بودن یا نبودن شادی در موسیقی سنتی ایران

گروه فرهنگی: موسیقی، متناسب با حال و هوای درونی و برونی اشخاص می‌تواند شاد، غمگین، پسندیده یا ناپسند باشد و سلیقه در این موارد، حرف اول را می‌زند. موسیقی ایران اگر به صورت کلی تعریف یا از آن یاد شود، طیف‌های رنگارنگی را شامل می‌شود و می توان گفت موسیقی قوم‌ها و اقلیم های ایران هریک ضرباهنگ ویژه و ساز و نواهای مختلف دارند.
فراتر از این تقسیم بندی، نوعی موسیقی با عنوان اصیل یا سنتی در ایران رواج دارد و بحث این گزارش متمرکز به همین نوع موسیقی است. هنگامی که این نوع موسیقی نواخته یا شنیده می‌شود، برخی افراد غمناک بودن این نوع موسیقی را مطرح می‌کنند که برخی استادان و هواداران با پذیرش اندوهناک بودن این نوع موسیقی در مواردی، پاسخ می‌دهند نواهای شاد هم می توان از موسیقی سنتی انتظار داشت.
برخی دیگر می گویند موسیقی سنتی یا اصیل درون گراست و همین ویژگی قضیه اندوهناک بودن را به ذهن می آورد ولی قطعه شاد هم در این نوع موسیقی داریم.
درون گرایی و عرفان در موسیقی سنتی به غم تعبیر شده است
امیر زارع کارشناس و مدرس آواز ایرانی کشور و فارس و مدیر موسسه موسیقی دل آواز شیراز در این زمینه گفت: موسیقی هر کشوری برخاسته از فرهنگ ،تمدن و تاریخ آن کشوراست و موسیقی ایرانی همانند نقش یک فرش، بیانگر اصالت گذشته ماست.وی افزود: هرچند موسیقی اصیل ایرانی قطعه و ملودی های شاد هم بسیار دارد اما متاسفانه به دلیل تاریخ و گذشته سرزمین مان که دایم در معرض غارت، تجاوز و هجوم بیگانگان قرار می گرفته و همواره در محدودیت بوده طبعا زبان حال مردمان و سرزمینمان بوده و هست.زارع بیان کرد:‌ به دلیل درون گرا بودن ذاتی خود موسیقی اصیل ایرانی و هم به سبب عجین بودن با شعر، ارزش موسیقی سنتی صدچندان است.او در این زمینه به نام شاعرانی که عمدتا فیلسوف، دانشمند، عارف و معلم اخلاق بوده اند چون حافظ، سعدی، مولانا، عطار و خیام اشاره کرد.زارع اظهارداشت: این درون گرایی موسیقی ما به اشتباه غم و اندوه تعبیر می‌شود حال آنکه به قول مولانا عین شادی و شعف است چرا که شادی ونشاط واقعی در آرامش یافت می‌شود و از آرامش است که نشاط و شادی بوجود می آید.
این مدرس آواز معتقد است:‌ شادی های سطحی، لحظه ای و زودگذر خلاف ذات موسیقی اصیل و ناب ایرانی است هر چند موسیقی ابعاد مختلفی دارد و بایستی تمام سلائق و سطوح درک و لذت ها را در بر گیرد.زارع همچنین اعتقاد دارد که مهم آن است که موسیقی در هر سطحی و در هر گونه ای اعم از سنتی، پاپ، کلاسیک و غیره دارای پیام مثبت باشد و برای این کار زحمت کشیده شده باشد چه موسیقی جدی و چه غیر از آن و اساسا تمام هنرها از این امر مستثنی نیستند.
وی اضافه کرد: از طرفی متاسفانه شاهد آن هستیم که عمدتا حال و هوا و مفاهیم شعر با ملودی و آهنگهای ساخته شده همخوانی ندارند که این امر در موسیقی پاپ به وفور و در موسیقی سنتی هم دیده می شود و صرف دارا بودن ریتم های شش ‌ و هشت و یا سریع نمی تواند بیان کننده آن حس شادی باشد و خاصیت غم زدایی داشته باشد حتی لحن و جنس صدا و…..نیز بسیار در القای حس شادی نفش ایفا می‌کند.
این مدرس آواز ادامه داد: صد البته مردم بر اساس حس و حال خود که موسیقی مورد نظرشان را که زبان حالشان باشد گوش می کنند و چنانچه بر خلاف ذائقه آن لحظه و ساعت نیز موسیقی هایی گوش کنند که بتواند آنها را از غم و اندوه برهاند و موجبات آرامششان را فراهم آورد بسیار مفید است.
موسیقی غمگین، بد نیست
جهانبخش رستمی کارشناس، مقام دان و مدرس و مدیر آموزشگاه موسیقی مقام در شیراز معتقد است: موسیقی به روش های گوناگون می_تواند بر مغز اثر بگذارد و موسیقی غمگین نیز با توجه به تحقیقاتی که در دانشگاه دورهام انجام شده است چند حس را در مخاطب خود به وجود می آورد.وی بیان کرد: احساس غم و اندوه از دست دادن را عمیق می کند که این تجربیات اغلب لذت بخش نیست اما می تواند به نوعی انعکاس دهنده درمان باشد.وی در مصاحبه با ایرنا افزود: موسیقی غمگین می تواند فرد را در احساس افسردگی و به روزهایی با حس و حال بارانی هدایت کند. غمگین و افسرده بودن در حالی که به عنوان یک احساس منفی استنباط می_شود، در واقع می تواند برای نمایان کردن خلاقیت ها بسیار مفید باشد.رستمی گفت:‌کسانی که بطور افراطی به موسیقی غمگین گوش می_دهند به سادگی از آن لذت می برند؛چون به کنه آن پی برده اند.این موسیقیدان اظهارداشت: از طرفی این نوع از موسیقی حس همدلی را در مخاطب خود ایجاد می کند. از نظر بنده در حال حاضر همین مورد دلیل ساخت و گوش دادن به موسیقی غمگین است.
