خطر سوء مصرف مواد درکدام نوجوان‌ها بیشتر است
گروه خانواده وسلامت:مصرف کردن مواد توسط نوجوانان از نگرانی های عمده ی مربوط به نوجوانان امروزه است. در کشورهای غربی ۸۰ درصد موارد مرگ به دلیل تصادفات، خودکشی و دیگرکشی است و الکل و داروها حداقل مسئول نیمی از این مرگ و میرها هستند.
نوجوانان تمایل به استفاده کردن از مواد مختلف دارند که معمولاً شروع آن با سیگار و الکل است، بعداً به مصرف ماری جوانا(حشیش) و مواد پرخطرتر نظیر هروئین و غیره روی می‌آورند. استفاده کردن از مواد استنشاقی نظیر بنزین بیش تر در سنین قبل از نوجوانی و ابتدای نوجوانی است و تقریباً در بزرگ سالان دیده نمی‌شود. در اواخر نوجوانی استفاده کردن از موادی نظیر اکستسی یا اکس و کراک نیز رایج می‌شود.مرحله ی آغازین مصرف کردن مواد مخدر مصرف تفریحی، تجربی یا مصرف اجتماعی(تحت تأثیر حاکم بر جمع)است، در این مرحله عامل مهم در مصرف کردن مواد مخدر کنجکاوی و انجام دادن کاری است که هم سالان انجام می دهند. نوجوانان یاد می گیرند که مواد مخدر به آن ها لذت می بخشد و آن ها را از قیدوبند رها می کند و مصرف آن موجب پذیرش شان توسط گروه هم سالان خود می شود.
در واقع هم سالان در سوق دادن نوجوانان به مصرف کردن مواد مخدر نقش مؤثری دارند. اکثر پدرها و مادرها فشار هم سالان را دلیل عمده ی روی آوردن نوجوانان به مواد مخدر ذکر می کنند و خود نوجوانان نیز این مورد را یکی از دلایل روی آوردن خود به مواد مخدر می دانند. شکی نیست که فشار هم سالان عامل مهمی است، ولی بسیاری از نوجوانان علی رغم داشتن دوستانی که سیگار می کشند یا مشروب می خورند یا مواد دیگری مصرف می کنند، خودشان سیگاری نمی‌شوند و از مواد مخدر استفاده نمی کنند. میزان نفوذ هم سالان بر نوجوانان به کیفیت رابطه ی نوجوانان با والدین شان بستگی دارد. هرچه رابطه ی نوجوان با پدر و مادرش بهتر باشد، نفوذ هم سالان در زمینه ی مصرف مواد کم تر می شود.
روابط خانوادگی در گرایش نوجوانان به مواد مخدر نقش مؤثری دارند. نوجوانانی که رابطه ی پرتنش با والدین خود دارند و در خانواده های پرمشکل زندگی می کنند. بیش تر احتمال دارد در نوجوانی شان مواد مخدر مصرف کنند. هم چنین اگر خود والدین مواد مصرف می کنند احتمال این که فرزندان نوجوان آن ها به مواد مخدر روی بیاورند بیش تر خواهد شد.
برخی از نوجوانان برای فرار از فشارهای زندگی به مصرف کردن مواد مخدر روی می‌آورند، در این نوجوانان مشکلات متعدد، مقاومت آن ها را در هم می شکند و برای گریز از وضعیت پریشان خود به سمت مصرف کردن مواد مخدر می روند. این ها نوجوانان خامی هستند که تاب مقابله کردن با سرخوردگی ها و شکست های عاطفی دوران نوجوانی را ندارند و برای گریز از اندوه و حل مشکلات به سوی مصرف کردن مواد مخدر می روند. در حالی که مصرف کردن مواد مخدر به هیچ عنوان توانایی یک نوجوان را در مقابله با مشکلات زندگی افزایش نمی دهد.برخی نوجوانان به هیچ نوع فعالیت خاصی علاقه ندارند، نسبت به مدرسه بی‌علاقه هستند و گرایش به هیچ یک از انواع سرگرمی ها ندارند و برای دست یابی به موفقیت و رسیدن به خواسته های شان اهمیتی قایل نیستند، برای زندگی خودشان هیچ برنامه ای ندارند و بدین ترتیب به علت نداشتن امید به آینده و نداشتن انگیزه، به مصرف کردن الکل و مواد مخدر روی می آورند.
نوجوان هایی که مشکلات عصبی و روانی نظیر افسردگی و اضطراب دارند ممکن است برای غلبه کردن بر افسردگی، اضطراب و کم رویی و تقویت روابط اجتماعی خود به مصرف کردن الکل و مواد مخدر روی آورند. مطالعات نشان داده است افسردگی نوجوان ها را در معرض سوءمصرف مواد قرار می دهد.
