گزارش//

خطر فراموشی سه رشته صنایع دستی آذربایجان غربی را تهدید می‌کند

گروه گزارش: سه رشته (تنورسازی، جولایی، ریزه کاری چوب) در بخش صنایع دستی آذربایجان غربی نفس‌های آخر حیات خود را می‌کشند و خطر فراموشی آنها را تهدید می‌کند تا برای همیشه به تاریخ سپرده شوند.
هنرهایی که روزگاری زینت بخش خانه‌های مردم بوده و چشم هر گردشگر و توریستی را خیره کرده و بسوی خود می‌خواند و علاوه براین منبع درآمد مناسبی برای اقشار مختلف مردم بودند امروز نای نفس کشیدن ندارند و به عبارتی نفس آنها به شماره افتاده، دیگر صدای کار از کارگاه‌ها به گوش نمی‌رسد و محلات منتسب به این مشاغل، غبار فراموشی گرفته و هنرمندان‌شان که سال‌ها با انگشتان خود زیباترین آثار را خلق کرده و سوغاتی برای گردشگران داخلی و خارجی فراهم می‌کردند امروز یا گوشه عزلت گزیده یا در فراق حرفه خود حسرت می‌کشند و یا در حرفه‌ای دیگر با بی رغبتی روزگار می‌گذارنند، پیشکسوتان هم یا چشم از جهان فرو بسته و یا روزهای گذشته را مرور می‌کنند.
زندگی مدرنیته امروزی، کالاهای لوکس خارجی، بدون بازار بودن هنرهای صنایع دستی، مواد اولیه گران، تغییر ذائقه مردم و مهمتر از همه قیمت بالای صنایع دستی باعث شده بازار بسیاری از تولیدات دستی در کشور و به تبع این استان رونقی نداشته و با بی مهری مواجه شود در این میان سه رشته صنایع دستی آذربایجان غربی از جمله «نساجی سنتی (جولایی)، ریزه کاری و تنور سازی» در آستانه نابودی و فراموشی قرار گرفته‌اند.
تنورسازی صنعتی ۵۰۰ ساله
این صنعت در محله تندیرچلر (تنورسازان) ارومیه در گذشته بیش از ۷۰ تنورساز را در خود جای داده بود ولی امروز تعداد آنها بسیار کم شده و از انگشتان یک دست هم تجاوز نمی‌کند.بسیاری از گردشگران خارجی و داخلی به خاطر نبود این صنعت در دیارشان افسوس می‌خورند و معتقدند صنعت تنورسازی این محله ظرفیت تبدیل شدن به آثار تاریخی و میراث صنعتی را دارد.خریداران خارجی این صنعت ۵۰۰ ساله از کشورهای آلمان، ارمنستان، عراق، ترکیه، جمهوری آذربایجان، روسیه و دیگر کشورها و مشتریان داخلی نیز از تسوج، شبستر، تبریز و مهاباد هستند.کارشناس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی می‌گوید: از هزاره ششم قبل از میلاد سفال‌هایی شبیه به تنور وجود داشته و این سفال‌ها به مرور زمان تغییر شکل یافته و برای پخت نان سنتی بکار گرفته شدند.
حسن سپهرفر افزود: روزگاری در روستاهای ارومیه زنان به صنعت تنور سازی می‌پرداختند ولی پس از دهه ۵۰ آرام آرام مردان وارد میدان شدند و تنورسازی و پخت نان سنتی را در کنار زنان بر عهده گرفتند.وی ادامه داد: در محله تنورسازان ارومیه بیش از ۵۰ خانوار به صنعت تنورسازی مشغول بودند ولی امروز تنها یکی دو کارگاه تنورسازی پابرجا مانده است.سپهرفر گفت: صنعت تنورسازی ارومیه به ثبت ملی رسیده و در فهرست آثار ناملموس قرار گرفته است.
