ترغیب به فرزندآوری؛ عالمی دیگر بباید ساخت واز نو آدمی!

گروه اجتماعی: تشویق خانواده‌ها به فرزندآوری نیازمند ایجاد بسترهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مناسب در جامعه و برای والدین است و باید به فراتر از پرداخت تسهیلات یا تبیین مزایای فرزند بیشتر در جامعه توجه کرد و با برنامه ریزی برای مشوق های مناسب و ترغیب ذهنی، زمینه را برای افزایش جمعیت در آینده فراهم کرد.
»فرزند نمک زندگیه«، »اصلا زندگی بدون بچه مفهومش رو ازدست میده«، »قدیم ها که اینجوری نبود خانواده ها از خداشون بود فرزند به دنیا بیارند، بچه که پسر بود بعد مدتی می‌رفت دنبال کسب و کار و کمک به خانواده و دختر که بود می‌شد کمک حال مامانش و بغل دستش همه کار می‌کردهمه اینام خدا رزقشون رو می‌داد و هیچ مشکلیم نبود ولی الان چی انگار همه چیز طعم و خودشو از دست داده و جوانان جرات بچه دار شدن ندارند.«
همه ما کم و بیش شبیه این صحبت ها را از مادربزرگ و پدربزرگ، مادر و پدر و دیگر بزرگان اطرافمان می‌شنویم ولی واقعا چرا قدیم ها تو اوج کار، سختی و نبود امکانات رفاهی و بهداشتی می‌توانستند چند فرزند به دنیا بیاورند و امروز دیگر از داشتن حتی یک فرزند واهمه است؟ انگار همه چیز عوض شده فرهنگ خانواده، زندگی ماشینی، خونه های آپارتمانی، شرایط اقتصادی و هزاران دلیل دیگر که می شود بعضی‌ها را منطقی دانست؛ ولی آیا شرایط حاکم بر جامعه و سقوط نمودار فرزند آوری در کشور طی چند سال آینده کشور را از هر لحاظی ضعیف نخواهد کرد؟
با توجه به شرایط موجود در جامعه، نیاز به محرکی اساسی برای ترغیب و تشویق پدر و مادرها به فرزندآوری است تا علاوه بر این که والدین، نسبت به بچه دار شدن ترغیب شوند، آن را فقط در داشتن یک یا دو بچه نبینند و به فرزندان بیشتر بیندیشند.
چاره چیست؟
حالا پس از عبور از سال هایی که در آن»فرزند کمتر،زندگی بهتر« در پستوی ذهن ها خَزید و در چراغ خاموشِ تصمیم سازی ها سرانجام در جامعه نهادینه شد، اکنون چند صباحی است که »فرزندآوری« به طور ملموس تبلیغ می شود، موضوعی که از چند دریچه باید به آن نگریست. یکی از زوج های جوان مهابادی که حدود پنج سالی از ازدواجشان گذشته درباره علت بچه دار نشدن گفتند: شرایط بچه دار شدن در دوران ما با سال های گذشته خیلی متفاوت بوده و بدون برنامه ریزی و داشتن موقعیت مناسب داشتن فرزند اشتباهه، هم به ما ظلم میشه هم به فرزندی که قراره به دنیا بیاد. این خانواده ۲ نفره می گفتند که آنان برای تامین مخارج زندگی و پرداخت قسط ها نیاز به رفتن سر کار دارند و وقتی بدون برنامه فرزند داشته باشند، هزار تا مشکل گریبانشان را می‌گیرد که شاید نتوانند از عهده‌اش بربیایند.
خانم این خانواده اضافه کرد: دخل و خرج و هزینه بزرگ کردن یک فرزند طبق صحبت های فامیل و دوستان که بچه دارند واقعا بالاست و ما تاکنون بعد چند سال هم نتوانسته ایم شرایط اقدام به فرزند آوری را مهیا کنیم. وی افزود: از طرفی داشتن فرزند محدودیت های خاص خودش را دارد و انگار زندگی بعد از بچه دار شدن به سمت مسیری که فقط دغدغه بزرگ کردن بچه را داری و خود آدم انگار از اهداف، برنامه ها و حتی سفر و تفریح هم جا خواهد ماند. این تفاوت دیدگاه و ذائقه بین چند نسل گذشته را در نگاه اول نمی توان رد یا تایید کرد ولی از زاویه کارشناسان جامعه شناس قابل بررسی است; محمد رمضانی جامعه شناس و محقق اجتماعی در این رابطه نظر خود را اینگونه بیان می کند.
