اوشاقلار باغچاسیندا اویرتمن
حاضیرلایان:اکبرسعادت
آنا دیلیمیز:باغچه بان اوشاقلار باغچاسیندا اوشاقلارا تورکجه ده شعر اویره‌دیردی. باغچه بانین قیزی ثمینه خانیم آتاسی باره سینده بئله دئییر کی “آتام بویوک ماراقلا تورک دیللی اوشاقلارا اوشاقلیق سورودلار اویرَدیردی،نوماییشنامه یازیردی و ایجرا ائدیردی. تورکجه دیلینده ایلک اوشاق شعرلری بو ایللرده سویله ندی.
میرزا جبار عسگرزاده ۱۲۶۴-جو ایل ایروان شهرینده دونیا گلدی.”رضا” آدلی جدی تبریز بعضی منبع لرده اورمیه شهرینده بورایا کوچموش اولوبدور.آتاسینین پئشه سی معمارلیق و قنادچیلیق ایمیش، همده قهوه خانالاردا ناقاللیق‌دا ائدرمیش. آلب‌ارسلان، کوراوغلو، نوش‌آفرین و بوتونلوکله حماسی داستانلار نقل ائدرمیش. بویوک ننه سی شاعیر و طبیب ایمیش. باغچه بان ۱۵ یاشیناجان سونتی شکیلده ایداه اولان مکتبخانادا درس اوخویوبدور. مکتب موللاسی نین آدی “شئیخ علی اکبر” ایمیش. اوندان سونرا عاییله سی نین یوخسوللوغونا گوره درس اوخوماغی ترک ائدیب آتاسینین پئشه سینده ایش گورمکله مشغول اولور. همین دورده گیزلین صورتده قیزلارا درس اوخوماغی اویردیر.
۱۹۰۵میلادی (۱۲۸۲ شمسی) ایلده موسلمانلار علئیهینه اولان قیرغینلادا توتوقلانیب و دوستاغلانیر.دوستاقدا طنز هفته لیکلر یایماغا باشلاییر.ایلک درگیسی “ملا نهیب” آدیندا اولور.او آتاسیندا اویرنمیش نقاشلیق باشاریشیغیندا فایدالاناراق بیر هفته ایچینده ۸ صحیفه لیک اولان هفته لیگیندن ۵۰ نوسخه حاضیرلاییر. درگی دوستاقدان ائشیگده ده گئنیش صورتده آلقیشلانیر. بو هفته لیک چالیشماسی بیر آی داوام ائدیر. “ملا باشی” دوستاقدا اولان باغچه بانین ایکینجی طنز درگیسیدیر.بو درگی کاغیذ و ژلاتین آزلیغیندان و اونو دوستاقدان ائشیگه الده ائتمه سی چتینلیگه گوره دایاندیریلدی دوستاقدان آزاد اولان باغچه بان اوشاقلار و قادینلارین ساوادلاندیریلماسینا چوخ دیر وئریر و گیزلین صورتده قیزلارا درس اوخوماغی اویرتمه گه داوام ائدیر.قیزیللی یاپراق و بایرامچیلیق منظوم داستانلاردا ۱۲۹۰-جی ایل ایروان شهرینده یاییلیر.”لک لک” باغچه بانین یایدیغی اوچونجو طنز درگی دیر.بو درگی۱۲۹۱ شمسی (۱۹۱۴ میلادی) ایلینده ایروان شهرینده یاییلیردی.بو ۸ صحیفه لیک درگی ۱۲-جی شوماره سیندن بیرینجی دونیا موحاریبه سی باشلانماغی گوره دایاندیریلیر “لک‌لک” درگیسی ملانصرالدین (۱۹۰۶م)، بهلول (۱۹۰۷م)، زنبور (۱۹۰۹م)، مرآت (۱۹۱۰م)، آری (۱۹۱۰م) و کل نیت (۱۹۱۲م) دن سونرا آزربایجان تورکجه سینده یاییلان یئددینجی طنز و فوکاهی درگیدیر.
