بولود قره چورلو

م. کریمی
سون بولوم

آنا دیلیمیز: سارسیلماز شاعر چاغی¬نین گرگین دورومو، دیل یاساقلیغی و بیر یوللوقلا آزادلیغین بوتون جیغیرلارینی باغلی و بوتون آغیزلاری قاپالی دویدوقدا، ضیالی صنعتکارلاری، ساز سیغینمالاری، ائله¬ جه ده اوره ¬ک سؤزلرینی، سازلا آندیرمالارینی تاپشیریر.
شاعرین اینامینجا انسان دیلی دیینمه ¬ین سؤزو، ساز ایله دئیه بیلر، دوغورداندا آشیقلارین سازیندا ترنم اولان سیزیلتی-لار یاخود های ـ هارایلار او جمله¬ دن جلیلی، جنگی کور اوغلو یانیق کرمی و … اولو شاعرین ادّعاسینی ثبوت ائدیر. آشاغیداکی چارپارایا باخین:
آشیق دایاندیریر سؤزو صحبتی
الینده صدفلی سازی دانیشیر
کامالا یئتنده انسان صنعتی
چؤللرین اؤرده ¬یی، قازی دانیشیر.
آشیق اؤزو دانیشدیغی سؤز- صحبتی بیر آنلیقدا، دایاندیریرسا دا، اینجه و ظریف بارماقلارینداکی مضراب، کؤکسونه سؤیکه ¬دییی قوپوزون، روحو جلالاندیران تئللرینه ده¬ یه ¬رک اونون یئرینه سازی دانیشیر. دویار شاعر دئییر انسانین هنر و صنعتی کامالین سون زیروه ¬لرینی منیمسه ¬دیکده، چؤلون دیل بیلمز حیواناتی او جمله¬ دن قانادلی قوشلارینی دا دانیشدیرا بیلر. باجاریقلا شاعر دده قورقود داستانلاری¬نین باشلانغیجینی اوره ¬یه یاتیم پوئما ایله باشلادیقدا »دیرسه خان اوغلو بو غاج خانین« داستانینا ائل آشیقی و اونون سازی ایله گیریشیر:
آشیق چالیر سازینی
آچیر عشیق یازینی
نغمه¬لری اوینادیر
چمن¬لرین قازینی
چمن گولور، گول گولور
داغلار گولور ائل گولور
گولوشدوکجه طبیعت
نغمه گولور، تئل گولور
جوشور عاشیغین قلبی
دولانیر هر دییاری
دئییر قورقود دده ¬دن
سازی¬نین دوداقلاری! ساز – سؤز صنعتکاری اولوسال دویغولار یارادیجیلیغینا اؤزه¬ ل اوبرازلار باغیشلایاراق، سازین روحو اوخشایان و جیلالاندیران سسی ایله عشقی، املی چیچک لندیریر، هابئله اور¬یه یاتیم نغم¬سی ایله بوتون آچی (طبیعت)ینین قوشلاری، بیتگی¬لری سولاری، داغلاری، باغلار … ین گولدورور، ائله ¬جه ده عاشیق قلبی دالغالانیب، جوشور و یوگر¬ک خیالی قارتال سایاغی قانادلاناراق بوتون تورک اؤلکه و ائل- اوبالارینی دولانیر و کؤکسونده ¬کی سازین اینجه تئللری انسانین دوداقلاری کیمی ترپه ¬نه¬ ر¬ک ـ نهایتده اوغوزائللری¬نین باش بیلن آغ ساققالی قورقود دده¬ دن سؤز آچیر …
»قانلی قوجا« داستانی¬نین باشلانیشیندا اولوسال صنعتکاری اؤیره¬ک، قوپوز چالماسی و اولو بابالاریندان سؤز آچماسینی رجاء ائدیر:
جانیم آشیق، گؤزوم عاشیق
چال قوپوزون، آچ داستانین
او سِحرکار جومرد الین
پرده¬لرده خوش دولانسین
اووزو قارا، باغری قارا
جهالته جوموب، باتان
قادینلیغا بهتان آتان
شارلاتانلار بیر اوتانسین. آشیغین فسونکار بارماقلاری سازین پرده ¬لرینده دولاندیقدا، اوزو قارا و قلبی قارا سارساق ساتقین لاری هابئله منم¬لیک دنیزینه جومان، قادینلیق ناموسانا بهتان یاخان خوریاد شارلاتانلارا و تانیسین دئیه، سؤز قیرمانجینا باغلاییر، ائله¬ جه ده یاراماز ائتگی (عمل)لرین افشا ائدیر.