این هنرمند موسیقی کشور اضافه کرد: یکایک افراد به فراخور شرایطی که تجربه می کنند به همدلی نیازمندند و در زمانه ای که اغلب انسان ها انزوا را از سر می گذرانند، شاید تنها همراهشان موسیقی باشد که طبیعتا ترجیح می دهند نوعی از موسیقی که بیانگر حال آنهاست و حس همدلی به آن ها القا می کند را برگزینند.
موسیقی برآیند اتفاقات است
غلامرضا ذاکری کارشناس و مدرس موسیقی کشور گفت: موسیقی هر سرزمین برآیند اتفاقاتی است که بر مردمان آن سرزمین گذشته است و مردمان ما در طول تاریخ رنج‌ها و ستم های فراوانی را دیده اند و به تبع آن هنر نشات گرفته از فرهنگ کلی و روحیات به وجود آمده در اتفاقات تاریخی است که قطعا بازتاب غمناکی دارد.
وی با تاکید بر اینکه هنرمند و خالق آثار هنری در همین فرهنگ تاریخی زیسته است افزود: موسیقی و به کل هنر در مواقع بحرانی همواره تسکین آلام و دردها بوده و هرچه مخاطب با موسیقی جدی تر و عمیقتر ارتباط برقرار کرده باشد کارایی موثرتری خواهد داشت.ذاکری عنوان داشت: بحث موسیقی و هنر جدی و عمیق است که همواره نجات دهنده انسان گرفتار در دنیایی لبریز از تضاد و تناقض است چرا که انسان را به تفکر وا می دارد و این تفکر و آگاهی رنج دوران را کاهش می دهد. وی بیان کرد:‌باید بدانیم که هنر جدی با مخدر متفاوت است. مخدر تفکر و آگاهی آدمی را کاهش می دهد و در کوتاه مدت شاید سکونی در فراموشی باشد اما هنر جدی همراه و همگام تنهایی ها و رنج های بشری است.این هنرمند عرصه موسیقی کشور بیان کرد: در حالِ حاضر که مردم ما گرفتار تامین مسائل بدیهی معیشت زندگی هستند تنها راهکار شادی آفرینی فعلا در اقتصاد خلاصه می شود و هنر کارآیی خاصی نخواهد داشت و حداکثر سرگرمی برای طبقات بالای جامعه می شود.
جامعه به موسیقی اندوهناک اقبال دارد
وحید رئیسی کارشناس و مدرس موسیقی و مدیر موسسه موسیقی گفت: مسائل فرهنگی مسائلی نیست که امروز مبتلا باشیم و بخواهیم همین امروز اقدامی انجام بدهیم که نتیجه بخش باشد؛ نزدیک به نیم قرن موسیقی ما جزو مشکوکات و پنهانی جامعه بوده که برای آن برنامه ریزی نشده و در چنین شرایطی نتیجه خوبی هم نخواهد داشت.
وی افزود: دلیل غلبه ریتم های اندوهگین بر موسیقی کنونی این است که جامعه اقبال خوبی به این بخش ها دارد و علاقه مندی نشان می‌دهد و دلیلش این است که جامعه الان ما خود اندوهگین است. رئیسی اظهارداشت: مافیای پخش موسیقی که رگ خواب جامعه را به دست آورده و در بزنگاه مشخص دخالت و آن را نهادینه می‌کند و این موسیقی را در گردنه های مشخصی از فضای مجازی و حضور مردم تزریق می‌کند و مردم هم به دلیل اطلاعات کم و محدود دنباله رو موسیقی اندوهگین می شوند.وی اضافه کرد: به طور حتم باید موسیقی نقش شادی آفرینی ایجاد کند در سطوح مختلف اما سیاست گذار موسیقی جامعه برای عوام مردم ترجیح می‌دهد که موسیقی از نوع اندوهگین باشد و شاید تخصص آن را ندارد که موسیقی شاد را خلق کند و یا ضرورتی در تولید موسیقی شاد نمی‌بیند؛ مشخصه ها در تولید موسیقی شاد وجود دارد ولی برایشان قابل شناسایی نیست.به گزارش آراز آذربایجان به نقل از ایرنا،این فعال عرصه موسیقی ادامه داد: همانند وقتی می‌خواهیم دیواری را با رنگ های شاد رنگ آمیزی کنیم مشخص است که از رنگ های روشن و شادی آور استفاده می‌کنیم و هیچ وقت از رنگ های تیره و سیاه استفاده نمی‌شود و موسیقی هم نمادهای مشخصی دارد و به طور مشخص باعث شادی می‌شوند و بنابراین شاید تولیدکنندگان موسیقی اطلاعات و تخصصی از نحوه شاد کردن موسیقی ندارند.