همین ایللرده باغچه بان “الف”، “اشک دغلیان”، “محیمه پیش آیی” و “م.پ” آدلارلا ملانصرالدین درگیسینده یازیلارین یاییرمیش.
موسلمانلار علئیهینه باشلانان قیرغینلارین سون ایلینده تورکیه یه گئدیر.ایغدیر شهری نین شهرداری سی نین تحویلداری اولور و سونرالار فرماندار مقامینا یوکسه لیر. دانشاکلار طرفیندن توتاقلاناندان سونرا ایروانا قایتاریلیر.
تبریز شهرینده چالیشمالاری
۱۲۹۹جو ایل، تبریز شهرینه گلندن سونرا، “دانش” آدلی اوخولدا اویرتمن اولور.۱۳۰-جی ایلده “برنامه کار آموزگان” و ۱۳۰۳-جو ایل “الفبای آسان” آدلی کیتابین یاییر. باغچه‌بان “ابولقاسم فیوضات”ین حیمایه‌سی آلتیندا ۱۳۰۳-جو ایلین گولن آییندا ایلک “اوشاقلار باغچاسی”ن (فارسجا: باغچه اطفال) مقصودیه محله سی و انجومن کوچه سینده قوردو همین ایل سوی آدین “عسگرزاده”دن “باغچه بان”ا چئویریر.بو اوخوللار اصلینده آلمانلی فردریک فروبلی نین ایلک دفعه “اوشاقلار باغچاسی” آدیندان گوتورولوبدور.
او تبریز شهرینده اولان زامان اوشاقلارین ادبیات نوماییشی نین تملینی قویدو. نوماییشنامه یازیب صحنه یه چیخارتماق، سورود اوخوماد، اوشاقلارا ناغیل تعریف ائتمک و… ایلک دفعه باغچه بان طرفیندن مدرسه لرده ایجرا اولوندو. همین شهرده اولان زامان لال-کارلارین اؤیرتیمی ایشینه ماراقلانیر و بو ایشی گورمک اوچون آددیم آتیر. لال-کارلارا اویرتیمی باشلایان زامان دا آزربایجان کولتورونون مودور کوللو، موحسنی، طرفیندن هده له نیبدیر:سن لال-کارلارا دیل اویرتمک باشاریرسانسا، اوندا اوشاق باغچاسیندا تورک اوشاقلارا فارس اویرتمه‌گین داها یاخشیدیر. بیزیم لال-کارلار اوخولونا احتیاجیمیز یوخدور.”
بونلاردان علاوه او چوخلاری طرفدن ایستیهزا اولوندو و اونو آلچالتماغا چالیشیردی. بونلارا باخمایاراق باغچه بان ایشینه داوام ائتدی و آلتی آیدان سونرا قویولان جشن مراسیمی، اهالی طرفیندن بویوک ماراقلا قارشیلاندی. ماراغین بویوکلوگونده مدرسه نین حایاطیندا اَیلشمه گه یئر یوخ ایدی. باغچه بان ۱۳۰۳-جو ایلده ۳ نفر لال-کارلارا اوغورلو درس وئرندن سونرا، زحمتلرن اونلارا اوزل ال الیله دئمه لی الیفبا یاراتماغا یونه لتدی. او بو یئنی یولو ۱۳۲۳-جو ایل اوزو یایدیغی “زبان” (دیل) درگیسینده و ۱۳۲۹-جو ایل “الفبای گویا” (دانیشان الیفبا) کیتابیندا ایضاحلادی. بو شیوه ده تلفوظ و دوداق اوخاماغا تاکید اولدوغونا گوره “دانیشان الیفبا” آدی وئریلدی و بو گونه جن ایرانین لال-کارلار اویرتیم مرکزلرینده ایشله نیر.
