رفع معضلات اجتماعی با نظارت مردم برمسئولین
احسان آیتی
گروه اجتماعی:یکی از اصول مهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران توجه به فریضه امر به معروف و نهی از منکر است که در اصل هشتم این قانون به این گونه گنجانده شده است: »در جمهوری اسلامی ایران دعوت به خیر، امر به معروف و نهی از منکر وظیفه ای است همگانی و متقابل بر عهده مردم نسبت به یکدیگر، دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت. شرایط و حدود و کیفیت آن را قانون معین می‌کند. والمؤمنون و المؤمنات بعضهم اولیاء بعض یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر.«
در سال‌های پس از انقلاب متاسفانه قوانین روشنی برای اجرایی شدن این اصل مهم وضع نشده و همواره یکی از مناقشات گروه‌های سیاسی نحوه مواجهه با این اصل بوده است و گویا هیچ دولت و مجلسی علاقه به اجرایی شدن این اصل نداشته است. به همین جهت دایره این اصل بسیار محدود و در امر به معروف لسانی آن هم فقط بین مردم و غالباً در بحث پوشش خلاصه شده است. این بدان معناست که از کمترین ظرفیت این فریضه استفاده شده است که آن هم به دلیل نبود تبیین و توضیح هنرمندانه و صحیح بعضاً با مشکل روبرو شده است.
اما در اندیشه و امام خامنه‌ای رهبر فرهیخته انقلاب نگاه به امر به معروف و نهی از منکر با آنچه اجرا می‌شود و برخی نهادها داعیه‌دار آن هستند متفاوت است. ایشان امر به معروف را دارای مراتبی در اجرا می‌دادند و امر به معروف مسئولین را مهمترین بخش امر به معروف می‌دانند. ایشان در ۲۵ آذر سال ۱۳۷۹ در خطبه‌های نماز جمعه بحث مبسوطی درباره این فریضه داشتند و در بخشی از فرمایشات خود بیان داشتند: »امر به معروف و نهی از منکر حوزه‌های گوناگونی دارد که باز مهم‌ترینش حوزه مسؤولان است؛ یعنی شما باید ما را به معروف امر، و از منکر نهی کنید. مردم باید از مسؤولان، کارِ خوب را بخواهند؛ آن هم نه به صورت خواهش و تقاضا؛ بلکه باید از آن‌ها بخواهند. این مهمترین حوزه است. البته فقط این حوزه نیست؛ حوزه‌های گوناگونی وجود دارد.«
چنانچه مشاهده می‌شود ایشان مهمترین و اولویت اول مخاطبین امر به معروف را مسئولین آن هم به صورت مطالبه‌گری جدی می‌دانند. ایشان در ادامه با بیان اینکه یکی دیگر از آسیب‌های اجرای این فریضه را در جامعه بی‌توجهی به امر به معروف و پررنگ کردن نهی از منکر می‌داند و سپس خاطر نشان می‌کند: »نهی از منکر هم فقط نهی از گناهان شخصی نیست. تا می‌گوییم نهی از منکر، فوراً در ذهن مجسّم می‌شود که اگر یک نفر در خیابان رفتار و لباسش خوب نبود، یکی باید بیاید و او را نهی از منکر کند. فقط این نیست؛ این جزء دهم است.« چنانچه ملاحظه می‌شود در اولویت بندی ایشان بحث تذکر به پوشش در اولویت مثلا دهم قرار می‌گیرد و قبل از آن اولیتهای دیگری حوزه امر به معروف وجود دارد که اگر آن‌ها درست انجام گیرد شاید نوبت به امر به معروف و نهی از منکر مستقیم مردم نرسد.
متاسفانه در جامعه عده‌ای از اساس منکر این فریضه می‌شوند و به بهانه آزادی و عدم دخالت در حریم خصوصی بدون توجه به اولویت‌بندی‌ها از ریشه با این اصل مخالفت می‌کنند که البته حساب این جماعت مشخص است اما از سوی دیگر عده‌ای دیگر که خود را تابع فرامین و توصیه‌های رهبری می‌دانند در عمل وارونه عمل می‌کنند و اولویت چندم این فریضه را مهمترین امر می‌دانند و امر به معروف را در این اولویت چندم خلاصه می‌کنند و اولویت اولی و مهم آن که عتاب به مسئولین است را فراموش می‌کنند.