اینجه روح و کؤورک اوره¬ ک شاعر، ان کیچیک یاشلاریندان سازی بیر وورغون آشیق کیمی دینله دیکده، جیلخا اوره ¬یی دالغالانیر جوشور ائله بونا گؤره ده کؤنلونون ایلک یاوریسی اولاراق ایلک الهامینی ایسه سازدان آلیر:
ازلدن منی ده جوشدوان اودور
اونو دینله¬میشم، فکره دالمیشام
او، وورغون کؤنلومون ایلک یاوریسی¬دیر
من ایلک الهامیمی اوندان آلمیشام.
او دئییر: ائلین حرمتلی صنعتکارلری اولان عاشیق ساز مضراب ووردوقجا اؤزوده، اؤز نغمه¬ سینده غرق اولور ائله¬ جه ده های ـ هاییندان طوفانلار قوپاریر:
اؤزوده غرق اولور اؤز نغمه¬ سینده
طوفانلار قوپاریر هر بیر نغمه¬ سی
آچیر خیالی نین آغ یئلکه نینی
یئنه ده سؤیله بیر قورقود دده¬ دن . آشیق، دده قورقوردان داستان آچاراق کئچمیش آتا ـ بابالاری¬نین یاشاییش طرزی، سجییّه‌لری، قهرمانچیلیق، مردانه ¬لیک لرینی خاطرلاییر. بونونلادا دویان شاعرین دویغولاری چیچکله¬ نیر.
دانیش دیلیم آشیق دیلین وار اولسون
آردی کسیلمه¬ سین قوی بو داستانین
دانیش کئچن¬لرین ایزیله بلکه،
الیندن یاپیشاق یول آختارانین. دییه وارلیغین یاخود کیملییین آرایان ائللرین اللریندن توتوب، اونلاری اؤز کئچمیش¬لری ایله تانیش ائتمک اوچون، آتا ـ بابالاری¬نین ایزلرینه ایشیق سالماق دیله¬ییر.
ائل دردی اؤره ¬یینده، پوئماسیندا خیال کندرینی آچارکن، آیلاری ـ ایللری گئریده قویور، اؤزونو کئچمیش اولو بابالاری¬نین ائل ـ اوبا قونا قلیغیندا دویاراق، ائللری¬نین توی ـ دویونو ییخیناجاغیندا گؤزو قورقود دده ¬یه دوشور یاسلاناراق، غملری داشیر، دئمک بیر ایستکلی و ارکویون کؤرپه کیمی، دده¬یه یاخینلاشاراق یاشادیغی دؤرون سیخینتی ـ هابئله رحمیسیز دوشمانلارین آمانسیزجاسیا ائل ـ اوبانی تاداماسی و… دان آتاسینا شکایت ائده ¬رک، کندلرده، اوبالاردا طوی ـ دویونلرده نغمه یاساقلیغی، گئت ـ گئده آشیق و سازین و باشقا محلّی موسیقی آلت¬لری هابئله مثل¬لر، متل¬لر، عنعنه¬لر و رسم¬لرین اونودولماسیندان آجی ییر:
اوبالاردا نه توی نه بایرام اولور
نه قوپوزچالینیر، نه مرد اؤیونور .
نه بیر اوزان گلیر نغمه اوخویور
نه بدوو آتلارین ایچی دؤیونور .
