استاندار سابق آذربايجان غربي:

تسخیر لانه جاسوسی با عنوان انقلاب دوم از دستاوردهای نهضت محافظت کرد

گفتگو: نوشین احسانی
گروه گفتگو: ۱۲۷۷۵ روز از تسخیر لانه جاسوسی توسط دانشجویان پیرو خط امام می_گذرد وما در یک عصر بارانی پائیزی و در یکی از سفرهای جلال زاده به زادگاهش فرصتی پیدا کردیم تا با او در خصوص یکی از مهمترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران به گفتگو بنشینیم.
وی که دانش آموخته علوم سیاسی است و تحصیلاتش را در دانشگاه تهران به پایان رسانده می گوید: علاقه و دغدغه های خاص دوران دانشجویی، سبب شد ، موضوع پایان نامه ارشد خود را در باب تسخیر سفارت آمریکا و پیامدهای سیاسی آن برگزیده که نتیجه آن، پاسخ به برخی ابهامات و البته چالشهای سیاسی آن دوره بوده است.
جلال زاده که خود یک فعال دانشجوئی بوده و کارنامه بلند بالائی نیز در این زمینه دارد معتقد است که درفقدان احزاب فعال ، نبض سیاست دانشگاه و به تبع آن جامعه سیاسی در دست حرکتهای دانشجویی می باشد. در ادامه، این گفتگو را با هم می خوانیم
*آقای دکتر ،هرچند بخاطر سابقه مدیریت_و سکانداری استان، خوانندگان» آراز آذربایجان «آشنائی کامل با شما دارند ولی دوست داریم از زبان خودتان هم چند کلمه ای بشنویم.
در سومین روز از اولین ماه تابستان ۱۳۴۷ در محله عسگرخان ارومیه بدنیا آمدم و تا قبل از قبولی در سال ۶۸ دانشگاه تهران در همان محله زندگی می کردیم. پدر من بازنشسته ارتش و مادرم خانه داربود.ما سه برادر و یک خواهریم و من فرزند کوچک خانواده هستم . تمام خاطرات کودکی و نوجوانی و سپس جوانی من در همان محله شکل گرفت. جوانی ما با جبهه و بسیج و دانشگاه سپری شد و بعدا هم که وارد کارهای اجرایی شدم. الان که سالهاست در تهران زندگی می کنم . بیشتر از قبل به ارومیه ای بودنم افتخار می کنم.
*خوب سال ۶۸ که وارد دانشگاه شدید شرایط سیاسی آن دوره را چطور ارزیابی می_کنید؟
کشور با سه رویداد مهم مواجه شده بود جامعه در حال تطبیق با شرایط جدید به سر می برد . اولی پذیرش قطعنامه و پایان جنگ در سال ۶۷ بود دومی ارتحال حضرت امام (ره) و سومی آغاز دوره جدید رهبری در ایران بود. دانشگاهها هم به تبع جامعه تحت تاثیر همین تغییر و تحولات کشور بودند.
وقتی که من وارد دانشگاه شدم درست زمانی بود که تشکلها و جریانات دانشگاهی در حال واکنش به شرایط جدید کشور به سر می بردند که به این وضعیت ،حالت تطبیق گفته می شود.
*چه اتفاقی افتاد که شما در موضوع انتخاب پایان نامه ارشد تان به سراغ تسخیر سفارت آمریکا و پیامدهای سیاسی آن رفتید؟
از همان روزهای اول دانشجوئی ، فعالیتهای سیاسی خودم را در دانشگاه تهران شروع کردم. ابتدا به سراغ انجمن اسلامی دانشکده رفتم،با دوستان همفکر تصمیم گرفتیم که جو حاکم بر انجمن را عوض کنیم. البته نتوانستیم اکثریت را در شورای دانشکده بدست بیاوریم ولی من نماینده انجمن دانشکده در انجمن دانشگاه شدم که در تصمیم گیری های اصلی نقش داشت که البته بخاطر اعلام صریح مواضع، عذر من و یکی از دانشجویان دیگر را محترمانه خواستند .
