حیدربابا منظومه سینده آشیقلیغین ایزلری

احمد اسدی
بیراینجی بولوم

آنادیلیمز:شبهه ¬سیز ایران و آذربایجانین معاصر ادبی محیطینده حیدربابا اعجاز بیر اثردیر.بواثر قیسا بیر زماندا بؤیوک بیر جغرافیانی فتح ائدیب، چوخ سایلی دیللره ترجمه اولاراق، حیدربابادان نئچه مین کیلومترلر اوزاقدا اولان ملتلر ده اونو تانیدیلار.
هر نه ¬دن اؤنجه بیلمه ¬لی¬ ییک بو اثرین یارادیلماسینا هانسی عامللر سبب اولموشدو و اوستاد شهریاری بو اثرین یازماسینا ماراقلاندیران نه اولوب و هانسی منبعلردن قیدالانیب، الهامینی آلمیشدی؟
حیدربابا اثری شهریارین اوشاقلیق دورونده اؤیرندیگی، ائشیتدیگی و گؤردوگو ائل دبلری و گوجلو فولکلور ایله عادت-عنعنعه¬ لریمیزین نتیج ه¬سینده یاراندی. بو مسئله¬نی حیدربابانین هر بیر بندینده گؤرمک هئچ ده چتین ایش دگیل.
فولکلورا گلینجه آشیقلیق و آشیق ادبیاتی اؤزونو گؤستره ¬رک، گؤزه چارپیر. فولکلور و شفاهی ادبیاتیمیزین بیر بؤلومو و ان اؤنملی قولو اولان آشیقلیغیمیز هئچ بیر زمان ائلیمیزدن آیری اولماییب و ملتیمیزین دئمک اولار ایلیگینه و سوموگونه کئچیبدیر.
بو صنعت کند محیطلرینده داها دا ائتگیلی و مقدس¬دیر و کند انسانی آشیغی بیر ائل آغ ساققالی کیمی اوره¬کدن قبول ائدیب و تانی¬ییبدیر.
شهریار اوشاقلیق ایللرینی کند محیطینده یاشادیغینا گؤره بو قایدادان مستثنی اولماییب و ائلین ایناندیقلاریندان قیراغا چیخماییبدیر.
آشیقلار ائل بیلیمی و فولکلوروموزو یوز ایللر بویوجا نسیللردن نسیللره داشی¬ییبلار و حیدربابانین دا دئمک اولار یارانماسینین بیر عاملی آشیق صنعتی و شهریارین بو صنعته ماراغی اولموشدو.
اوستاد شهریار اؤز منظومه¬ سینده بو مسئله نی بیلرک و دوشونرک، آشیق صنعتینی ده یاددان چیخارتماییب.
حیـدربابا میر اژدر سـسلننــده
کند ایچینه سسدن کویدن دوشنده
آشیق رستم سازیــن دیللندیرنــده
یادیندادی نه هولســک قاچاردیم
قوشلار تکین قاناد آچیب اوچاردیم
شهریار بو بندده اؤز ماحاللارینین و یا کندلرینین او دؤورکی آشیقلاریندان اولان آشیق رستمی خوش خاطره ¬لرله آنارکن، سازین و آشیغین سسی ایله حدسیز شنلیگه چاتیر و اوندان فرح و سئوینج آلدیغینی قئید ائدیر. بوندان علاوه، شهریار هم ده یوردوموزدا یاشامیش و کئچمیش یوز ایلده اولان آشیقلارین بیرینی بیزه تانیتدیریر و شعرینده آدینی گتیره¬رک اونو و اوندان اولان اونودولماز خاطره¬ لرینی ابدی ائدیر.
آشیق صنعتینین ان اؤنملی خصوصیتلریندن بیری، بو صنعتین یاشادیلماغینین سببی خالقیمیزین اولماسیدیر. بو صنعت ائل ایچینده یارانیب، ائل ایچینده ده حیاتینا دوام ائتدیریر. بونونلا برابر، آشیقلار دا بیر چوخلو شاعرلرین شعرلرینی نئچه یوز ایللر یادداشلاریندا ساخلاییب، بوگونکو نسیللره چاتدیرمیشلار و آشیقلار اوخویان شعرلر و سؤزلر همیشه ائل ایچینده یاییلیب و قالارگی اولوبلار. اوستاد شهریار آچیق و آیدین بو اؤزللیگی دویوب، حس ائتمیشدی و بونا گؤره ده سؤزلرینین قالارگی قالماغینی آشیقلارین سازلاریندا و دیللرینده اولماسیندا گؤرور و اؤز حسرتلرینی، گؤز یاشلارینی و هله دئیه بیلمه¬ دیکلری سؤزلرینی آشیقلارین دیللریندن تمنا ائدیر:
حیدربابا کندین تویـون توتاندا
قیز گلینلر حنا پیلته ساتاندا
بگ گلینه دامنـان آلما آتاندا
منیم ده او قیزلاریندا گـؤزوم وار
آشیقلارین سازلاریندا سؤزوم وار
قیزیل قلمین یایدیغی معلومات اساسیندا آرازآذربایجان راپورونا گوره ،آشیق ادبیاتی و شعرینین ان اؤنملی اؤزللیگی، اوندا تکجه هجایی شعرلرینین یازیلماسی و اوخونماسیدیر. بیلدیگیمیز کیمی ده، حیدربابا شعریمیزین هجا وزنینده یازیلیب و اوستاد ((آشیقلارین سازلاریندا سؤزوم وار)) مصراعسینی دا ، بو سببه یازمیشدیر. اولا بیلر کی، حیدربابا هجایی شعر اولدوغوندان، آشیق هاوالاریندا اوخونا بیلر و اوخونور دا.حیدربابا اثرینین دیلی آذربایجان تورکج ه¬سی و تبریز کندلرینین شیوه ¬سی و لهجه¬ سیدیر. شهریار بو اثری دوغما کندلرینین لهجه ¬سینده یاراتدی. بو سببدن حیدربابا آشیقلار ایله بؤیوک بیر مشترک خصوصیته صاحب اولور. آشیقلاریمیز هر شهرده و کندده اولورلار، او کنده و شهره گؤره یارادیب، اوخویورلار. دیللری ده همان دوغما شهرین و کندین لهجه¬سی اولور و هئچ بیر زمان آیری بیر دیل و یا لهجه ایله اوخوماییرلار. بو دا او منطقه ¬نین سؤز صاحبی و یا آشیق ایله راحات ایلگی قورماغی اوچون اولوبدور. بوندان غیری اولسایدی و آشیقلار، آیری دیللرده اوخوسایدیلار، ائل ایچینده بوگونه قدر بو صنعتی یاشادانمازدیلار و خالقیمیز بیر غریبه صنعت و صنعتکار کیمی اونلارا یاناشاردیلار. شهریار حیدربابادا بو مسئله ¬نی گؤزه چکرک دئییر:
حیــدربابا ننـه قیـــزیــن گؤزلری
رخشنده¬نین شیرین-شیرین سؤزلری
تورکی دئدیـم اوخوســـونلار اؤزلری
بیلسینلر کی آدام گئــدر آد قالار
یاخشی پیسدن آغیزدا بیر داد قالار
EMAIL.agazadeh1@gmail.com