توجه در فرمایشات اخیر رهبر در دیدار با کارگران و معلمان نشان از این دارد که در سیره ایشان قبل از آنکه مردم را مورد تذکر و امر به معروف قرار دهیم می‌بایست مسئولین را مورد انتقاد و امر به معروف قرار داد.
ایشان در دیدار معلمان چندین انتقاد مطرح کردند:انتقاد از مسئولین آموزش و پرورش در زمینه آموزش زبان انگلیسی.انتقاد از مسئولین در اجرایی نشدن بحث اصلاح الگوی مصرف.انتقاد از صدا و سیما در نپرداختن به برنامه‌های هنری جذاب در مورد جوانان.
انتقاد از وزارت ارتباطات به خاطر بی‌توجهی به کنترل فضای مجازی.انتقاد تلویحی از مسئولین دیپلماسی در مسامحه با زیاده‌گویی‌های دشمنان.
همچنین در دیدار کارگران نیز به شدت از عدم برخورد جدی با قاچاق کالا انتقاد کردند و حتی در بخشی از سخنان خود اشاره کردند باید به قاچاق‌های سازمان یافته برخورد شود نه یک فرد عادی که برای گذران زندگی خود هر چند به مقدار کمی این کار را می‌کند و تصریح کردند: »مراد من از قاچاق، فلان کوله‌بَرِ ضعیفِ بلوچستانی نیست که می‌رود آن‌طرف یک چیزی را برمی‌دارد روی کول خودش می‌آورد این‌طرف؛ این‌ها که چیزی نیست، این‌ها اهمّیتی ندارد؛ با آن‌ها مبارزه هم نشود اشکالی ندارد.«
انتقاد از بی‌تدبیری در واردات نیز از جمله گلایه‌ها ایشان از مسئولین امر بود. همچنین ایشان از وزارتخانه‌های کشاورزی و صنعتی در مورد عدم استفاده از کالای ایرانی انتقاد نمودند و مسئولینی که توجیهات و استدلالی ضعیفی برای این کار می‌آوردند را مورد انتقاد قرار دادند. ایشان پیش از آن در دیدار با انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزی از مسئولینی که مانع کارهای انقلابی در مدارس می‌شوند و نیز مسئولینی که در دانشگاه سبب برگزاری اردوهای مختلط می‌شوند گلایه داشتند. این دست برخوردها از ایشان بسیار دیده می‌شود.
برنامه‌ریزان و کسانی که در ترویج فریضتین می‌کوشند باید به این اولویت‌بندی‌ها توجه کنند و و راههای امر به معروف و نهی از منکر مسئولین و نهادها را به مردم آموزش دهند. یکی از این راه‌ها حضور در جمع‌های نخبگانی و دانشجویی و حوزوی است. رهبری معظم در دیداری که ماه مبارک رمضان در سال ۱۳۹۱ با دانشجویان داشتند از همه مسئولین خواستند که دیدارهای دانشجویی، شبیه آنچه خود ایشان هر ساله انجام می‌دهند یا دانشجویان داشته باشند:
»از مطالب دیگری که گفته شد، مسئله حضور مسئولان در دانشگاه است. این اشکال کاملاً وارد است. من عقیده‌ام این است که مسئولین باید در دانشگاه‌ها شرکت کنند؛ رؤسای سه قوه، مسئولین میانی، رئیس صدا و سیما، مسئولین سپاه و نیروهای مسلح؛ این‌ها بروند با دانشجوها جلسه بگذارند و حرفهای گفتنىِ دانشجوها را بشنوند. … آن‌ها هم برای دانشجوها حرفهای گفتنی زیادی دارند. هیچ چیزی جای این گفتگوی رو در رو و چهره به چهره را نمی‌گیرد«.
باید مسئولین پاسخ دهند تا امروز چند بار به دانشگاه‌ها رفته‌اند تا پاسخگوی عملکرد خود باشند. اگر مسئولین بدانند به طور محسوس و نامحسوس با نظارت جدی و بدون تعارف مردم مواجه اند هیچ گاه به خود اجازه کم‌کاری و کج رفتن نمی‌دهند، آنگاه کار خود را سالم و صحیح انجام داده و به تبع آن بخش مهمی از معضلات اجتماعی از بین خواهد رفت.
البته روشن است این کار قواعدی دارد، هم از جانب آمر به معروف و ناهی از منکر و هم از سوی مسئولین که می‌تواند مجزا مورد بحث قرار گیرد.
نوشته شده توسط admin در یکشنبه, ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۵ ساعت ۴:۵۴ ق.ظ
