶٫۲ درصد است که در مقایسه با سنوات گذشته رشد خوبی را در تحت پوشش قرار دادن زنان و مردان را در استان شاهد هستیم.
مدیرکل آموزش و پرورش آذربایجان غربی با بیان اینکه درصد بی سوادی مردان استان در قبل از انقلاب نزدیک ۶۱٫۷ بوده که این رقم بعد از انقلاب با رشد ۳۳٫۴ درصدی به ۹۵٫۱ تقا پیدا کرده است ادامه داد: در این میان پوشش سواد زنان استان از ۳۵٫۳ قبل از انقلاب به ۸۶٫۲ درصد که میانگین رشدی حدود ۵۰٫۷ رصدی را نشان می‌دهد موید اهتمام ویژه مسئولان استانی و متولیان آموزش و پرورش در حوزه سواد آموزی است.منافی با اشاره به معضل بازماندگان از تحصیل در مناطق محروم و روستایی استان افزود: ازدواج زودهنگام، کودکان کار، فرزندان طلاق از عمده علل این معضل است برای حل این مشکلات سایر دستگاه‌های اجرایی به خصوص ائمه جمعه با فرهنگ سازی جهت پیشگیری از ترک تحصیل آموزش و پرورش را کمک کنند.
سالانه ۲۸ هزار نفر در آذربایجان غربی تحت پوشش طرح سوادآموزی قرار می‌گیرند
معاون سواد آموزی اداره کل آموزش و پرورش آذربایجان‌غربی با بیان اینکه حجم ابلاغی برای سوادآموزی استان سالانه ?? هزار نفر است اظهار کرد: در مراکز یادگیری محلی استان همراه با آموزش سواد پایه به سوادآموزان دیگر مسائل از جمله حقوق شهروندی، مهارت‌های شغلی مورد علاقه سواد آموزان و مهارت‌های زندگی و اجتماعی نیز به آنان ارائه می‌شود.
صمیمی با اشاره به افزایش تعداد مراکز یادگیری محلی از ۵۳ به ۵۴ مرکز در سال جاری اضافه کرد: تلفیق سواد با مهارت و ایجاد انگیزه در افراد برای حضور در کلاس‌های سوادآموزی افزایش تاب‌آوری، ارتقای شاخص‌های اجتماعی و فرهنگی مناطق آسیب‌پذیر و آموزش مهارت‌های اساسی زندگی برای آنان که اغلب زنان هستند از دستاوردهای حوزه سواد آموزی در استان است.وی با اشاره به رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی در مراکز یادگیری بیان کرد: در هر مرکز به طور میانگین ۱۰۰ نفر سواد آموز و مهارت آموز فعالیت می‌کنند و این مراکز نقش مهمی در ارتقای باسوادی در استان دارد، چرا که در کنار آموزش سواد، مهارت‌های شغلی و زندگی و نیز آسیب‌های اجتماعی به افراد آموزش داده می‌شود.
معاون سواد آموزی اداره کل آموزش و پرورش آذربایجان‌غربی محرومیت و پایین بودن درآمد خانواده‌ها، کمبود امکانات آموزشی، مهاجرت خانواده‌ها به حاشیه شهرها برای کار کردن تعصبات قومی، مرزی بودن استان و نبود معلم زن در مناطق روستایی دور افتاده را از علل اصلی بالا بودن آمار بیسوادی در استان برشمرد و گفت: هم اکنون آذربایجان غربی در ردیف ۵ استانی است که بیشترین آمار بیسوادی را دارند.
تقویت زیرساخت‌های آموزشی و نیروی انسانی در آذربایجان غربی ضروری است
استاندار آذربایجان غربی با اشاره به بی_توجهی‌های صورت گرفته در گذشته برای ایجاد زیرساخت‌های آموزشی و نیز تأمین نیروی انسانی مورد نیاز گفت: با وجود اینکه آموزش و پرورش در سه سال اخیر در ردیف نخست تخصیص اعتبارات استانی بوده ولی تقویت زیر ساخت‌های آموزشی و نیروی انسانی جزو ضروریات است.
