ضرورت تدوین نقشه راه پژوهش در صنعت آب آذربایجان غربی
مهدی قلی پور
گروه اقتصادی: تدوین نقشه راه پژوهش در صنعت آب کشور و به تبع در آن در آذربایجان_غربی که از یک سو به عنوان نخستین قطب کشاورزی کشور مطرح است و از سوی دیگر با مشکلات عدیده ای در حوزه منابع آب دست و پنجه نرم می‌کند؛ با اولویت احصای نیازهای بهره‌برداران این صنعت، یک ضرورت است.
آب و خاک از زیر بناهای مهم بخش کشاورزی است و مدیریت این بخش‌ها از لوازم مورد نیاز رشد و پیشرفت و توسعه اقتصادی است. موقعیت جغرافیایی کشور و به خصوص منطقه آذربایجان و همچنین پدیده خشک شدن دریاچه ارومیه و مهم‌تر از همه محدودیت منـابع آب و فرایند خشکسالی‌های اخیر باعث شده تا آبیاری قطره‌ای مناسب‌ترین و بهینه‌ترین روش توزیـع مناسب آب برای گیاهان و درختان برای کشاورزی استان به عنوان یک راهبرد اصولی و منطقی و راه‌گشا مطرح شود.
استان آذربایجان غربی به علت قرار گرفتن در موقعیت خاص جغرافیایی و داشتن وضعیت مناسب آب و هوایی، از توان آبی خوبی برخوردار است ولی در عین حال با مشکلات عدیده ای دست و پنجه نرم می‌کند. برای تأمین آب مورد نیاز بخش کشاورزی، صنعت، آبزیان و آب شرب جوامع شهری و روستایی، سالیانه ۳/۶ میلیارد مترمکعب از منابع سطحی و زیرزمینی برداشت می‌شود که به ترتیب در بخش‌های کشاورزی، شرب، صنعت، بهداشت جوامع شهری و روستایی و پرورش آبزیان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
حفر چاه‌های غیر قانونی برای کشاورزی سد_سازی‌های بی‌شمار دهه‌های اخیر و خشک سالی باعث شده تا دریاچه ارومیه فرایند خشک شدن را آغاز کند و به دنبال آن آب‌های سطحی منطقه آذربایجان نیز شور شده و به مرور امکان کشاورزی را در آن با مشکل مواجه خواهد کرد. در چند ماه اخیر به کرات مسئولان جهاد کشاورزی منطقه نیز با اعلام اینکه در پی خشک شدن دریاچه ارومیه آب‌های سطحی در حال شور شدن هستند، هشدار داده‌اند که در برخی مناطق شوری آب به حدی است که امکان کاشت محصولاتی چون گندم مهیا نیست. اختصاص ۹۰ درصد منابع آبی منطقه به بخش کشاورزی، تبخیر زیاد در پی گرم شدن هوا و برداشت غیرمجاز از آب‌های زیر زمینی در پی حفر چاه از دلایل خشک شدن دریاچه ارومیه است. کارشناسان ابراز داشته‌اند در صورت خشک شدن این دریاچه هوای معتدل منطقه تبدیل به هوای گرمسیری با بادهای نمکی خواهد شد و زیست محیط منطقه را تغییر خواهد داد.اکنون کشاورزی استان‌های آذربایجان غربی و شرقی که به عنوان قطب کشاورزی کشور مطرح هستند به سمت محصولاتی که نیاز به آب کم‌تری مانند یونجه و کنجاله دارند، حرکت می‌کنند و این محصولات جایگزین محصولاتی چون گندم می‌شوند که آب بیشتری مصرف می‌کنند. اصولا آبیاری و مدیریت آب در کشاورزی در عین سادگی هنوز هم از پیچیده‌ترین و به عبارتی از مشکل‌ترین عملیات زراعت و باغبانی به شمار می‌رود. بسیاری از متخصصان کشاورزی آبیاری را یک هنر می‌دانند تا علم و برخی آن را یک فن قلمداد می‌کنند.