بولوت قره چورلو آذربایجان ادبیاتی¬نین گؤرکملی، درین دوشونجه ¬لی، مرد شاعرینی بئله ساده خاطرلاماقلا کفایت-لنمک اولماز، سهندین اثرلرینی یئنی باشدان اوخویوب- آراشدیرماق یئنی اوخوجولار البته چاتدیرماق، شاعری تانیماق اوچون قورولتایلار قورماق، اونون ادبی- سیاسی- فرهنگی ایشلرینی ده ¬یرلندیرمک ملی بیر وظیفه کیمی بوینوموزا آلمالی¬ییق. بیلیریک بو بؤیوک اومانیست شاعرین اوره ¬یی بوتون خالقی ایله چیرپینیردی، اونون نبضی خالقی ایله دؤیونوب- ووردو. اونون آجی اؤلومونون واختسیز دنیادان کؤچمه¬سی¬نین، بو بؤیوک ایتگی¬نین آجیسی هله ده داماغیمیزی یاندیریر.
ایندی خالق شاعری قارشیندا خالقیمیزین ایکی بؤیوک وظیفه¬سی واردیر: بیرینجی وظیفه اونون اثرلرینی یایماق، اینجه¬لمک و خالق الینه چاتدیرماق، ایکینیجی وظیفه شاعرین مقبره ¬سینی خالقیمیزین مردلیک، انسان¬ پرورلیک سمبلی اولان آنا یوردوندا قورماسی¬دیر.
اومانیست شاعریمیز ایکی جلدلیک «سازیمین سؤزو» اثرینده اؤز خالقی¬نین تاریخینی، عنعنه ¬لرینی ضبط ائده¬رک، خالقیندا ملی شعور یاراتماغا جان آتمیشدیر. اومانیست شاعر یئری گلدیکده انسانا اوز چئویریر و انسان حقینده درین فلسفی گؤروشلرینی، انسانی باخیشلارینی، سؤیله ¬مه گه چالیشیر: حقین – حقیقتین باغچاسی هر واخ اینسانلا گول آچیر اینسانلا سولور ان بؤیوک حقیقت انساندیر آنجاق انسانسیز حقیقت اولسا، کور اولور. انسانا بئله ده ¬یر وئره ¬ن شاعر، بونا اینانیر کی بو گؤزه¬ ل پری ـ انسان ـ سئوگی¬سیندن الفتینی قیران گوندن دَلی مجنون کیمی ایلک محبتینی اونودانمایان کیمی چؤللری گزمگه دوشموسدور. انسان هله ده سرگردان بیر قوش کیمی یورد ـ یووا تاپمامیش، انسانلیغی تاپماق اوچون بوداغدان ـ او داغا قونور. انسان حقیقتی ایتیرن گوندن باشی داشدان داشا سیلدیرم یوللاردا سرگردان قالیر و سعادت جیرانی اؤنوندن قاچیر. انسان اؤزلوگوندن آزیب ایتگین دوشور و بو زاماندیر کی اوز قانینی ایچیر؛ بیلمیر اؤزونو هارادا آختاریب تاپسین:
او اؤز صورتینی یادا سالدیقدا بیر چوخ افسانه¬لر یاراتمیش. بعضاً آختاریب، یورولوب یولدا قالدیقدا، ایندی اؤزون افسانه¬لرده گزیب آختاریر. بؤیوک اومانیست شاعریمیز افسانه ¬لر دنیاسی¬نین یارانماسینی بئله ایضاح ائدیر، اسطوره -لرین یارانما علتینی آراییر و افسانه¬ لری علمی ـ شاعیرانه باخیشلا ده ¬یرلندیریر. شاعر افسانه ¬لری – « انسانلارین ایده ¬آل دنیاسی¬نین تبسّمی، حیاتدا تجسم تاپمایان بؤیوک آرزیلارین ترنمی¬دیر.– دئییر.