کودک دوستی والدین امروز متفاوت از فرزندآوری
این استاد مطالب خود را اینگونه بیان کرد که وقتی تفکر فردگرایی در جامعه حاکم شود آنگاه پدر و مادر به دنبال فرزندآوری و یا افزایش تعداد فرزندان نمی‌روند. محمد رمضانی با بیان اینکه همه ما به نحوی به کودکان اطرافمان علاقه داریم ولی از فرزندآوری گریزان هستیم، افزود: یک زوج جوان بر اساس حسابگری و عقلانیت خود هیچ دلیل و انگیزه ای برای داشتن فرزند در جامعه امروز ندارند و با توجه به هزینه‌های بالای اقتصادی و اهمیت جنبه‌های تربیتی به این سمت نمی‌روند.
وی اضافه کرد: وقتی مستقیما بدون توضیح علمی و عقلی به مردم بگوییم بچه دار بشوید که برای آینده خود، جامعه و کشور بسیار با اهمیت است، آنها موضع می گیرند به همین خاطر باید فارغ از تمام مشکلات موجود، باید دلایل را کاملا علمی، ملموس و واقعی، خطرات کاهش جمعیت در آینده را به آنها گوشزد کنیم. به گفته این جامعه شناس، مشکلات و دغدغه‌های اقتصادی بیش از مسایل فرهنگی به مهم‌ترین ابزار جلوگیری از فرزندآوری در کشور تبدیل شده است و نوسانات بازار، تورم و گرانی مسکن، محکم‌تر از همیشه بر طبل کاهش فرزندآوری می‌کوبد؛ امروزه جوانان با توجه به گرانی‌ها و نگرانی اقتصادی، نه تنها از فرزندآوری بلکه از ازدواج نیز فاصله گرفته و عطایش را به لقایش بخشیده و تجرد را مسیر زندگی خود بر می‌گزینند.
سالانه حدود ۱۰ درصد از میزان فرزندآوری در مهاباد کاسته می‌شود
رییس اداره ثبت احوال مهاباد گفت: طی سال های اخیر به طور میانگین، سالانه ۱۰ درصد از میزان ولادت و فرزند آوری در این شهرستان کاسته شده است. رحیم خوش پرواز اضافه کرد: از ابتدای امسال تاکنون بیش از ۲ هزار و ۲۹۱ ولادت در مهاباد ثبت شده که بیشترین میزان آن طی فروردین ماه سال جاری با ۳۲۵ مورد تولد بوده است.
وی با اشاره به میانگین سن ازدواج در مهاباد اشاره کرد و گفت: طی ۲ سال گذشته میانگین سن ازدواج زوج و زوجه حدود یک سال بیشتر و به ترتیب به ۳۰ و ۲۶ سال رسیده است. خوش پرواز با بیان اینکه میانگین سن ازدواج در روستاییان کمتر از شهرنشینان است، افزود: با افزایش سن ازدواج، بالطبع میزان فرزندآوری کمتر و گرایش به تک فرزندی نیز در جامعه رواج یافته که خود بر تشدید میزان زاد و ولد در سطح جامعه افزوده است. وی با بیان اینکه آمار ازدواج طی ۲ سال گذشته تغییر قابل محسوسی نداشته است، گفت: بخش عمده ازدواج های ثبت شده واقعی نبوده و اغلب صوری و برای سوءاستفاده از وام ازدواج بوده است.
زوج‌های بسیاری با وجود شرایط اقتصادی مطلوب تمایل به فرزندآوری ندارند کارشناس علوم تربیتی و مشاوره خانواده به عوامل مختلف و اثرگذار غیر اقتصادی بر فرار از فرزندآوری پرداخت و گفت: زوج‌های بسیاری با وجود شرایط اقتصادی مطلوب تمایل به فرزندآوری ندارند.
مهتاب داودی افزود: امروز حتی افرادی که از نظر موقعیت شغلی و شرایط زندگی وضعیت خوبی دارند، تمایل به فرزندآوری برای آنها وجود ندارد زیرا با تغییر عمیق در باورهای والدین روبرو هستیم که ساختار ذهنی و پیوندی آنان درباره فرزند را به طور کل متفاوت از گذشته ساخته است.
