زُلال نئجه شعر دیر
ابوالفضل عظیمی
بیرینجی بولوم
آنا دیلیمیز: زُلال شعیری ، ۱۳۸۸ هیجری شمسی ایلی، بهمن آیی نین ایکی سینده ، بوتون یول یؤندملر و تانیملاماکلاری ایله بیرلیکده اینترنت دونیاسیندا، ادبیات عرصه سینه تحویل وئریلیب باشقا شعیر قالیبلر ی قارشیندا اؤزونه دوزگون یئر آچیبدیر ، ایندییه دک دونیانین آیری اؤلکه لرینده ده نئچه دیلده، بو یئنی فورمادا شعیر یازماغا علاقه گؤستریبدیرلر. هله زلالین دوغوموندان چوخ زامان کئچمه ییر کی بورادک زلال حاققیندا نئچه کیتاب چاپ اولوب و چوخلو اؤلکه لرده یاییلییب و گئتدیکجه بو سایاقدا یازانلارین سایی آرتیر.
بو نوع شعیرده عرفانی و عاشقانه دویغولار ساده جه ایفاده ده یارانان استعاره لره مالیک اولدوقدا پیامی دورو ( زلال ) دیر.زلال شعیری نین عروضی قالیبلری، آذربایجان ماهنیلارینا جان وئرن خاصّ بیر آخیما مالیک اولدوقدا ، موسیقی ساهه سینده یئری واردیر.
زلال یازماق، باجاریق و دؤزوملوک ایسته ییر. بیر شاعیر کی زلالین قالیبین ساخلادیقدا سؤوزونون جوهرین آچا بیله، شاهکار ائدیبدیر. زلال شعیری دونیادا افتخار یاراتدیقدا کؤکو درینله شیر و داها قوروماغا یئری یوخدور . زلال گئتدیکجه آخیب، گله جک نسیللرده چیچکلی – عطیرلی ، ماهنی یوللاری سالاجاقدیر ، نییه کی جور به جور قالیبلریله دادلی ریتملر قوینوندا کی آهنگ لر ساهه سینده موسیقی و هنر ایله دوزگون قاووشوبدور.
آنجاق دوزگون زلال اودور کی قایداسیندان آزماییب بیر ریتمده یازیلسین.بئله بیر شعیرده کی آدیندان بللی دیر، پیام، ساده جه و دورو اولمالی دیر. عروضی زلال لاردا سطیرلرین برابر آخیمی گؤزل دویغولو ماهنی لار یاراتماق اوچون جان وئریر. دئمه لییم کی زلال قالیبلرینده عشقیلی – شورلو عرفانی و مذهبی شعیرلر یاراتماق اولار. آنجاق بو قالیبده یازماق آرتیق دؤزوم ، بیلیجیلیک و دویغو دؤشونده کلیمه لری دوزوب فورما سالماق اوچون داها یاراشیق لازیمدیر. منیم نظریمجه زلال یازماق شاعیرلیکدن علاوه هنر دنیزیندن قالارغی بیر ایزدیر.
او کی زلال شعیرین آیری شعیرلردن آییریر تایسیز قالیبلر و اؤزونه گؤره خاص بیر تعریف و قانونلارا مالیک اولماقی دیر. دئمک اولار بو شعیرین قالبی نین آراشدیرماسی دا یوزه یوز آیری قالیبلریله فرقیلیدیر. بونا گؤره دیر کی زلال شعیری باشقا متودلار و شعیر فورمالاریندان سئچیلرکن، اؤزگه قالیبلره باغیملی اولا بیلمز. اؤز تانیملاریلا آیاق دوتان زلال ، بو گون باغیمسیز و بوتونلوکده آنا متوددور. آنجاق سیز اوخوجولاری قیسسا حالدا بو فورما ایله تانیش ائدیب ، ایسته ییرم آرتیق بیلگینیزی بو ساهه ده اینترنت عالمیندن ده فایدالاناسیز. » زلال « شعیری نین بوتون تعریفی:» زلال« بیر نوع شعیردیر کی آزدان باشلاییب آزدا قورتاریر ( پیلله پیلله نظم اوزره ، آز سطیردن باشلاییب آز سطیرده برابر، قورتولور )
بو شعیرین قالیبلری آزی ۵ سطیر و چوخو ۱۱ سطیردیر.وزن باخیمیندان اوزون سطیره کی اورتا سطیردیر» آنا سطیر « و قیراق سطیرلره» ایکیز سطیرلر « دئییلیر. » زلال « قالیبی ایکی جوره دیر (عروض و آزاد) کی هره سی نین اؤزونه گؤره خاصّ قائده و یول یؤندَملری واردیر. »زلال«ین بوتون قانونلاری:?- ایلک سطیر و سون سطیر ، چوخو بئش ضرباهنگ (دینگیلتی) عروضی مثلّثی وزنده و یا چوخو آلتی هیجا (بارماق سایی) آزاد مثلثی وزنده دیر.