با آبیاری قطره‌ای به نسبت آبیاری به روش سنتی به مقدار زیادی در مصرف آب صرفه جویی می‌شود. آبیاری قطره‌ای آسان‌ترین راه آب دادن به هر گیاه مانند درختان و تاک‌ها ست و کمبود رطوبت خاک را قبل از پیدایش مکش بالاتر اثر مصرف آب به وسیله گیاه از طریق تبخیر و تعرق بر طرف می‌سازد. راندمـان بالای مصرف آب تا ۹۰ درصد و افزایش رشد گیاه و عملکرد ان کاهش هزینه در آبیاری و همچنین دقت بالای آن و مقـدار آبی که گیاه احتـیاج دارد و بـه طور متنـاوب در اختـیار گیـاه قـرار می‌گیرد و کاهش علف‌های هرز و سرانجام مدیریت صحیح از منابع موجود از مـزایای روش آبیاری قطره‌ای است. این در شرایطی است که تدوین نقشه راه پژوهش در صنعت آب کشور و به تبع در آن در آذربایجان غربی که از یک سو به عنوان یکی از قطب‌های کشاورزی کشور مطرح است و از سوی دیگر با مشکلات عدیده ای در حوزه منابع آب دست و پنجه نرم می‌کند با اولویت احصای نیازهای بهره‌برداران این صنعت، یک ضرورت است.نقشه راه تحقیقات آب کشور، مجموعهای جامع، هماهنگ، پویا و آیندهنگر است که شامل مبانی، اهداف، سیاستها و راهبردها، ساختارها و الزام‌های تحول راهبردی علم و فناوری مبتنی بر ارزش‌های اسلامی برای دست‌یابی به اهداف برنامه پنجم توسعه کشور می‌شود.
در ترسیم این نقشه راه باید کوشش شود تا با الهام‌گیری از اسناد بالادستی و بهره‌گیری از ارزش‌های بنیادین آن‌ها و توجه به اهداف راهبردی نظام جمهوری اسلامی ایران، چشم‌انداز تحقیقات در بخش آب کشور طی برنامه پنجم توسعه کشور تبیین شود.
علم و فناوری از زیرساخت‌های مهم پیشرفت کشور و ابزار جدی رقابت در عرصه‌های مختلف است و تحقق آرمان‌های متعالی انقلاب اسلامی ایران مستلزم پیشرفتی همه‌جانبه در علم است که تحقق این هدف نیازمند ترسیم نقشه راهی است که در آن نحوه پیمودن مسیر، منابع و امکانات لازم و الزام‌های طی این مسیر، به طور شفاف و دقیق مشخص شده باشد.
این در حالی است که یکپارچهسازی و همسوسازی اولویتهای پژوهش و فناوری صنعت آب در راستای سیاستها و برنامههای ملی بخش آب کشور در حوزه علم و فناوری تقویت تقاضامحوری و پاسخ‌گویی پژوهش و فناوری به نیازهای عملیاتی و طرحهای توسعهای صنعت آب، توسعه همکاریهای همه‌جانبه با نهادهای صنعتی و علمی و فنی داخلی و خارج از کشور به منظور کاهش تهدیدها و چالشهای بالقوه و بالفعل صنعت آب و تقویت و حمایت از پژوهشگران، نوآوران و مخترعان در جهت اهداف و نیازهای صنعت آب، از جمله اهداف این نقشه راه باید باشد.
جلوگیری از هرگونه موازی‌کاری به منظور پیشگیری از هدررفت زمان و سرمایههای ملی افزایش بهرهوری حوزه پژوهش و حل چالشهای صنعت آب کشور در سطح ملی و استانی با مدنظر قرار دادن اسناد بالادستی و دست‌یابی به اهداف برنامه پنجم توسعه کشور، از دیگر اهداف مترتب بر تدوین نقشه راه پژوهشی صنعت آب کشور باید باشد.
نوشته شده توسط admin در شنبه, ۳۰ فروردین ۱۳۹۳ ساعت ۸:۰۲ ق.ظ