به گفته داودی، در جامعه فعلی ما بخش قابل توجهی از زوج‌هایی که از تمکن مالی خوبی برخوردار هستند، فرزند را مانعی برای تحصیل یا ادامه تحصیل و موقعیت شغلی خود می‌دانند حتی این افراد که کم هم نیستند، بچه‌دار شدن را مساوی با سلب آزادی تعبیر کرده که آزادی‌های آنان را محدود می‌کنند. این مشاور خانواده بخش قابل توجهی از بی‌رغبتی به فرزندآوری را ناشی از همین تعبیر اثرگذاری فرزند (سلب آزادی والدین) دانست و توضیح داد: حتی با این که بعضی از زوجین بیش از ۱۰ سال زندگی مشترک دارند و خاطرات خوشی را با یکدیگر ساخته و به ثبات در زندگی رسیده‌اند نیز بر اساس همین الگوی ذهنی از فرزند دوری می‌کنند.
وی اضافه کرد: باید عامل غیراقتصادی دیگر را ناشی از تغییر ماهیت خانواده دانست به طوری که در گذشته خانواده با افرادی همچون عمه، دایی، خاله و عمو آن هم به تعداد زیاد احاطه می‌شد که نقش حامی را ایفا می‌کردند اما امروز اطراف زوجین جوان افراد و خانواده‌هایی که در گذشته وجود داشتند، نمی‌بینیم. به گفته او، قبل تر خانواده متفاوت بود و اطرافیان، کمک حال بچه و مادر و حتی پدر بودند. اکنون ما این حمایت‌ها را کمتر می‌بینیم و در سایه کاهش حمایت‌های اطرافیان، فرد به طور طبیعی دچار ترس و استرس شده و تصور می‌کند شاید در برابر فرزند و تربیت و نگهداری آن کم بیاورد.
مومنان نباید نگران رزق و روزی فرزندان باشند
رییس اداره تبلیغات اسلامی مهاباد به اهمیت جمعیت و رشد آن از منظر آموزه‌های دینی اشاره کرد و گفت: احادیث بسیاری در زمینه فرزندآوری و ازدیاد جمعیت و نسل وجود دارد و این موضوع همیشه مورد سفارش دین مبین اسلام بوده است. حجت السلام یاسر آقامحمدی اضافه کرد: خداوند در قرآن کریم به بحث فرزندآوری و سقط جنین اشاره دارد و تاکید می‌کند که مومنان نگران رزق و روزی‌ فرزندان نباشند و خداوند تامین رزق آنها را برعهده گرفته است.
وی با بیان اینکه فرزندآوری و فرزندپروری در نگاه دینی جایگاه والایی دارد و در آموزه‌های دینی نگرش مثبتی به آن‌ها وجود داشته و یکی از هدف‌های اساسی تشکیل خانواده، فرزندآوری و افزایش نسل صالح است، گفت: در بسیاری از آیات و روایات از فرزند با تعابیری زیبا یاد شده است، مانند مایه امید و خوشبختی، نور چشم، نعمت و هدیه الهی، میوه دل، یاری‌کننده و رحمت و غفران الهی.
همچنین، محروم‌بودن و دوربودن از فرزند، باعث غم، اندوه، ناامیدی و اضطراب معرفی شده است، به طور نمونه می توان آیه ۷۲ سوره نحل را در این رابطه بیان کرد: »وَ اللَّهُ جَعَلَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً وَ جَعَلَ لَکُمْ مِنْ أَزْواجِکُمْ بَنینَ وَ حَفَدَةً؛ خداوند برای شما از همسرانتان فرزندان و یاورانی قرار داد که به خدمت آنان در حوائجتان استعانت بکنید و با دست آنان مکاره و ناملایمات را از خود دور کنید«در صورت تغییر نکردن روند جایگزینی جمعیت با موجی از جمعیت پیر و غیرمولد در آینده کشور و منطقه مواجه خواهیم بود که با توجه به ظرفیت‌های اقتصادی کشور و نیاز به جمعیت جوان و مولد در آینده می‌تواند بحران‌زا باشد.مساله‌ای که نیازمند تصمیم‌گیری و اقدامات هرچه سریع تر متولیان امر است. به گزارش آراز آذربایجان به نقل از ایرنا،مقوله کاهش فرزند آوری و خطرات و عواقب آن طی دهه های گذشته نیز از جانب مقام معظم رهبری بارها اشاره شده و باید علاوه بر بازنگری در فرهنگ غالب جامعه بر مهیا کردن شرایط اقتصادی خانوارها نیز گام های محکمی برداشت تا از سیاه چاله پیری جمعیت نجات یافت.
Arazazarbaijan.ejtemai@gmail.com