صنعت فلسفه سی
کوچوره ن:اکبرسعادت
عمر ون اوزون الوبسا پریشان کئچیب گئدیب،
دائم اسیری-طرّه رئیی-جانان کئچیب گئدیب.
ذوق و وصال بیلمه‌سم عیب ائتمیین منه،
عمروم همیشه هیجرده نالان کئچیب گئدیب.
قلبیمده واردیر اویله بیر اود، سن‌دن اؤزگه‌لر
یانمیش بو اودلا، جمله‌سی سوزان کئچیب گئدیب.
آنادیلیمیز: هر اینسان دونیایا بیربیریندن چئشیدلی گؤزلرله باخار و اولایلاری، اوبیئکتلری و باشقا هر نئیی چئشیدلی فورما‌لاردا آچیقلار. همن فورمادا اینسان، یاراتدیغینی ده چئشیدلی ندنلرله، چئشد‌لی فورما‌لاردا، چئشیدلی دویغولارلا یارادار.
اؤزتله، اینسان یارایدیمی اولمایان اوبیئکتلر(اشیاء) -دوغادا اؤزباشینا اولان اوبیئکتلر- اینسانلار طرفیندن چئشیدلی فورما‌لاردا قبول ائدیله بیلرکن یئنه اینسان یارا دیمی اولان اوبیئکتلر، یعنی اوزنئل اوبیئکتلر ده هر اینسان طرفیندن چئشیدلی آنلاملار یوکلنرک یارادیلار و یئنه باشقا اینسانلار طرفیندن چئشیدلی فورما‌لاردا آچیقلانار.ایشده صنعت فلسفه‌سی و یا استتیک؛ صنعتین، صنعت یاراتما‌لارینین و صنعت بینمه‌لرینین اوزونو و آنلامینی کونو اولا‌راق آلان فلسفی دوزئینین (نظام)آدیدیر.
صنعت فلسفه‌سی،یاپیدلارین (آثار)و یا بینمه‌لرین اوزونو و آنلامینی کونوو گوتوررکن بونلار حاقیندا بعضی سورولار سوروشار و جاوابلار آرار. بو سورو‌لاردان ان اونملیلری بونلاردیر:
گوزل ندیر؟یاخشی ندیر؟.دییرلی ندیر؟
هر کسین ذهنینده، اورتاق بیر استتیک موحاکیمه واردیر؟ فلسفه، اوز اوزونون گریی اولا‌راق سوروشدوغو بو سورو‌لارا، یئنه اوز اوزونون گریی اولا‌راق جاوابلار وئرر و هر جاواب، اوز ایچینده بیر باشقا سورونو داها ساخلایار. گوزل اولان بو ایسه، کیمه گوره ائله‌دیر و ندن گوزلدیر؟ یاخشی، نئیه گوره یاخشیدیر؟ دیرلی اولان، کیم اوچون دییرلیدیر؟ اورتاق استتیک موحاکیمه ائدر بیزلری ان گوزلین، ان یاخشینین و ان دیرلینین نه اولدوغو کونوسوندا کسین بیر تعریف ائتمه‌یه ایستیقامتلندیره بیلرمی؟.. *فلسفه باخیمیندان صنعت
صنعت؛ بیر دویغو،یاسا، گوزللیک و باشقا لارینین آچیقلانماسیندا کوللانیلان پئرنسیبلرین (اصول)هامیسی و یا بو آچیقلامالارسونوجوندا اورتایا چیخان اوستون یارادیجیلیق آنلامینی وئریر.
صنعت آیریجا بیر چوخ بولومو، آخینی، چئشیدلی اوغراشانلاری، موزه لری، سرگی و نوماییش سالونلارینی و بنزری بیر چوخ آلانی قابسییان بویوک بیر توپلومسال چالیشما آلانیدیر . شکیل، هئیکل، آرشئتکت، موسیقی، ادبیات، تئاتر، فیلم، فوتوشکیل کیمی بیر چوخ صنعت ساحه‌سی، چئشیدلی بیلیملر یونوندنن آراشدیریلدیغی کیمی فلسفه باخیمیندان دا آراشدیریلماقدا‌دیر.فلسفه باخیمیندان صنعتین اونمی و دییرینی صنعتین فلسفه‌ده کی یئرینی داها یاخشی قاورایا بیلمک اوچون دوشونورلرین صنعت چالیشمالارینی نئجه دییرلندیردیکلرینه قیساجا باخماق لازیم‌دیر. بو مضموندا صنعتین تملینین، قایناغینین نه اولدوغو کونوسوندا، چئشیدلی فیلوسوفلار اورتایا چئشیدلی گوروشلر آتمیشلار. بو فیکیرلری بو فورمادا باشلیقلار حالیندا سیرالایا بیلریک:
*تقلید اولا‌راق صنعت (میمیک)
صنعتین یانسیمادان عبارت اولدوغو کونوسونداکی ایلک فیکیرلر، آریستوتئلئسیندیر. آریستوتئلئس، اینسانلارین یانسیما یئته نکلرینی کوللاناراق “شئیلرین” اوزونو یانسیدیقلارینی( تقلید ) و بئله‌جه صنعتچی اولدوقلارینی وورغولامیشدیر.پلاتونون(افلاطون) ایدئا‌لار دونیاسینی فلسفه‌دیرسه آز دا اولسا ماراقلانان درحال هر کس بیله‌جک. پلاتون دا اصلینده ایدئا‌لار دونیاسینین، گرچه یین ده اوزو اولدوغونو و ایچینده اولدوغوموز دونیا‌داکی، بیزیم دویا بیلدیگیمیز هر شئیین ایسه بو ایدئا‌لار دونیاسینین بیریانسیماسی اولدوغونو ایفاده ائتمکده‌دیر.