به علاوه ،علاقه من به حضور در تشکلهای دانشجوئی و ملاقات با چند تن از دانشجویان تسخیر کننده سفارت مثل سیف اللهی و اصغرزاده در برنامه های دانشگاهی توجه من را با آن رویداد مهم بیشتر از پیش جلب کرد.
*خوب به نظر شما واقعا چطور شد که عده ای از دانشجویان در آن برهه سخت تصمیم به این کار بزرگ و سرنوشت سازگرفتند؟
شور انقلابی و ضدیت با آمریکا در بین جوانان و دانشجویان آن دوره در اوج خود بود. سخنرانی های آتشین امام (ره) بر علیه آمریکا ، حمایت شاه از سوی واشنگتن و عملکرد سازشکارانه دولت موقت و احساس خطری که دانشجویان مسلمان از تحرکات آمریکا ئیها داشتند آنها را به این نتیجه رساند که منشا این دشمنی ها را در کشور باید خشکاند. به همین خاطر بایک تصمیم تاریخی و انقلابی ،طرح تسخیر سفارت آمریکا را ریختند.
*گفته می شود این حرکت با حضرت امام (ره) هماهنگ شده بود؟
کسی که قرار شده بود تصمیم دانشجویان را به اطلاع امام برساند ، این کار را به دلایلی نکرد. البته تصمیم می گیرند موضوع را به مقام معظم رهبری که در آن دوره ،نماینده امام در دانشگاه بود اطلاع دهند که ایشان هم در سفر بودند لذا ، حرکت تسخیر یک حرکت کاملا مستقل ، دانشجویی و انقلابی بود.
*یعنی شما معتقدید دانشجویان پیرو خط امام ، برای اجرای این کار بزرگ ، با مسئولین کشور هماهنگی نکردند؟
شما برای رسیدن به پاسخ این سئوال ، بایستی شرایط آن دوره کشور را در نظر بگیرید .دولت که موقت و متزلزل بود ،مجلس هم هنوز تشکیل نشده بود، نهادهای انقلابی در حال شکل گیری و روحیه مردم بشدت هیجانی و شور انگیز بود.
سفارت آمریکا در چنین شرایطی بدنبال رخنه در صف انقلابیون میانه رو مثل نهضت آزادی بود و بوی این مسئله به مشام دانشجویان رسیده بود .لذا در مستندات موجود هیچ نشانی از هماهنگی اولیه دانشجویان و مسئولین کشور برای اجرای طرح تسخیر سفارت نیست.
*بعدا چه اتفاقی افتاد ،چرا خود امام بلافاصله حمایت کردند؟
ابتدا که سفارت آمریکا توسط دانشجویان گرفته شد ، احساس اولیه این بود که موقتی است و پس از چند ساعت دانشجویان محل را ترک خواهند کرد و این موضوع مسبوق به سابقه چند ماه قبل جریان چپ در حمله به سفارت آمریکا بود که سریعا تخلیه شد.همزمان با اقدام دانشجویان، چند تن از کارمندان سفارت آمریکا در وزارت خارجه در حال ملاقات با وزیر خارجه وقت (دکتر یزدی) بودند. یزدی پس از اطلاع از وقوع حادثه به آنها قول داده بود ظرف چند ساعت موضوع را خاتمه دهد که پس از اطلاع امام و اعلام حمایت ایشان از حرکت دانشجویان ، باعث شد که دانشجویان مصمم تر شده و برای یک حضور مثلا یک هفته ای در سفارت برنامه ریزی کنند.
*تعبیر تاریخی ومهم انقلاب دوم برای اقدام دانشجویان از سوی امام نشان ازچه بود؟
توجه داشته باشید که علت اصلی به کژراهه کشیده شدن انقلابیون و حرکت های مردمی معاصر در دنیا ، فقدان رهبری و انسجام ملی بوده است. امام (ره) بهتر از همه می دانست که این انقلاب از سوی آمریکا و هم پیمانان شاه تهدید می شود و مرکز این تهدید و طراحی نقشه های ضد انقلابی ، سفارت آمریکا ست . از سوی دیگر رفته رفته که از روزهای پیروزی فاصله می_گرفتیم بخاطر خلاء قدرت و ظهور جریانات افراطی چپ و راست ، انسجام ملی کم رنگ تر می شد..پس باید حرکت جدیدی برای تداوم انقلاب و ایستادگی در مقابل خطرات انجام گیرد تا از اصل انقلاب محافظت شود.