ریزه کاری چوب، هنری با بیش از ۴۰۰ سال
ریزه کاری چوب با بیش از ۴۰۰ سال قدمت، به عنوان یکی از شاخص ترین صنایع دستی آذربایجان غربی روزگاریست به جهت نبود خریدار، با بی مهری مواجه شده و آخرین بازماندگان این هنر هم با نا امیدی کار می‌کنند.
بسیاری از آثار فاخر هنرمندان این استان با نقش و نگارهای متنوع و منحصربفرد در گذشته توسط واسطه‌ها به دیگر کشورها منتقل شده و خانه‌ها و موزه‌های بسیاری را زینت داده ولی امروز این تولیدات بازاری ندارد.
نبود بازار به دلیل پایین بودن قدرت خرید مردم، در سال‌های اخیر نیز بسیاری از هنرمندان هنر ریزه کاری آذربایجان غربی را با مشکلات عدیده روبرو کرده و آنان را به تغییر شغل وا داشته است.ریزه کاری چوب از مهمترین صنایع دستی پررونق ارومیه است که روش تولید آن بر اساس روکش کردن قطعات چوبی در طرح‌ها و تولیدات بسیار متنوع و کاربردی بوده و از چوب گردو، سنجد، گلابی، سرو، صنوبر و تبریزی به روش بریدن چوب در قطعات نازک و در کنار هم چسباندن آنها تولید می‌شود.از مهمترین آثار تولیدی این هنر می‌توان به انواع متنوعی از جعبه‌های چوبی دستمال کاغذی، شکلات خوری، وسایل تزئینی، دستبند و حتی وسایل زینتی، جعبه آرایش، عصا، صفحه شطرنج و میز غذا خوری اشاره کرد.این هنر با قدمت، اینک با آخرین بازماندگان و پیشکسوتانش نفس‌های آخر را می‌کشد.
نساجی سنتی هنری با قدمت چند هزار ساله
تغییر ذائقه مردم در انتخاب دکوراسیون، معماری منازل و وجود وسایل خارجی به ظاهر شیک و ارزان قیمت دربازار زمینه فراموشی این صنعت را فراهم کرده است.به گفته رییس اداره میراث فرهنگی و گردشگری پیرانشهر، قبل از این بیش از ۲۰۰کارگاه نساجی سنتی (جولایی) فعالیت می کرد ولی امروز از این تعداد، تنها یک کارگاه باقی مانده است و فعالان این کارگاه ها جذب مشاغل دیگری شده‌اند.
سلیمان بشیری افزود: روزگاری اگر جهیزیه دختری خالی از چارشیو، برمال، سجاده یا جانماز تولید شده در کارگاه‌های جولایی بود ناقص محسوب می شد و چندان به چشم نمی‌آمد.وی اظهار کرد: به روز نبودن این کارگاه ها و به صرفه نبودن خرید محصولات تولیدی کارگاه های «جولایی» باعث شده این شغل سنتی و هنر زیبا رو به زوال بگذارد.
رییس اداره میراث فرهنگی و گردشگری پیرانشهر ادامه داد: جبر زمان باعث به شماره افتادن نفس کارگاه‌های نساجی سنتی (جولایی) شده است.
بشیری افزود: وقتی قیمت سجاده پشمی بالا باشد خریدار ترجیح می‌دهد سجاده ارزانتر بخرد و همچنین زندگی ماشینی، تغییر سلایق و علاقمندی مردم به خرید وسایل به ظاهر شیک وارداتی عرصه را برای فعالیت این هنر تنگ کرده است.وی اضافه کرد: سال ۶۱ حدود ۷۰ تا ۸۰ کارگر در این رشته هنری فعالیت داشتند و به ازای هر کارگاه ۶ نفر هم‌ نخ ریسی می‌کردند ولی الان که جمعیت ۱۵ برابر شده نه کارگری وجود دارد، نه کارگاهی و نه نخ ریسی.رییس اداره میراث فرهنگی و گردشگری پیرانشهر به روز نبودن کارگاه‌های جولایی را از جمله عواملی می‌داند که در غریب ماندن این هنر اصیل تاثیر گذار بوده و معتقد است باید همگام با تغییر معماری ساختمان ها و شکل و نمای آنها تولیدات این کارگاه‌ها نیز به روز می‌شد تا نظر مخاطب را جلب کند.بشیری قیمت بالای تولیدات جولایی را هم از جمله عوامل دیگری می‌شمارد که مردم را از خرید محصولات این هنر اصیل دور کرده و ‌آنها را به سمت خرید وسایل تزیینی ارزان قیمت سوق داده است.رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری پیرانشهر ادامه می‌دهد: علاوه بر این زندگی مدرنیته و تغییر سلیقه مردم و علاقمندی آنها به خرید وسایل به ظاهر شیک داخلی و وارداتی، فرصت ادامه حیات و فعالیت را از صنعت جولایی گرفته و ‌او را از میدان بیرون کرده است.