بو باخیشلا، شاعر افسانه¬لره اوز چئویریر، اونلارین ایچ صورتینی اینجه¬ له ¬ییر، حتی اؤز افسانه‌لرین بیرده قلمه آلیر چونکی بیلیر: بیر اولگو اولموشدور گاهدان انسانا عصرلردن قالان افسانه رؤیا اوخشاییب تسلّی وئرمیشدیر؛ اونا هر زامان داریخیب داردا قالاندا. اودور کی انسانلیق بیر پری کیمی داغلارین باشیندا بیزی سسله ¬ییر، بعضاًده بورونور گؤیرچین پالتارینا. او ساحیلسیز گؤیلردن اومود دیله¬ ییر. بو اومودلاری بسله ¬ین، داغلار باشیندان بیزی سسله¬ ین نغمه -لر، عاشیقلارین سازلاریندان سؤیله ¬دیک‌لری افسانه¬ لرده بویلانیر. آشیق چومچه¬ سینی اینگیلده ¬دیب افسونکار الی پرده -لرده گزیر، ساز نئللری تیتره ¬یه¬ رک اوره¬ ک¬لری تیتره ¬دیر! عشقی، آرزینی جانلاندیریر. سهند، بو الهام دونیاسینا قدم قویاراق اؤزو بیر آشیق- دده قورقود ـ اولور، آتا ـ بابالاری¬نین قهرمانلیق داستانلارینی سؤیله¬ مه¬ گه جان آتیر. شاعر، محبت داستانی ایله قهرمانلیق داستانی آراسیندا بؤیوک و محکم ایلگی¬ لر گؤرور، محبت سیز قهرمانلیق اولماز، قهرمانلیق محبت¬ سیز اولورسا، ده¬ یرسیزدیر:
انسانلیق یوکسلن ان اوجا یئرین
بیر آدی سئوگی¬دیر بیری محبت .
هر یانی آختاردیم من درین ـ درین
آرایا بیلمه¬دیم باشقا حقیقت.
دوغرودان بو حقیقت آدلی سئوگی قهرمانلیق – انسانلیق یولوندا آتا – آنالاریمیز دؤیوشموش، ووروشموش، عشقه چاتمیشلار. بو عشقدن یارانان آذربایجان خالقی بوگون بو افسانه لری ایتیره رمی؟
سهند نئچه اثرلر یازیبدیر کی بونلاری آد آپارماق اولار. دده قورقودون ۱۲ ناغیلینی اوچ جلدده: ۱) سازیمین سؤزو ۲) دده¬مین کتابی ۳) قارداش آندی،
باشقا اثرلری: شاللاق، ارمغان، شهریارا مکتوب، آخر سؤز اشتاین بگه، کور چایلیا مکتوب، سووئت گؤزه¬لی، بوز چیچگی، حسرت جیران، فرهاد، من تبریزدن گلمیشم، زیارتنامه اماما سلام و …
بو اثرلر آراسیندا دده قورقود کتابیندان الهام آلاراق یازان اثرلری بو گونکو ادبیاتیمیزین پارلاق صحیفه ¬لری و شعریمیزین ایشیقلی حیصه ¬لری¬دیر. سهند دیلمیزی یئنی¬دن جانلادیب تمیزله ¬دیب، حماسی گؤزه¬ للیک ¬لری دیرینمک¬له سؤز باخیمیندان دا بؤیوک بیر خزینه معاصر دیلیمیزه باغیشلامیشدیر. سهند دده قورقود ناغیللارینی قلمه آلماقلا، اولو بابالاریمیزین ـ آنالاریمیزین قهرمانلیق، صداقت، محبت و ایگیدلیک¬لرینی جانلاندیرماق قصدینه گلمیش و بو طریق ایله شهریاری دا اویادان – مرحوم سهند اولموشدور. مرحوم سهندین خاطرلاما، ائلیمیزده ملی دویغو یاراتماغا خدمت ائتمیشدیر. خاطرلاتمالییام کی اوستاد مجلسلرینی قورماق و اثرلرینی اینجه ¬له¬ مه بو گونکی و گله¬ جک نسیل¬لره ان ضروری بیر ایشدیر.
هله یانار اوجاغیمدا کؤزوم قالیب
دوداغیمدا دئییلمه¬ میش سؤزوم قالیب
دویونله¬دیم ایللریمی ایللره من
باغیشلادیم سئوینجیمی ائللره من
منه شاعر سؤیله ¬دیلر
من اؤزومو شاعرلره تن بیلمیرم
آما بونو بیلیرم کی
اؤز خالقیمین صدامی یام
عمروم بویو یویورموشم
یخیلمیشام
اویانمیشام
دان یئرینین آل زنگینه بویانمیشام