ایکی سطیرین آراسیندا اولان دینگیلتی نین سایی ( ایکی یان سطیرلرین بیر بیریندن باصاماک فرقی ) عروضی مثلثی وَزنده یالنیز » ۲ « دینگیلتی و هیجانین سایی ، آزاد مثلّثی وَزنده چوخو آلتی بارماقدان عبارتدیر کی برابر آرا آچماقلا پیلله سایاغی فورموندا آزالیب چوخالیر.(( یعنی: اگر ایکینجی سطیرین دینگیلتی سایی ( تعداد ضرباهنگ ) ایلک سطیرین دینگیلتی سیندن ایکی دانا چوخ اولسا ، گرکدیر کی اوچونجو سطیرین ضرباهنگی نین ساییدا ایکینجی سطیردن ایکی دانا چوخ اولا. بئله لیکله ایکی ایکی پیلله تکی قالخیب یئتیشیر آنا سطیره ، سوندا ائله او سایاقدا ایکیز و برابر حالدا آزالیر. ))
- موسیقی آخیمی باشلانیشدان قورتولوشادک بیر هاوادا قالمالیدیر – هر بیر زلال ۵سطیردن آز و ۱۱ سطیردن چوخ اولمایاجاقدیر. حتماً سطیرلر بیر بیری نین آلتیندا یازیلسین. ایکیز سطیرلر ، عروضی وزن بویو و یا هیجا و دینگیلتی ساییسی باخیمیندان بیر اولمالیدیر. (( بو سیرری دویون : بوتون عروضی زلال لارین سطیرلری نین اورتاسیندا اولان ضرباهنگ ( دینگیلتی ) ، یالنیز » ۲« ضربه دیر. » زلال « ین نوعلاریبوتونلوکده زلال ژانری نین قالیبلری دؤرد یئره بؤلونوبدور کی بونلاردان عبارتدیبر: قافیه لی عروضی زلال- قافیه سیز عروضی زلال آزاد زلال- آردیلی زلال اوسته کی هر دؤرد زلال حاققیندا ، زلالین بوتون قانونلاری رعایت اولور آنجاق بو فرقلن کی:الف- قافیه لی عروضی زلال دا ، شعیرین عروضی وزنی ، آخیملی موسیقی هاواسیندا قاباغا گئدیر و قافیه دن تعریف اوزره اؤلچوسونده فایدالانیر . بوجورکی: اؤنجه ایکی سطیر و سون ایکی سطیر قافیه لی و قالان سطیرلر آرا بیر ، قافیه دن فایدالانیر. ( یادا سالمالییام کی : گؤرورسن بیر شاعیرین خوشو گلیر بوتون سطیرلری قافیه لی ائدیر . آنجاق دئمک اولار بو ایش شاعیرین اختیارینا یئتیر و هئچده عیبی یوخدور )
ب- قافیه سیز عروضی زلال دا شعیرین عروضی وزنی ، آخیملی موسیقی هاواسیندا قاباغا گئدیر آمما شاعیر قافیه ایشلتمگه مقیّد دَییل. ائلییه بیلر قافیه دن هئچ حالدا فایدالانمایا و یادا ایکی اوچ سطیرده ، شعیر صنعتی باخیمیندان، گؤزللیک اوچون فایدالانا.
ج- آزاد زلال دا، آخیملی عروضی وزن و هاوادان ، سطیرلرده فایدالانماییب، ردیف قافیه دن خبر یوخدور . بورادا قالیبین شکیل تیکینیشی ( مثلّث یا لوزی فورموندا ) قانون ساهه سینده هنره مالیکدیر. ائله بیلیرسن کی اوزوگون قاشین یونورسان داها آرتیق ماراقلیغی گؤزه چیرپسین! زلال یازماق دؤزوم ایسته ییر .بیری اگر زلال قالبین عیبسیز الده ساخلایا و اورگینده کی سوزونون شیره سین او قالیبده تاماشایا گویا بیله ، ادبیات تاریخینده قالارغی و هنری شاهکارا مالیک اولماغا چیخار گؤرسه دیبدیر.د- آردیلی زلال دا ، ایکی یا نئچه زلال ، دال با دال ، بیر مضموندا یازیلیر. یعنی اگر بیر موضوع دا ایکی یا ایکی دن چوخ زلال بیر وزنده اولاراق ، برابر حالدا بیر بیری نین آلتیندا قرار تاپالار اونا آردیلی زلال ( زلال پیوسته دئییلیر ). بو نوع زلال دا ، بوتون قرینه سطیرلر و آنا سطیرلر اؤز تایلاریله بیرلیکده ، بیر وزن ده و بیر هاوادا و یا بیر اؤلچوده – هیجادا اولمالیدیر.دئمک : آردیلی زلال دا ، آنا سطیرلرین وزنی بیر بیر لریله، برابر و بیر هاوادا داوام تاپیر. آردیلی زلال اؤزو اوچ بؤلومدن عبارتدیر: قافیه لی عروضی آردیلی زلال- قافیه سیز عروضی آردیلی زلال- آزاد زلال توجّه هاچان ایسته سزبیله سیز بیر شعیر زلال قالیبینده دیر یا یوخ؟