گزارش//

تقلای گوزن زرد برای بقا در پارک ملی دریاچه ارومیه

گروه گزارش: گونه گوزن زرد ایرانی گونه منحصر بفردی است که بعد از گذشت بیش از ۲ دهه از شرایط بحرانی دریاچه ارومیه هنوز برای تداوم نسل و جلوگیری از انقراض در تکاپو است. جزایر محل زیست و نگهداری گوزن زرد ایرانی در ۲ دهه اخیر گاهی با خشکسالی‌های اخیر دست و پنجه نرم کرده و گاهی شاهد کاهش سطح تراز آب دریاچه ارومیه بوده که ورود گونه‌های گوشتخوار به داخل جزیره و کاهش قابل ملاحظه دبی آب چشمه‌های جزیره اشک از تبعات این وضعیت ااست.
در کنار این چالش‌های ذکر شده نبود امکانات و نیروی متخصص کافی حفاظت این گونه جانوری زندگی گوزن زرد ایرانی را در این زیست بوم به خطر انداخته است.
در این میان کاهش آمار گوزن زرد ایرانی خالدار در پارک ملی دریاچه ارومیه که بزرگترین زیستگاه جهانی آن به شمار می‌رود در سال ۹۴ زنگ هشداری بود چرا که بعد از آخرین سرشماری تعداد این گونه از ۲۵۵ راس سال ۱۳۹۲ به ۱۶۶ راس در سال ۱۳۹۴ و ۳۰ راس در سال ۱۳۹۷ کاهش پیدا کرد.البته گمان می‌رود که تعداد گوزن زرد ایرانی به کمتر از ۳۰ راس در جزایر اشک و اسپیر رسیده که علت آن تهاجم گوشتخواران و یا گیر کردن آنان در میان باتلاق‌هایی است که قصد خروج از آن را داشته‌اند.
ورود قوچ و میش ارمنی به جزیره اشک پارک ملی دریاچه ارومیه به سبب کم آبی و اتصال جزایر به یکدیگر نیز موجب شده تا میزان دسترسی به غذا برای گوزن زرد کاهش یابد.
با ورود قوچ و میش به این جزیره، حیوانات گوشتخواری چون پلنگ، گرگ و روباه نیز وارد این زیست بوم شدند و حیات این جاندار در معرض انقراض قرار گرفت.
هر چند اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی طی سال‌های اخیر جهت حفظ نسل این گونه جانوری در این جزیره اقداماتی را انجام داده که از جمله مهمترین آنها می‌توان به احداث آبشخور و نصب دوربین‌های پایش آنلاین اشاره کرد ولی بدون شک احیای جمعیت گوزن زرد ایرانی نیازمند صرف هزینه‌ای بسیار بیشتر و بررسی‌های کارشناسی دقیق تری است.
پایانی بر سکوت مرکز تکثیر گوزن زرد در رشکان با تولد گوزنهای زرد
بررسی اخبار زیست محیطی در آذربایجان غربی بیانگر این است که تولد سه گوساله گوزن زرد ایرانی در منطقه رشکان ارومیه در اواخر بهار و اوایل تابستان امسال نویدی است بر تداوم حیات این جاندار ارزشمند و تقویت ژنتیکی آن در پارک ملی دریاچه ارومیه که از مدت‌ها پیش مورد تهدید جدی قرار گرفته بود.
به نظر می‌رسد امسال سالی خوب برای افزایش جمعیت و تکثیر گوزن‌های زرد در زیستگاه پارک ملی دریاچه ارومیه در محیط کنترل شده، است.
پس از انتقال ۶ راس گوزن زرد ایرانی به پارک ملی دریاچه ارومیه در سال گذشته خبرهای خوب زایش گوزن‌ها در پهنه تکثیر و پرورش این گونه ارزشمند در رشکان را می‌توان برآیندی از محیط مناسب برای تکثیر، ایجاد امنیت و ایمنی زیست، حفظ زیست بوم و تامین شرایط امن و آرام برای زیست این گونه در معرض انقراض تلقی کرد.