- ایستتیکی موستقیل بیر بیلیم آلانی اولا‌راق وار اولماسینی تأمین ائدن آلمان فیلوسوف الکساندر گوتتلله باومگارتئن گوره ده کایناتددا مادده و روح ائله آهنگلی بیر فورمادا بیرلشمیش و قایناشمیش‌دیر کی صنعتین و صنعتچنین تکاماجی، دوغایی یانسیما سیدیر.
*یارادیم اولا‌راق صنعت
هئگئله گوره صنعت، مادده‌یه سوخولان و ماده نی اوزونه بنزه دن صنعتچینین، روحودور. بو یارادیجی روح، هئیکلده و آرشیتئکده مادده‌یه چوخ آسیلی ایکن، فورمادا مادده‌یه بوتونلوکله اگه من(حاکیم)؛ ادبیاتدا و موسیقیده ایسه مادده‌دن تمیزلنمیش بیر حالدا‌دیر.جورج سانتایانا و ژوئن دئویا گوره ده صاناتسال یارادیم، آدامین اطرافیلا قارلیلیقلی تأثیری سونوجومیدانا گلیر. صنعتچیده بیر شخصیت، تخیل و معلومات؛ چئوره ده چئشیدلی شکیل‌لر،اولایلار، سسلر، وسایتلر مووجوددور. بو ندن ده چئوره صنعتچینی بسلیر، صنعتچی ده چئوره نی دئیشدیریر.
*اویون اولا‌راق صنعت
بعضی فیلوسوفلارا گوره، صنعتین قایناغی ایلنجه و اویوندور. اینسانلار گره کلی احتیاجلارینی قارشیلادیقدان سونرا آماجسیز اولا‌راق، خوشونا گلن بیر سیرا اویون چالیشمالاریندا او‌لارلار. بو چالیشمالار، هم بدنی دینلندیرر؛ هم ده خوشونا گلر. بویله چابالارین بیر سونراکی آدی، اوزونو بزمه و یاخین اطرافینی خوشونا گله‌جک، بینیله‌جک بیر شکله گتیرمه دیر. ایشده بورادا دا صنعت اورتایا چیخار، طبیعی کی بیر اویونون سونوجو، بیر اویون اولا‌راق…چارلز بوردئله گوره صنعت یوخاریدا ایضاح ائدیلدیگی شکیلده اورتایا چیخمیشدیر. بیلیم نئجه عقل ذکا و دئنییمدن چیخمیشسا،صنعتلر ده تخیل و اویوندان دوغولموشدور.
گروئسسه ده صنعتین، آماجی اوزوندن اولان بیر چالیشما اولدوغونو، اینسانین بوتون گوجونو چکن و کولانان بیر اویونا بنزدیینی سویلیر. او حالدا اویون، صنعتین قایناغی اولماقدان چوخ، اینسانین ذوق آلدیغی اوزگورجه چالیشدیغی بیر داورانیش اولا‌راق صنعت فعالیتینه بنزمکده‌دیر.
شیلر ده “صنعتین قایناغی اویوندور” دئمک‌دن چوخ گرچک استتیک دونیانین اویون دونیاسی اولدوغونو، اینسانین یالنیز اویوندا گرچک اینسان اولدوغونو،سربست داورانمانین، تخییولو رئاللاشدیرماغا ایشین اورادا مومکون اولدوغونو و بو چالیشمانین صنعنته یاخین اولدوغونو آچیقلار.
جورج، “صنعت، اویون دئییلسه ده او نوو‌دن بیرچالیشمادیر” دئمک‌دیر؛ چونکی صنعتین اوزو و آماجی اویوندان اولدوقجا فرقلیدیر. صنعت تک تقلید ائتمز؛ دئیشدیرر و یارادار. بو دییشدیریجیلیک و یارادیجیلیغین آرخاسیندا او چوخ تقدیر ائدیلن صنعتچی اوزگورلویو واردیر.
اویون نظریه‌سی، گوزل صنعتلردن داها چوخ تئاتر و نوماییش صنعتلری ایله ایلگیلی ساحه‌لرین‌ده کی چالیشمالار اوچون قیمتلندیریلسه اویغون اولار. بعضیلری اویون و لذت دویغوسونوصنعتین قایناغی سایارکن، بعضیلری ده بونلاری بیر آماج اولا‌راق اورتایا قویموشدور.
نوشته شده توسط admin در دوشنبه, ۰۶ شهریور ۱۳۹۶ ساعت ۷:۱۰ ق.ظ