بالا بودن قیمت تمام شده و تغییر ذائقه مردم عامل بی رونقی بازار صنایع دستی
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی با بیان اینکه سه رشته نساجی سنتی (جولایی)، ریزه کاری و تنورسازی صنایع دستی هستند که در بوته فراموشی قرار گرفته‌اند، گفت: بالا بودن قیمت تمام شده تولیدات صنایع دستی، عدم توانایی قدرت خرید مردم و تغییر ذائقه مردم از جمله عواملی هستند که باعث شده برخی رشته های صنایع دستی در آستانه فراموشی قرار گیرند.
محمد عبدلی ادامه داد: در نساجی سنتی (جولایی) هنوز کارگاه‌های محدودی در پیرانشهر و مهاباد باقی مانده است ولی برخی از تولیدات این صنعت بخاطر تغییر ذائقه مردم و برخی به دلیل قیمت تمام شده بالا، مشتری ندارد.
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی و گردشگری آذربایجان غربی ادامه داد: تولیدات هنر ریزه کاری نیز از قیمت بالایی برخوردار است به عنوان مثال وقتی جعبه شکلات سه میلیون قیمت دارد این قیمت خارج از توان مالی مردم است بنابراین به سمت برخی وسایل تزئینی دیگر می‌روند از سوی دیگر چوب که مواد اولیه هنر ریزه کاری است گران است و افزایش مزد کارگر هم از طرف دیگر باعث می‌شود تولیدات این هنر قیمت بالایی داشته باشند.
عبدلی اظهار کرد: امروز به جای تولیدات سابق هنر ریزه کاری، صفحه شطرنج و تخته نرد جای آنها را گرفته است.
معاون صنایع دستی، میراث فرهنگی و گردشگری آذربایجان غربی افزود: بیش از ۸۱ رشته صنایع دستی در استان شناسایی شده که از این تعداد برخی در بوته فراموشی قرار گرفته‌اند و دلیل آن بالا بودن قیمت تمام شده و متنوع بودن محصولات صنعتی است.
به گزارش آراز آذربایجان به نقل از ایرنا، فراموشی بسیاری از مشاغل سنتی در عصر حاضر با پیشرفت‌های تکنولوژی و زندگی مدرن امروزی دور از انتظار نیست ولی با این حال صیانت از صنایعی که بخشی از فرهنگ و هویت مناطق محسوب می‌شوند و مهمتر از همه ظرفیتی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی به شمار می‌روند را نباید فراموش کنیم.آذربایجان غربی از دیرباز مهد هنرهای مختلف صنایع دستی فاخری بوده چنانکه بسیاری از این صنایع دستی از جمله فرش، شهره جهانی یافته و در خارج از مرزها حرف اول را می‌زند.نساجی سنتی، رودوزی‌های سنتی، بافته‌های داری، پوشاک سنتی، سفال و سرامیک، صنایع‌دستی چرمی، هنرهای روی چوب، صنایع‌دستی روی شیشه، رنگرزی گیاهی و رفوگری، قالی بافی، گلیم بافی، جاجیم بافی و چلنگری از جمله صنایع دستی آذربایجان غربی محسوب می‌شوند.