بهبود شرایط زیستگاهی در جزایر اشک و اسپیر
در واقع منطقه رشکان با سایت تکثیر ۶ هکتاری تدارک دیده شده شرایط مناسب برای تکثیر و پرورش گوزن زرد را دارد و در عین حال امسال به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست استان آذربایجان غربی به لحاظ بارندگی مناسب در جزایر اشک و اسپیر شرایط بهتری برای زیست گوزن زرد ایجاد شده است.
سعید شهند در این باره معتقد است که با تلاش‌های انجام شده و توجه ویژه ماموران این سایت تکثیر و نگهداری گوزن زرد در رشکان، شرایط نگهداری از گونه کمیاب یاد شده که در خطر انقراض است به نحوی فراهم شد که از ابتدای سال تاکنون شرایط بهتری برای زیست و زاد و ولد داشته باشد و این کمک شایانی به احیای این گونه ارزشمند کرده است.
به گفته وی، گشت و پایش و نظارت مستمر، تغذیه و فراهم کردن امنیت زیستگاه و نهایتا مدیریت بهینه و مطلوب از دلایل ازدیاد جمعیت این گونه ارزشمند است.
گوزن زرد ایرانی جزایر دریاچه ارومیه از خطر تقارب ژنتیکی دور شدند
? راس گوزن زرد ایرانی در راستای اجرای برنامه عمل ملی حفاظت و احیای این گونه، آبان سال گذشته از پناهگاه حیات وحش دشت ناز ساری به پارک ملی دریاچه ارومیه و سایت تکثیر و پرورش رشکان منتقل شدند که تولد نخستین گوساله‌های گوزن زرد ایرانی، در بهار امسال نشانگر سازگاری این گونه با محیط و شرایط مطلوب زیستی آنها در این سایت پارک ملی دریاچه ارومیه و نجات از تقارب ژنتیکی این جاندار است.مدیرکل حفاظت محیطزیست آذربایجان غربی با بیان اینکه با شروع فصل زادآوری گوزن‌ها، پایش و کنترل وضعیت زیستگاه آنها شدت یافته است، اضافه کرد: محیط بانان و دامپزشکان پارک ملی دریاچه ارومیه به صورت شبانه روزی، وضعیت زیستی و سلامتی آنها را پایش می‌کنند و شرایط مطلوبی برای زادآوری گوزن‌ها و رشد گوساله‌ها وجود دارد.
وی با اشاره به اقدامات انجام گرفته در راستای برنامه عمل ملی حفاظت از گوزن زرد ایرانی گفت: احداث آب انبارها و ترمیم آبشخورها، نصب دوربین‌های مداربسته، اجرای برنامه مهار گونه‌های مهاجم گوشتخوار، افزایش گشت و کنترل در جزیره اشک و احداث مرکز تکثیر گوزن زرد ایرانی در پارک ملی دریاچه ارومیه برای جلوگیری از انقراض این گونه، بخشی از برنامه ملی حفاظت از گوزن زرد ایرانی است که با تولد نخستین گوزن در این سایت، امیدها برای احیای این گونه ارزشمند بیشتر شده است.
مرکز تکثیر گوزن زرد ایرانی تجهیز می‌شود
رییس اداره حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی نیز با بیان اینکه مرکز تکثیر گوزن زرد ایرانی در رشکان، به زودی به دوربین‌های مداربسته به قابلیت نظارت برخط مجهز می‌شود، ادامه داد: جزایر اشک و اسپیر پایش مداوم می‌شوند هر چند به علت باتلاقی بودن فعلا تردد به سختی در این منطقه انجام می‌شود.امید یوسفی با اشاره به عرصه وسیع مرکز تکثیر گورن زرد ایرانی در رشکان ارومیه ادامه داد: برای پیشگیری از بیماری‌های حیات وحش عرصه زیستگاهی در رشکان افزایش یافته که تاثیر چشمگیر در افزایش جمعیت این گونه حیات وحش خواهد داشت.به گفته این کارشناس محیط زیست جانوری، این عرصه زیستگاهی در برگیرنده ۲ سایت مجهز سه هکتاری جهت نگهداری گونه‌های انتقال یافته و یک محوطه یک هزار و ۶۰۰ متری برای تیمار حیات وحش است.وی با اشاره به وجود ابشخورهای مناسب در این زیستگاه گفت: این منطقه کاملا جنگلی بوده و سالانه بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان اعتبار نیز جهت تجهیز و خریداری ملزومات به آن تخصیص می‌یابد.به نظر می‌رسد این شرایط بهترین شرایط زیست برای گوزن‌های زرد میهمان در مرکز تکثیر رشکان ارومیه در شرایط فعلی است و سایر گوزن‌ها که در شرایط عادی در جزایر زیست می‌کنند شرایطی بسیار مطلوب مانند اینها را ندارند.