در این شرایط ، امام مواجه می شود با این کار تاریخی و بزرگ دانشجویان در تسخیر لانه جاسوسی، تعبیر انقلاب دوم ،یعنی حرکت ثانی مردم برای تکمیل پیروزی اول .حتی ایشان انقلاب دوم را بزرگتر از انقلاب اول نامید. چرا؟چون از دست آوردهای نهضت محافظت کرده و سبب انسجام درونی شد.تقریبا همه قشرهای جامعه از این حرکت حمایت کردند و اطلاعیه دادندو واقعا حرکت دانشجویان و حمایت امام از آن باعث یک شور جدید و اتحاد ملی شد.
*واکنش جریانات سیاسی جامعه به تسخیر لانه جاسوسی چطور بود؟
تکلیف معترضین و روحانیت مبارز روشن بود . متفقا از رای امام حمایت کردند. دولت موقت که فردای تسخیر لانه جاسوسی در واکنش و اعتراض به آن استعفا داد سازمان منافقین و گروههای مارکسیستی هم کج دار و مریز به استقبال این حادثه رفتند و سر آخر هم با حسی از حسادت سیاسی و دانشجویان پیرو خط امام به درگیری رسیدند.
اما مردم روزانه فوج فوج در حمایت از دانشجویان ، جلو سفارت تجمع تشکیل داده و شعار معروف » دانشجوی خط امام، افشاء کن،افشاءکن« را سر می دادند.
امام هم در اکثر سخنرانی های خود ضمن حفظ خط حمایت ، پاسخ مخالفین داخلی و خارجی دانشجویان را می دادند.
*به نظر شما استعفاء دولت موقت بازرگان در آن شرایط مهم بوده است؟
بله من هم در پایان نامه در زمره پیامدهای سیاسی حرکت تسخیر به این موضوع مفصلا پرداخته ام البته استعفاء بازرگان علل قبلی هم داشت اما علت تامه آن قصه سفارت آمریکا بود دولت بازرگان موقت بود برای رتق و فتق امور انقلاب و قرار بود در فرصت مناسب کار را واگذر کند.
بازرگان اشتباه اولش این بود کابینه را انحصاری عمدتا از دوستان خودبست ثانیا اصرار به حفظ وضع موجود و نهادهای بجا مانده از رژیم سابق را داشت ثالثا روی خوشی به نیروهای متدین و حزب اللهی نشان نمی داد. درگیری های شفاهی و مکتوبی که بین او و بزرگان انقلاب وجود داشت علنی شده و باعث تشنج هایی هم در داخل جامعه شده بود. لذا حرکت تسخیر ، تیر خلاصی بود به امیدهای واهی بازرگان برای اصلاح امور از طریق سازش و حفظ وضع موجود.
از همان روزهای اول انقلاب دو خط موازی تسامح در مقابل غرب و آمریکا و پذیرش مدیریت جهانی و کنار آمدن باآن و خط ایستادگی بر ارزشها و اصول انقلاب و باج ندادن به زیاده خواهی های آمریکا تا به امروز ادامه داشته است.
حتی در جنگ هم در سالهای آخری ان ، می توان رگه های این دو نگاه را یافت .آقای رفیق دوست در خاطراتش از ماههای پایانی جنگ دقیقا اشاره می کند که عده ای در همان ستاد جنگ خسته شده و بدنیال خاتمه زود هنگام جنگ و پایان آن بودند .