عوامل اجتماعی هم در این میان دخیل است. در دسترس بودن مواد مخدر در جامعه در گرایش نوجوان ها به مصرف کردن مواد نقش مهمی دارد تبلیغات رسانه های گروهی در این زمینه(به ویژه در گرایش نوجوانان به سیگار و الکل) نیز اهمیت دارد. نوجوانان گرایش به تقلید دارند، به ویژه تقلید از بزرگترها و تقلید از قهرمانان ورزشی و ستارگان سینما، بدین دلیل با مشاهده ی مصرف کردن مواد مخدر توسط افرادی که در چشم آن ها آدم های مهمی به شمار می آیند( به دلیل تقلید و همانندسازی کردن با آن ها) به مصرف کردن مواد گرایش پیدا می کنند.نوجوانان واجد برخی خصوصیات شخصیتی بیش تر احتمال دارد که معتاد شوند. به عنوان مثال نوجوانانی که قادر به کنترل کردن تکانه های خود نیستند و پرخاشگر و غیرقابل کنترل هستند بیش تر احتمال دارد از مواد مخدر استفاده کنند، این خصوصیات در نوجوانان مبتلا به اختلال نقص توجه- بیش فعالی بیش تر دیده می شود. از آن جایی که این ها نمی توانند دست یابی به خواسته های شان را به تأخیر بیندازند، تحمل شان برای ناکامی کم است و غالباً بی احتیاط هستند و به سلامت خود هیچ توجهی نمی کنند، در نتیجه احتمال مصرف کردن مواد در آن ها بالاست. نوجوانانی که یکی از اعضای خانواده شان( به ویژه یکی از والدین شان) مواد مخدر مصرف می کند احتمال گرایش آن ها به مصرف کردن مواد مخدر بیش تر است. علاوه بر الگو قرار گرفتن اعضای خانواده، عوامل ژنتیکی نیز در افزایش خطر سوء مصرف مواد در نوجوان هایی که سابقه ی خانوادگی سوءمصرف یا وابستگی به مواد مخدر دارند، دخیل هستند. نوجوانانی که هم سالان شان سوء مصرف مواد دارند احتمال سوء مصرف موادشان بالاست. پس در نوجوانانی که با دوستان منحرف ارتباط دارند از نظر احتمال ایجاد خطر سوءمصرف مواد باید مراقب بود.
نوجوانانی که قبل از ۱۳ سالگی سیگار مصرف می کنند خطر مصرف مواد در آن ها بالاست. بر طبق فرضیه ی دروازه، نوجوانان با سیگار شروع می کنند و به سمت الکل پیش می روند، سپس حشیش و نهایتاً مواد پرخطرتر( مثل هروئین) را مصرف می کنند. بنابراین دخالت والدین در اوایل این فرایند از پیدایش مسائل جدی پیش گیری می‌کند. نوجوانانی که سابقه ی اختلال خُلقی مثل افسردگی یا اختلال اضطرابی دارند، احتمال سوءمصرف مواد در آن ها بالاست. نوجوانانی که نگرش مثبتی در قبال سیگار، الکل و مواد دیگر دارند و فکر می کنند مصرف کردن این ها تأثیر مثبتی بر زندگی شان خواهد داشت و موجب محبوبیت اجتماعی آن ها می شود، احتمال بیش‌تری در سوءمصرف مواد خواهند داشت.نوجوانانی که اعتماد به نفس پایینی دارند و مهارت های اجتماعی کافی ندارند و در ایجاد ارتباط با دیگران مشکل دارند، اغلب دوستان اندکی دارند، منزوی و گوشه گیر هستند و به مصرف کردن مواد پناه می برند.نوجوانانی که سابقه ی سوءاستفاده ی جنسی در دوران کودکی دارند در معرض خطر اختلال مصرف مواد هستند.نوجوانانی که در خانواده های آشفته زندگی می کنند، حمایت خانوادگی کافی ندارند و با ناسازگاری های خانوادگی رو به رو هستند نیز در معرض خطر سوء مصرف مواد هستند.
پیشگیری از مصرف مواد باید از همان سال‌های نخست کودکی شروع شود. کودکان در سنین مدرسه به حرف های والدین بیش تر گوش می‌کنند و دادن اطلاعات لازم به آن ها موجب داشتن آمادگی برای مقابله در برابر فشار هم سالان در سال های بعد خواهد شد.
بهترین رویکرد، آموزش است. در دادن آموزش از خجالت یا ترس شدید اجتناب کنید هم بر جنبه های مثبت و هم جنبه های منفی مصرف کردن مواد مخدر اشاره کنید، فقط نصیحت نکنید، اگر فقط از جنبه های منفی مصرف کردن مواد با آن ها حرف بزنید، با دیدن کسانی که موقع مصرف کردن مواد احساس بهتری پیدا می کنند و شاد می شوند سخنان شما در مورد مضرات مواد را قبول نخواهند کرد. پس باید اطلاعات حقیقی در مورد خطرات مصرف کردن مواد مخدر به نوجوانان داده شود.گذراندن وقت با نوجوان ها و حضور در فعالیت های آن‌ها(مثلاً ورزش)مهم ترین راه بازدارنده از درگیری با مواد است.
اگر والدین با نوجوان ها رابطه ی خوبی داشته باشند و با آن ها در مورد مشکلات شان صحبت کنند، مانع از گرایش آن ها به دوستان ناباب می‌شوند. پس والدین باید سعی کنند رابطه ای باز با فرزندان خود داشته باشند، در مورد مسائل مورد علاقه ی آن ها صحبت کنند تا آن ها بتوانند سؤالات و اطلاعات لازم را از طریق والدین کسب کنند و برای سؤالات خود به سراغ دیگران که احتمالاً اطلاعات نادرستی به آن ها خواهند داد، نروند. باید اعتماد به نفس نوجوانان را از طریق تشویق و تأکید کردن بر نقاط قوت شان تقویت کرد و باید به آن ها مهارت مقابله کردن در برابر مصرف مواد مخدر و «نه»گفتن در مقابل هم سالان را آموزش داد، چون بسیاری از نوجوانان در مواقع مشکلات به سوی مصرف کردن مواد کشیده می شوند. بهتر است مشکلات آن ها را شناسایی و در حل کردن آن ها نوجوانان را یاری کرد. اگر مشکل روانی ای نظیر افسردگی و اضطراب در آن ها دیده شد سریعاً نسبت به درمان آن ها اقدام شود.
نوشته شده توسط admin در یکشنبه, ۱۰ آبان ۱۳۹۴ ساعت ۵:۱۱ ق.ظ