اؤنجه زلالین اوسته یازیلان »۶ « بندده اولان بوتون قانونلارینا دقّت بویورن! الف- قافیه لی عروضی زلالین تعریف و قانونلاری: بو نوع قالیبده ، شعیر ، آخیملی عروضی هاوادا بیتیشیر.- سطیرلرین سایی بئش دن اون بیره دک دیر- ایلک و سون سطیرلرین وزن باخیمیندان ، اوزونلوغو نون چوخو بئش ضرباهنگ ( دینگیلتی ) دیر- ایکی برابر سطیرلرین وزن باخیمیندان اوزونلوغونون فرقی یالنیز » ۲« ضرباهنگدیر
ایکیز سطیرلرین ریتم و وزن اوزونلوغو ،بیربیرلریله برابر اولمالیدیر.?- ایکی اؤنجه سطیر و ایکی سون سطیرلر قافیه لی ، قالان سطیرلر آرا بیر قافیه لی دیرلر. ب- قافیه سیز عروضی زلالین تعریف و قانونلاری:بو نوع قالیبده، نئجه کی آدیندان بللی دیر، شعیر آخیملی عروضی وزنده یارانیر آمما قافیه دن آزاددیر. ائلییه بیلر قافیه دن فایدالانماسین، یادا قالیبین منظّم حالدا ریتمین گؤزللندیرمک اوچون ، کلیمه لرین سَسینده شیرینلیک یاراتماق اوچون نئچه یئرده قافیه دن فایدالانسین.
قافیه سیز عروضی زلالین فایداسی بوردادیر کی زلالین قالیب هنرین یاراتدیقدا قافیه دارلیغیندا اؤزون ایتیرمه ییب راحاتلیقلا پیامین یئتیریر. آنجاق بوردا گؤزل استعاره لره میدان آچیلیر. ج- آزاد زلال نئجه قالیبدیر؟! :آزاد زلال ردیف قافیه حبسینده قالماییب، عروضی وزنیندن آرخاییندیر. دئمک اولار بورادا قالبین شکیلی قانونو مراعات ائتمکله اؤز یاراشیغین گؤزه چکیر. بو نوع قالیبده، شاعیر ردیف قافیه و عروض باخیمیندا زورا دوشمه ییر آمما هنر گؤزللیکلری خاص بیر شیرینلیک یارادیر. بو نوع زلال دا چوخلو تصویر ، تخیّل، آز دئییب ناز دئمک، و پیامی مؤحکم و سادجه یئتیرمک خاصّ افاده لریندندیر. بونو دویماق لازیمدیر کی آزاد زلال ، زلال شعیرینین بوتون قانونلاریندان قیراغا چیخماییر. بو نوع زلالین آزادلیغی یالنیز عروض زحمتلری و ردیف قافیه یورقونلوقلاریندان بَری اولماقدیر. بو نوع قالیبده زلالین بوتون قانونو اوزره ، سطیرلرین آراسی هیجا سایی لاریله اویغون اولمالیدیر . آزاد « زلال » ین قانونلاری: ایلک و سون سطیر ، هره سی ، لاپ چوخو آلتی (۶) هیجادان عبارتدیر.
- ایکی سطیرین اورتاسیندا اولان هیجانین سایی ، لاپ چوخو آلتی (۶) اولمالیدیر و سطیرلرین آراسیندا اولان هیجا سایی لاری نین فرقی برابر گئتمه لیدیر.- هیجانین ساده ریتمی اؤن سطیردن سون سطیره دک بیر هاوادا قاامالی دیر.
- سطیرلرین سایی بئش دن آز و اون بیردن چوخ اولمایاجاقدیر.- سطیرلر حتماً بیر بیری نین آلتیندا یازیلسین . سطیرلرین نظافتی اؤز تعریف و قانونو و حساب کیتاب اوزره اویغونلاشسا ، قالبین شکیلی صحیفه نین قیراغیندا »مثلّث« و صحیفه نین اورتاسیندا » لوزی « فورمونا دوشور. بو شکیللر بیزیم کئچمیش قالارغی هنرلریمیزده ، عرفانی – مذهبی و ماراق یارادان ، مقدّس طرح لردن دیر. – قرینه سطیرلر بیرگه ، وزن بویو باخیمیندان و هیجا تعدادیندان داها برابر اولمالیدیرلار. د- آردیلی زلال ( زلال پیوسته ):بو نوع زلال، ایکی یا ایکی دن چوخ زلال دان یاراندیقدا،بیر موضوعدا، بیر وزن ده اولوب و هر زلالین سطیر سایی لاری بیر بیرلریله برابر دیر. حتّی آنا سطیرلر و قرینه سطیرلر برابر و بوتونلوکده بیر هاوادا قوشولمالیدیرلار.
نوشته شده توسط admin در شنبه, ۱۱ مهر ۱۳۹۴ ساعت ۷:۲۶ ق.ظ