۱۳۰۶جی ایلدن “موحسنی” سیاسی ندنلره گوره اوشاق باغچاسی لارین تبریز شهرینده مونحل ائتدی و نهایت باغچه‌بان آزربایجانی ترک ائدیب فارس شهرلرینده چالشماغا مجبور قالدی.او زامان “ابولقاسم فیوضات” باغچه بانی شیراز شهرینه دعوت ائتدی. شیراز ایلک اوشاق باغچاسی دومیل منطقه سینده ایشه باشلادی. ۱۳۰۸-جی ایلده “زندگی کودکان” (اوشاقلارین یاشاییشی) آدلی کیتابین شیراز شهرینده یایدی. بو ایراندا اوشاقلار اوچون یاییلان ایلک غئیری درسی کیتاب ایدی. باغچه بان شیرازدا اوشاقلار اوچون یئددی نوماییشنامه یازدی. او ۱۳۱۱-جی ایلده لال-کارلار اوچون مکتب آچماق اوچون تئهران شهرینه گلدی. تئهران تکجه “صوفیا” آدلی بیر قیز اونون مدرسه سینده درس آلماق اوچون آد یازدیردی. تئهرانین اهالیسی باغچه بانی بیر اوغرو گوزو ایله باخیردیلار، محله نین اوشاقلاری داش ایله کیلاسلارین شیشه لرین سیندیریردیلار. ۱۳۱۲-جی ایله‌جن اوچ-دورد نفر شاگیردلره آرتدی. ۸ آی چالیشیندان سونرا، باغچه بان اونلار اوچون بیر شنلیک مراسیمی کئچیردی و اورایا کولتورو وزیرینده دعوت ائتدی. وزیر باغچه بانین ایشلرین آلقیشلادی و مدرسه سینه یاردیم ائتمه گه قرار وئردی.
باغچه بانین ایشی توتدو و ۱۳۱۳-جو ایلده ایلک لال-کارلار مدرسه سی نین ایمتیازی اونون آدینا وئریلدی.
۱۳۱۲جی ایلده، دوندوران آیی نین ۲۲-ده “کار تلفون” و یا “سوموکسل تلفون”-و ایختیراع ائتدی.بو دستگاه ۱۳۱۳-جو ایلده، آغلارگولر آیی‌نین ۱۸-ده، ۱۱۸ نومره‌ایله شیرکتلر، تیجاری علامتلر و ایختیراعلار ثبت ائتمه ایداره سینده ثبت اولوندو
باغچه بان ۱۳۲۳-جو ایل مدرسه نین خرجلرین یئترمک و یئنی اؤیرتمنلر تربیه اوچون بودجه تامین ائتمک اوچون “لال-کار و کور اوشاقلار اوچون دستک توپلومو” توزوغون (اساسنامه سین) حاضیرلادی و ۶۰ نفرین ایشتیراکی ایله قوراپیشیرن (تیر) آیی نین بیرینجی گونونده تصویبه یئتیردی و ۱۲-۱۲-۱۳۲۳ ده ۳۶ نومره سی ایله ثبته یئتیردی. توپلومون یؤنتیم قورولو، لال-کارلار اوچون اوخول تیمگه، ۲۰۰۰ مترلیک بیر یئری تئهران شهری نین یوسوف‌آباد محله‌سینده، اوجرتسیزلیک اولاراق دارایی ویزارتخاناسیندان آلدیلار.
توزوغا اساسن باغچه بان عومورلوک صورتده توپلومون فنی مودورو کیمی رسمیته تانیندی. ۱۳۴۱-جی ایلده “کور” کلیمه سی توپلومون آدیندان سیلیندی و “لال-کار اوشاقلار اوچون دستک توپلومو” کیمی آدلاندیریلدی.
باغچه‌بان ۸۰ یاشیندان اولان زامان، ۱۳۴۵-جی ایلده، آذر آیی نین ۴-ده دورد گونلوک مریضلیکدن سونرا دونیادان گئتدی. مزاری شهرری ین چشمه علی محله سینده دیر.
نوشته شده توسط admin در شنبه, ۲۴ بهمن ۱۳۹۴ ساعت ۱۱:۲۶ ق.ظ