*امروزه این دو خط یا دو نگاه چه جایگاهی در جامعه سیاسی ایران دارند؟
همان طور که عرض کردم از اول انقلاب تا به امروز این دو جریان در اشکال گوناگون وجود داشته و به پیش آمده اند حتی در زمان دفاع مقدس هم بوده است . هر کدام هم دلائل خود را دارند. آنچه از سیره سیاسی حضرت امام برمی آید ایشان امریکا را مشکل اصلی انقلاب و اسلام می دانستند و حاضر نبودند لحظه ای به کنار آمدن با آمریکا فکر کنند ، نگاهی گذرا به صحیفه نور اثبات این ادعاست رفتار عملی امام نیز موید این موضوع است.دیدگاههای رهبری هم در این نزدیک به سه دهه مدیریت بر کشور تاکید بر خط مقاومت در مقابل استکبار جهانی است.اما گردهمایی پس از رحلت حضرت امام(ره)آرام آرام در پی تقویت خط مذاکره و سازش با آمریکا بوده و هستند.
خاطرتان هست که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی آقای خاتمی ، در روزنامه اطلاعات بحث مذاکره مستقیم با آمریکا را مطرح کردند. که با واکنش های تندی در داخل مواجه شد.مهاجرانی الان لندن نشین شده و در جریان فتنه هم موثر بود.
کارگزاران و اصلاح طلبان نگاه کنار آمدن با آمریکا را داشته و امروز در جامعه سیاسی کشورآن را نمایندگی می کنند . هر چند در لفافه می پیچند ولی مقصود اصلی زندگی در مدیریت جهانی است که حاضرند سهمی از آن را که گذشتن از یک سری دست آوردها و ارزشهاست پرداخت کنند.
اما در مقابل اصول گرایان با آرمانگرائی توام با واقع بینی از همان روزهای اول انقلاب در پی تقویت ساختار داخلی و سنگرهای مقاومت در مقابل غرب بودند.دفاع مقدس ، رسیدن به قله های علمی دنیا، صنایع موشکی ، پیشرفتهای پزشکی و سلولهای بنیادی ، انرژی هسته ای و… کارنامه عناصر حزب الله در عرصه مقاومت است.
البته همچنان این دوخط موازی با فراز و نشیب هایی به راه خود ادامه می دهد.
*به سیزده آبان و واقعه سفارت آمریکا بازگردیم چه تاثیر مستقیمی تسخیر سفارت آمریکا در روحیه مردم گذاشت؟
مردم ایران و آن تاریخ درخشانشان نزدیک به سه قرن زیر حاکمیت پادشاهان جور منکوب شده بود.هویت و تشخص ملی و دینی آنها هم زیر سئوال رفته بود.
درسته که انقلاب اسلامی بخشی از آن هویت را ترمیم کرد. ولی هنوز با روزهای اوج خودش فاصله داشت .امام به خوبی به این نکته واقف بود لذا از فرصت تسخیر لانه جاسوسی و ایستادن ۴۴۴ روزه در مقابل آمریکا و درایت هایی که ترتیب داد، نهایت استفاده را برد و دریک مقطع کوتاه تاریخی بخشی از این شکاف اجتماعی را پر کرد و آن ، اعتماد به نفس مردم ایران در مقابل امریکا که ابر قدرت زمانه و دشمن درجه اول انقلاب منکوب کرد.
هم علماء جامعه شناسی داخلی و هم تحلیل گران خارجی ، به این موضوع بسیار پرداخته اند که امام با هوش و ذکاوت از این حادثه سیاسی سود جست تا یک شکاف تاریخی راترمیم کند.
البته در فصل آخر پایان نامه ، به این موضوع به تفصیل پرداخته شده است. این بازگشت به خویشتن ، اعتماد به نفس ملی ، ایستادگی در مقابل ابر قدرت با مدیریت امام به ثمر نشست.
*از اینکه در این مصاحبه شرکت کردید از شما تشکر می کنم.
من هم از کادر تلاش گر و حرفه ای و خصوصا مدیر مسئول محترم و با سابقه روزنامه آراز آذربایجان که این فرصت را در اختیار من گذاشتند تشکر می کنم.