محمدمهدی شهریاری هفته گذشته در دیدار با وزیر آموزش و پرورش با اشاره به کمبود شدید نیروی انسانی در آموزش و پرورش، خواستار تخصیص ردیف استخدامی و سهمیه بیشتر برای دانشگاه فرهنگیان استان شد و افزود: تراکم بالای کلاس درس به جهت کمبود فضای آموزشی در استان بویژه در ارومیه، پیرانشهر و چالدران، کمبود شدید فضا در دانشگاه فرهنگیان و محدودیت‌های جذب نیرو، تبدیل وضعیت استخدامی نیروهای قراردادی به‌ویژه خانواده ایثارگر و مربیان قرآنی و نیز تعیین تکلیف نیروهای حق التدریس و آموزشیاران نهضت سواد آموزی از چالش‌های موجود در حوزه آموزش و پرورش است.
وی توسعه و تجهیز اردوگاه دانش آموزی و مراکز و هسته‌های مشاوره، توجه ویژه به اجرای طرح‌های پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و توانمندسازی مشاوران و جذب و تربیت نیروهای پرورشی را ضروری عنوان کرد و گفت: تأمین اعتبارات مورد نیاز آموزش و پرورش استان و تهیه ملزومات مورد نیاز آموزش مجازی دانش آموزان می‌تواند در بهبود شرایط فعلی و رسیدن به میانگین کشوری مؤثر واقع شود.
استاندار آذربایجان غربی در خصوص بالا بودن میزان بی سوادی در استان با تاکید بر افزایش سوادآموزی در استان و لزوم کمک دستگاه‌های مربوطه به آموزش و پرورش آذربایجان غربی خاطر نشان کرد: آموزش و پرورش به تنهایی قادر به انجام چنین مأموریتی نیست و ضروری است دستگاه‌های اجرایی استان در این امر به آموزش و پرورش کمک کنند.
برخی مناطق آذربایجان غربی رغبتی برای سوادآموزی ندارند
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری آذربایجان غربی نیز در زمینه دلایل با بودن آمار باسوادی گفت: متأسفانه از سال‌های گذشته با آمار بالایی از بیسوادی در استان مواجه بودیم و در سال‌های اخیر با وجود اقدامات شتاب بخشی در حوزه سوادآموزی همچنان استان در رتبه‌های آخر از این شاخص قرار دارد.
هادی طباطبایی با بیان اینکه با تاکید بر اینکه در کنار طرح‌های سوادآموزی اقدامات فرهنگ سازی خوبی نیز برای افزایش آمار باسوادی در استان اجراشده و تداوم دارد، افزود: متأسفانه برخی مناطق به خصوص روستایی و عشایری استان به دلیل فرهنگ سنتی احساس نیاز به سواد نداشته و رغبت کمتری برای سواد آموزی وجود دارد.
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری آذربایجان غربی با اشاره به بالا بودن آمار بی_سوادی در بین جمعیت زنان روستایی و عشایری استان گفت: با وجود کسب رتبه‌های برتر کشوری در میزان جذب بی سوادان برای سوادآموزی همچنان تعداد افراد بی سواد زیادتری نسبت به متوسط کشوری دارد.
طباطبایی با بیان اینکه ریشه کن کردن بیسوادی تنها کار یک نهاد و آموزش و پرورش نیست تاکید کرد: تمامی دستگاه‌های اجرایی باید خود را ملزم به همراهی و کمک در زمینه ارتقای شاخص‌های فرهنگی و اجتماعی بدانند.
به گزارش آراز آذربایجان به نقل از مهر، متأسفانه بالا بودن آمار بیسوادی در استان به خصوص در بخش‌های کشاورزی و… نه تنها سد راهی بر توسعه همه جانبه استان شده، بلکه اجرایی شدن طرح‌های شتاب بخشی ارتقا و توسعه استان در بخش‌های مختلف را نیز با مشکل مواجه کرده است.
. Arazazarbaijan.ejtemai@gmail.com