به گفته یوسفی، در آخرین بازدیدهای انجام شده جزایر دریاچه ارومیه شرایط تردد به منطقه بسیار دشوار شده‌ چرا که اطراف باتلاقی بوده و ۲ روز طول می‌کشد تا از باتلاق‌ها عبور کرده به جزایر رسید.
البته به نظر می‌رسد این شرایط هم به نفع حیات وحش منطقه یاد شده‌است هم برعکس؛ چرا که حیات وحش می‌تواند بدون دسترسی شکارچیان منفعت طلب در آرامش زیست کند و از سویی نیز در صورت رخداد حادثه‌ای برای آنان از جمله گیر کردن در نمکزارهای باتلاقی دیگر راهی برای برگشت برای گوزن زرد وجود نخواهد داشت.
ابگیری اب انبارهای جزایر دریاچه ارومیه مطلوب است
آب و غذا از نیازهای اصلی گوزن زرد و سایر پستانداران در حال زیست در پارک ملی دریاچه ارومیه است که در صورت تامین آن بخشی از امنیت زیستگاهی برای جاندار فراهم می‌شود البته در این میان نمی‌توان از تهاجم گوشتخواران چشم پوشی کرد که همیشه تهدیدی جدی برای تداوم نسل گوزن زرد و کل و قوچ بوده‌اند.
به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی، ۷۰ درصد آب انبارهای جزایر دریاچه ارومیه در پی بارندگی‌های ۲ ماه اخیر آبگیری شده‌اند و در نتیجه بارش نزولات آسمانی، دبی چشمه‌های آب شیرین در چهار جزیره زیستگاهی اصلی پارک ملی دریاچه ارومیه افزایش یافته است.
شهند می‌گوید: در حال حاضر شرایط زیستگاه‌های جزایر پارک ملی دریاچه ارومیه مطلوب است و کمبودی در تامین آب وحوش در این زیستگاه‌ها وجود ندارد.
وی بر این باور است که زاداوری قوچ و میش ارمنی در این زیستگاه‌ها در سال جاری نشانگر سازگاری و وضعیت مطلوب زیستگاهی برای این گونه‌ها و گوزن زرد ایرانی در کنارشان است.
آنچه که از گفته‌های کارشناسان زیست محیطی استان آذربایجان غربی می‌توان فهمید اینکه در جزیره اسپیر ۲ آب انبار با ظرفیت ۹۰ هزار لیتر، در جزیره کبودان چهار آب انبار با ذخیره آب ۱۹۹ هزار لیتر و نیز قنات کهریز با یک آب انبار با ظرفیت ۸۶ هزار لیتری احداث شده است.
البته مدیرکل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان_غربی هم با تایید این مطالب گفت: در جزیره اشک، به عنوان دومین جزیره بزرگ پارک ملی دریاچه ارومیه هشت آب انبار احداث شده‌ است،
به گفته شهند، سه آب انبار بتنی و پنج آب انبار پلاستیکی نیز با ظرفیت ذخیره سازی ۴۰۰ هزار لیتر وجود دارد که آب یکی از این آب انبارها از چشمه آب شیرین جزیره اشک و بقیه از محل بارش نزولات آسمانی تامین می‌شود.به گزارش آراز آذربایجان به نقل از ایرنا، ۲۵ تا ۳۵ راس گوزن زرد ایرانی طبق آخرین سرشماری در سال ۱۳۹۹ در جزایر »اشک و اسپیر« در حال زیست هستند که به علت کم بودن تعداد آنها مشکلی در تامین آب و علوفه آنها وجود ندارد.جزیره اشک دریاچه ارومیه یکی از مهمترین زیستگاه‌های گوزن زرد ایرانی است که به دلیل کاهش آب دریاچه و اتصال جزایر به همدیگر دیگر با تهدید جانوارن وحشی گوشتخوار مواجه شده‌ است.
Arazazarbaijan.ejtemai@gmail.com